Przestępczość ubezpieczeniowa w 2021 r. – Raport Polskiej Izby Ubezpieczeń

Przestępczość ubezpieczeniowa w ubezpieczeniach komunikacyjnych w Polsce

Najczęstszym i najbardziej kosztownym przestępstwem w ubezpieczeniach majątkowych w Polsce są wyłudzenia z ubezpieczeń komunikacyjnych. Dotyczy ich 80% fraudów, stanowiących 16,8 tys. przypadków o wartości 288 mln zł. Średnia wysokość wyłudzenia w szkodzie osobowej z OC komunikacyjnego wynosi blisko 36 tys. zł (w OC majątkowym i autocasco odpowiednio 9,7 tys. zł i 23,3 tys. zł). 

Główne metody wyłudzeń w ubezpieczeniach komunikacyjnych obejmują:

• Działalność grup przestępczych celowo powodujących kolizje, głównie z wykorzystaniem pojazdów drogich w naprawach.
• Wykorzystywanie do wyłudzeń wraków pojazdów pochodzących z importu.
• Roszczenia związane z korzystaniem z pojazdów zastępczych z OC sprawcy. W procederze biorą udział nieuczciwi pośrednicy – warsztaty, wypożyczalnie aut czy firmy oferujące usługi holowania.
• Szkody w leasingach. Sprawcy przy małym zaangażowaniu kapitału zyskują drogi pojazd dobrze spełniający rolę generatora kosztownych szkód.
• Szkody osobowe. Polegają na powiększaniu deklarowanego zakresu uszkodzeń ciała w przypadku urazów, symulowaniu szoku pourazowego.

Przestępczość ubezpieczeniowa w ubezpieczeniach majątkowych

Poza ubezpieczeniami komunikacyjnymi zakłady ubezpieczeń skutecznie udaremniają tysiące oszustw z ubezpieczeń mieszkań i domów, OC rolników, pozostałych OC oraz szkód korporacyjnych i transportowych.

Najwyższe wartości występują w szkodach dotyczących pożarów i kradzieży mienia w przedsiębiorstwach. W 2021 r. przestępcy najczęściej (19 tys. zdarzeń) wykorzystywali ubezpieczenia mieszkań i domów oraz OC niekomunikacyjne. Największa wartość wyłudzeń dotyczyła ubezpieczeń mienia od ognia w biznesie, OC korporacyjnego/cargo (odpowiednio 30,3 mln zł oraz 24,3 mln zł)

Popularne metody wyłudzeń w ubezpieczeniach majątkowych obejmują:

• Deklarowanie zawyżonej wartości kosztownego sprzętu i urządzeń (np. pieców grzewczych czy instalacji inteligentnych domów) w ramach ubezpieczeń mieszkań i domów.
• Generowanie szkód w drogich maszynach rolniczych czy budowlanych.
• Preparowanie szkód z OC niekomunikacyjnego.
• Deklarowanie wysokich wartości utraconego mienia w ramach szkód w ubezpieczeniach turystycznych i utraty mienia w czasie podróży. Za podstawę roszczenia służą sfałszowane lub pozyskane np. od osób trzecich rachunki.
• Roszczenia o zrefundowanie kosztów rzekomo przeprowadzonych za granicą zabiegów medycznych.
• Celowe podpalenia mienia.

Przestępczość ubezpieczeniowa w ubezpieczeniach na życie

Wyłudzenia związane z ubezpieczeniami na życie różnią się od majątkowych, ponieważ świadczenia mogą się kumulować, część z racji swojej konstrukcji uniemożliwia dokonanie wyłudzenia klasycznymi metodami, a w przypadku ubezpieczeń grupowych nie stosuje się oceny ryzyka w odniesieniu do konkretnego ubezpieczonego.

W całkowitej liczbie przestępstw dominują i stają się coraz popularniejsze przypadki związane z leczeniem szpitalnym (52%). Zwykle pobyt w szpitalu jest fikcyjny, wymuszony lub sztucznie przedłużony. Przeciętna wartość wyłudzenia to nieco poniżej 1 tys. zł, jednak duża liczba przypadków (blisko 2.5 tys.) sprawia, że jest to wciąż poważne zagrożenie dla rynku ubezpieczeń na życie. Pod względem wartościowym przodują przypadki związane ze zgonem ubezpieczonego (61% sumy wartości wszystkich wyłudzeń) - przeważnie upozorowanego za pomocą fałszywej dokumentacji lub zawarcia umowy ubezpieczenia już po śmierci osoby ubezpieczonej.

Dzięki informatyzacji sprzedaży i rozwojowi płatności elektronicznych praktycznie zaniknęły zjawiska przywłaszczenia składek ubezpieczeniowych. Sprawcy korzystają jednak z luk w systemach sprzedażowych i próbują zawierać umowy ubezpieczenia z zamiarem szybkiego zgłoszenia roszczenia. Zakłady ubezpieczeń są coraz lepiej przygotowane na takie scenariusze i skutecznie udaremniają wypłaty świadczeń z takich umów.

Metody wyłudzeń w ubezpieczeniach życiowych opierają się przede wszystkim na poświadczeniu nieprawdy, w tym:

• Przedstawienie fikcyjnych lub sfabrykowanych dokumentów obrazujących stan zdrowia lub okoliczności powstania urazu jako podstawy przestępczego roszczenia.
• Wyłudzanie danych osobowych pod pozorem podszywania się pod opiekuna klienta.
• Cyberataki i socjotechnika. Dotyczy to ubezpieczeń o charakterze inwestycyjnym oraz przejmowania świadczeń. Sprawcy podszywają się pod poszkodowanego i dokonują zmiany numeru konta, na który ma trafić świadczenie. W innym scenariuszu sprawcy wprowadzają w błąd posiadacza polisy i nakłaniają go do transferu środków na wskazany przez siebie rachunek bankowy.

W skali europejskiej i globalnej

Warto przytoczyć badania [2] przeprowadzone przez niemieckie zrzeszenie ubezpieczycieli

(Gesamtverband der Deutschen Versicherungswirtschaft). Wynika z nich, że 5.6% klientów ankietowanych przez GDV przyznało się anonimowo do złożenia fałszywego roszczenia, w tym: 77% z nich dotyczyło realnej, lecz nieubezpieczonej szkody, 18% powiększyło wartość szkody, a 5% zgłosiło niezaistniałą szkodę. Najwięcej wyłudzeń (37%) W Niemczech dotyczy OC w życiu prywatnym oraz ubezpieczenia sprzętów w gospodarstwie domowym (35%).

Organizacja ubezpieczycieli brytyjskich - The Association of British Insurers (ABI) na swojej stronie [3] zwraca uwagę na nowe modele wyłudzeń związane z pandemią i trudną sytuacją na rynku pracy. Są to m.in. wyłudzenie danych osobowych używanych później do ogólnopojętych przestępstw finansowych przez umieszczone w internecie ogłoszenie z ofertą pracy czy przekazywanie nieprawdziwych informacji i nakłanianie ofiar do przelewania środków z polis inwestycyjnych i rachunków bankowych na konta wskazanie przez sprawców.

W wyniku tych obserwacji w Wielkiej Brytanii trwają prace nad kompleksowym systemem dotyczącym szkód osobowych w ruchu drogowym i wypadkach przy pracy. Celem prac jest m.in. standaryzacja roszczeń i wprowadzenie centralnego portalu zgłaszania szkód osobowych. Dodatkowo, w ramach kampanii „Crash for Cash” opublikowano mapę miejsc na terenie UK szczególnie zagrożonych ryzykiem celowo powodowanych szkód komunikacyjnych. Promowane są także porady oraz kanały komunikacji dla osób podejrzewających, że padły ofiarą takiej kolizji.

Wnioski na przyszłość

Autorzy badania Globalization of Insurance Fraud Study [4] za 2021 rok (przygotowanego dla amerykańskiego Coalition Against Insurance Fraud), w którym wzięło udział 1500 ekspertów zajmujących się zwalczaniem przestępczości ubezpieczeniowej z całego świata, sformułowali następujące wnioski co do przyszłości przestępczości ubezpieczeniowej:

• Rośnie zagrożenie przestępstwami ubezpieczeniowymi o zakresie międzynarodowym, szczególnie ze strony zorganizowanych grup przestępczych.
• Istnieje potrzeba stworzenia międzynarodowej bazy danych o przestępstwach ubezpieczeniowych oraz organizacji międzynarodowej koordynującej prace w zakresie przeciwdziałania wyłudzeniom.
• Jako główne bariery w zwalczaniu międzynarodowej przestępczości ubezpieczeniowej wskazano trudności w wymianie danych związane m.in. z regulacjami ochrony danych osobowych oraz ograniczenia budżetowe.
• Istnieje potrzeba edukacji z zakresu przestępczości ubezpieczeniowej na poziomie władz i regulatorów.