Yeniden değerleme oranı ve 2024 artışları

Ekimden ekime 12 aylık ortalamalara göre üretici enflasyon oranı (Yİ-ÜFE) yüzde 58,46 olarak açıklandı. Bu oran, aynı zamanda 2023 yılı yeniden değerleme oranı olarak kabul ediliyor.

İlgili yasalarda, hangi tutarların yeniden değerleme oranında artırılacağı ve sıfırlama yöntemleri belirlenmiş durumda. Buna göre 2024 yılında geçerli olacak; gelir vergisi tarife dilimleri, damga vergileri, harçlar, cezalar, istisna ve beyan sınırları gibi birçok tutar yeniden değerleme oranını kullanarak hesaplanıyor. Ancak Cumhurbaşkanının bundan daha düşük ya da daha yüksek bir oran belirleme konusunda yetkisi olduğu da unutulmamalı.

Biz de aşağıda, özellikle şirketlerin mali işler departmanında çalışanların bütçe çalışmalarında kullanabilmeleri için yeniden değerleme oranını kullanarak 2024 yılında uygulanacak olan bazı vergisel büyüklükleri hesapladık.

Günlük yemek istisnası

Çalışanlara işyeri ve müştemilatında yemek verilmediği durumlarda, çalışılan her gün için (2023 yılında) 110 liraya kadar yapılan ödemeler gelir vergisinden istisna olarak değerlendiriliyor. Bu ödemelerin yemek fişi, yemek kartı aracılığıyla yapılma şartı da geçtiğimiz yıl kaldırılmıştı. Çalışanın banka hesabına yatırılması durumunda da istisnadan yararlanılabiliyor. Günlük istisna tutarı 2024 yılında 170 lira olarak uygulanacak.

Ulaşım giderleri

İşverenlerce çalışanlara servis imkânı sağlanmadığı durumlarda, çalışılan günlere ait bir günlük ulaşım bedelinin (2023 yılında) 56 liraya kadar olan kısmı gelir vergisinden istisnadır. Bu istisnadan yararlanabilmek için ayrıca ödemelerin toplu taşıma kartı, bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçlarının temini şeklinde yapılması gerekiyor. Bu tutar 2024 yılında 88 lira olarak uygulanacak.

Gelir vergisi tarifesi

Gelir vergisi tarifesindeki gelir dilimleri, yeniden değerleme oranında artırıldığında (yüzde 5’e kadar olan kesirler de silinince) 2024 yılı için geçerli olacak gelir vergisi tarifeleri aşağıdaki şekilde oluşuyor:

Kirada istisna

Kira gelirlerini beyan eden mükellefler için bir istisna uygulaması var. Ancak sadece konut kira gelirleri için geçerli. 2023 yılı gelirleri için 21 bin lira olarak uygulanıyor. 2023 yılında bu tutarın altında konut kirası alanlar beyanname vermiyorlar. 2024 gelirleri için istisna tutarı 33 bin liraya çıkıyor.

Beyan sınırı

Temettü gelirleri, iş yeri kira gelirleri veya birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirleri gibi, tevkifata (vergi kesintisi) tabi menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının beyanında kullanılan sınır tutarı da yeniden değerleme oranına göre artırılıyor. 2023 gelirleri için 150 bin lira olan bu tutar, 2024 gelirleri için 230 bin liraya çıkıyor.

Herhangi bir tevkifat veya istisna uygulamasına tabi olmayan gayrimenkul ve menkul sermaye iratlarında (yurtdışı banka faiz geliri gibi) ise 8 bin 400 lira olan beyan sınırı 2024’te 13 bin lira olarak uygulanacak.

Gayrimenkul satışı

Ticari faaliyet kapsamında yapılan satışlar hariç olmak üzere, en az 5 yıl süreyle elde tutulduktan sonra satılan gayrimenkullerden sağlanan kazançtan gelir vergisi ödenmiyor. 5 yıllık süre dolmadan satılan gayrimenkullerden 55 bin lirayı (2023 yılı için) aşan bir kazanç elde edilmesi durumunda ise aşan kısmın beyan edilerek hesaplanan gelir vergisinin ödenmesi gerekiyor. 2024 yılında bu kapsamda yapılan gayrimenkul satışlarından sağlanan kazançlar için istisna tutar 87 bin lira oluyor.

Fatura ve amortisman sınırı

2023 yılında 4 bin 400 lira olarak uygulanan fatura düzenleme sınırı ve doğrudan gider yazılabilecek demirbaşlara ait sınır, 2024 yılında 6 bin 900 lira olarak uygulanacak.

Binek oto giderlerine sınırlama

2020 yılından itibaren geçerli olmak üzere, ticari işletmeler ve serbest meslek erbabı tarafından kullanılan binek otomobillere ilişkin giderlere bazı sınırlamalar getirilmişti.

Bunlardan ilki kiralanan binek otomobillerinin her birine ait aylık kira bedelinin (2023 yılı için) 17 bin lirayı aşan kısmının gider kabul edilmemesi. Söz konusu sınır 2024 yılında 26 bin lira olarak dikkate alınacak.

Satın alınan binek otomobillerinde ise yine 2023 yılında ÖTV ve KDV tutarlarının en fazla 440 bin liralık kısmı gider kabul edilebiliyordu. Bu tutar 2024 yılı için 690 bin lira oluyor. Ayrıca binek otomobillere ilişkin yakıt, tamir, bakım, otopark, otoyol, köprü, sigorta gibi giderlerin de en fazla yüzde 70’i kazançtan düşülebiliyor.

Bir diğer sınırlama da amortismanlarla ilgili. ÖTV ve KDV hariç ilk iktisap bedeli (2023 yılı için) 500 bin lirayı, bu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak satın alındığı hallerde, amortismana tabi tutarı (yine 2023 yılı için) 950 bin lirayı aşan binek otomobillerinde, en fazla bu tutarlara isabet eden amortismanlar kazançtan indirilebiliyor. Söz konusu sınırlar 2024 yılında sırasıyla 790 bin ve 1 milyon 500 bin lira olarak uygulanacak.

Faaliyetleri binek otomobilleri kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek olan firmaların, bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri için bu sınırlamalar geçerli değil.

Binek otomobil giderleriyle ilgili 2023 yılında uygulanan tutarlar ile yeniden değerleme oranında artırılarak hesaplanan 2024 tutarları aşağıdaki tabloda özetleniyor:

Uyumlu mükellef indirimi

İndirim uygulaması ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükellefleri için geçerli. Beyannamelerini zamanında veren, vergi borcu olmayan, önceki yıllara ilişkin haklarında kesinleşmiş tarhiyat bulunmayan mükellefler bu indirimden yararlanabiliyorlar.

Yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden düşülüyor. Finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları bu indirim uygulamasından yararlanamıyorlar.

İndirimin bir de üst limiti var. 2023 yılında verilen beyannameler için 4 milyon 400 bin lira olarak uygulanan limit 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde 6 milyon 900 bin liraya çıkıyor.

Sadece bunlar değil tabii ki. Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları, çeşitli istisna ve indirim tutarları, bilanço usulüne göre defter tutma hadleri, maktu (tutarsal) olarak alınan damga vergisi ve harçlar ile MTV gibi birçok tutar 2024 yılında yüzde 58,46 oranında, emlak vergileri ise yeniden değerleme oranının yarısı kadar (yüzde 29,23) artırılarak uygulanacak. Ancak yasanın vermiş olduğu yetkiler çerçevesinde bu oranlar yerine Cumhurbaşkanınca farklı oranlar belirlenebileceğini de tekrar hatırlatmakta fayda görüyoruz.

*Fatih Köprü'nün Ekonomist için hazırladığı yazıdan alınmıştır.

Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.