Uzun süredir konuşulan ve tartışılan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) 1 Ekim’den itibaren Avrupa Birliği’nde (AB) uygulamaya geçiyor. Düzenleme, 1 Ocak 2026 yılına kadar geçici olarak uygulanacak ve sadece raporlama üzerinden süreç takip edilecek. 2026 yılından sonra ise mali açıdan yani gerçek anlamda tatbik edilecek. Bu süre zarfında, AB üyesi olmayan ve Emisyon Ticaret Sistemi’ni (ETS) uygulamayan ülkelerdeki ihracatçıların nasıl bir yükümlülük ile karşılaşacağı da yavaş yavaş netleşecek. Düzenleme şu aşamada AB’de yerleşik şirketler tarafından bir yükümlülük gibi gözükse de aslında ihracatçı şirketlere de raporlama yükümlülüğü getiriyor.
Geçiş süreci 1 Ekim’de başlıyor
Geçiş hükümleri, 1 Ekim 2023 ile 31 Aralık 2025 tarihleri arasında uygulanacak. Üç aylık emisyon raporlaması zorunlu tutulurken SKDM sertifikalarının satın alınması isteğe bağlı olacak. Bu süreçte ithalatçıların (gümrük beyannamesi sahipleri, dolaylı temsilciler); ilgili dönemde ithal edilen mallardaki gömülü emisyonlar ile doğrudan ve dolaylı emisyonların yanı sıra üçüncü bir ülkede etkin bir şekilde ödenen karbon fiyatını da detaylandırarak üç ayda bir raporlamaları gerekecek.
Özellikle, 31 Aralık 2024 tarihinden itibaren, ithalatçıların kapsam dahilindeki malların ithalatına hak kazanabilmeleri için "yetkili SKDM beyan sahibi" statüsüne sahip olmaları bekleniyor.
SKDM 1 Ocak 2026 tarihinde tam yürürlüğe girdiğinde, ithalatçıların her yıl, bir önceki yıl AB'ye ithal edilen malların miktarını ve bunların gömülü sera gazı emisyonlarını beyan etmeleri gerekecek. Bu beyandan sonra ithalatçılar, ilgili sayıda SKDM sertifikasını teslim edebilecek. Sertifikaların ücreti, €/ton CO2 salınımı olarak ifade edilen AB ETS tahsisatlarının haftalık ortalama açık artırma fiyatına bağlı olarak hesaplanacak.
Kapsamda hangi ürünler var?
SKDM uygulanacak ürünler, mevcut yönetmeliğin 1 sayılı listesinde yer alıyor. Avrupa Komisyonu'na göre yüksek karbon kaçağı riski içeren grup olarak tanımlanan bu ürünler şu anda çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre ve elektrik ile sınırlı. Ancak son düzenleme ile hidrojen de ekleniyor.