Yerel ve küresel yaklaşımlar ışığında asgari vergi

Bilindiği üzere, bir süredir Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD) liderliğinde gerek G20 gerek diğer ülkelerin katılımıyla, günümüz ekonomisine uygun vergilendirme prensiplerinin kurgulanması ve belirli bir cironun üzerindeki çok uluslu işletmelerin (ÇUİ) kazançlarının asgari oranda vergiye tabi tutulmasına yönelik çalışmalar yapıldı. Bu kapsamda ÇUİ’lerin faaliyet gösterdikleri ülke bazında efektif vergi yükünün en az %15 oranında olması üzerinde uzlaşıldı. Düzenleme, Asgari Kurumlar Vergisi - Sütun 2 (Pillar II) olarak biliniyor.

Ülkelerin prensipte anlaştığı Sütun 2 düzenlemeleri, birçok ülkede 2024 yılında yürürlüğe girdi. Ülkemizde ise 16.07.2024 tarihinde TBMM Başkanlığına sunulan Kanun Teklifi ile Yerel ve Küresel Asgari Tamamlayıcı Kurumlar Vergisine ilişkin adım atıldı.

Diğer taraftan, Orta Vadeli Programda da değinildiği üzere verimsiz kabul edilen muafiyet ve istisnaların azaltılarak vergi gelirlerinin artırılması amacıyla Türkiye’ye özel bir asgari vergi (yurt içi asgari vergi) uygulaması da teklife dahil edildi. Buna göre, kurumlar vergisinin indirim ve istisnalar (kanunda belirtilenler hariç) düşülmeden önceki kurum kazancının yüzde 10’undan az olmaması hedeflenmektedir.

Genel hatlarıyla teklifte yer alan yeni düzenlemeler ise şöyle: Yurt içi asgari vergi sisteminde mükellef; kurumlar vergisi mükellefleriyken küresel asgari vergi (Pillar II) nihai ana işletmesinin konsolide finansal tablosundaki hasılatı, önceki 4 hesap döneminin en az ikisinde 750 milyon Avro karşılığı Türk lirası sınırını geçen ÇUİ gruplarını kapsıyor.

Muafiyet ve istisnalar açısından ise, yurt içi asgari vergi sisteminde; iştirak kazançları istisnası, emisyon primi kazanç istisnası, sayılı yatırım fon ve ortaklıklarının istisna kazançları, risturn istisnası, finansal kiralama ve varlık kiralama şirketleri ile yapılan sat/geri kirala işlemlerinden elde edilen kazanç istisnası, TUGS’a kayıtlı gemilerin işletilmesi ve devrinden elde edilen kazanç istisnası, girişim sermayesi fonu indirimi, korumalı işyeri indirimi, mikro ve küçük işletmelerin teknoloji geliştirme bölgesi kazanç istisnası ile Ar-Ge ve tasarım indirimleri istisnalar arasında sayılırken, küresel asgari vergi (Pillar II) düzenlemesinde kamu kurum ve kuruluşları ile uluslararası kuruluşlar, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar, emeklilik yatırım fonları, nihai ana işletme niteliğinde olup yatırım fonu kapsamında değerlendirilen fonlar, nihai ana işletme niteliğinde olup gayrimenkul yatırım fonları başta olmak üzere gayrimenkul yatırım araçları kapsamında değerlendirilenler söz konusu uygulamadan muaf tutuluyor. Bununla birlikte; bazı işletmeler ve işyerleri de küresel asgari vergi (Pillar II) uygulamasından muaf tutulurken, uluslararası deniz taşımacılığı faaliyetlerinden elde edilen kazançların da istisna edilmesi öngörülüyor.