Emekli aylığı hesabı yapılırken, prime esas kazançlar, prim gün sayıları, aylık bağlama oranları, hizmetin geçtiği yıllar ve yaş faktörleri etkilidir. Bunun yanı sıra özellikle enflasyon ve büyüme rakamlarında ani değişiklik olunan yıllarda emeklilik dilekçesi verilecek zaman da bağlanacak aylığın miktarını etkilemektedir. Çünkü prime esas kazançların güncellenmesinde enflasyon ve büyüme rakamlarına göre hesaplanan güncelleme katsayıları kullanılmaktadır. 2024 yılı enflasyonu ve büyüm rakamları henüz netleşmediğinden 2025 yılında emekliliğe başvuru halinde bağlanacak aylıklar net olarak hesaplanamaz. Ancak Merkez Bankası (MB) tahminlerini dikkate alarak bir analiz yapılabilir.
İş bu yazımızda 2024 ve 2025 özelinde mevcut parametreler, MB tahminleri ve Orta Vadeli Kalkınma Planındaki büyüme öngörülerine göre avantajlı başvuru dönemini karşılaştırmalı olarak tespit etmeye çalışıyor olacağız.
Emekli maaşı nasıl hesaplanır?
SGK mevzuatında yapılan sık düzenlemeler nedeniyle sigortalı çalışmalarının geçtiği dönemler itibariyle farklı hesaplama parametreleri bulunmaktadır. Bu dönemlerin birden fazlasında çalışma sözkonusu olunca kısmi aylıklar birleştirilmektedir. Üç farklı dönem söz konusudur. Karma sisteme göre;
- 31.12.1999 ve öncesi sigortalı olanlar (A1)
- 01.01.2000 – 30.09.2008 tarihleri arasında sigortalı olanlar (A2)
- 01.10.2008 tarihi ve sonrası sigortalı olanlar (A3)
2000 öncesi döneme ait emekli maaşı hesaplanırken Emekli Aylığı = (Gösterge Rakamı x 12.000 x Aylık Bağlama Oranı) formülü kullanılmaktadır.
2000 yılından sonra gösterge sistemi terk edilmiş, onun yerine sigortalıların prime esas kazançlarının ve kısmi aylıklarının güncellenmesinde kullanılmak üzere TÜFE ve GSYH gelişme hızı ile hesaplanan güncelleme katsayısı esası getirilmiştir. 2000-2008 arasındaki katsayı hesabında TÜFE ve GH’nin yüzde 100’ü alınırken, 2008/Ekim’den itibaren ise (TÜFE) % 100’ü ile GSYH’nın % 30’u alınmaya başlanmıştır. Bu şekilde hesaplanan güncelleme katsayısına göre güncellenen tüm sigortalılık süresindeki yıllık prime esas kazançlar toplamı toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesiyle elde edilen ortalama günlük kazancın 30 katı, aylıkların hesabına esas ortalama aylık kazancı oluşturmaktadır. Ortalama aylık kazanç ile aylık bağlama oranının çarpılmasıyla sigortalının tahsis talep veya ölüm yılına ait aylığı bulunacaktır.
Emekli maaşı nasıl artar?
SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin, emekli aylığı zam oranları her yıl Ocak ve Temmuz aylarında olmak üzere yılda iki defa, bu dönemlerden önceki altı ayda gerçekleşen TÜFE oranında artırılır.
Emeklilik başvuru zamanı kimler için önemli?
Eski sistemde SSK ve Bağ-Kurlu dediğimiz bugün 4/a ve 4/b statüde çalışanlar asıl olarak etkilenmektedir. 01.10.2008 tarihinden önce memur olarak ilk defa çalışmaya başlayıp aynı statüden emekli olacaklar için başvuru yılı önem taşımamaktadır. Ancak bu tarihten sonra ilk defa sigortalı olan memurlar için ise aynı şekilde başvuru tarihi etkilidir.
Emeklilik dilekçesi ne zaman verilmeli?
- 2024 yılı içinde yaşlılık aylığı başvurularında:
2024 yılında yapılan başvurularda 2023 yılı güncelleme katsayısı (TÜFE yüzde 64.77, GH yüzde 4.5 güncelleme katsayısı) 1.6612 katsayısı kullanılmaktadır. Ayrıca emeklilere 2024 Ocak ayında %49,25 ve temmuz ayında %24,73 oranlarında (toplam: %86.16) zam yapılmıştır. Bu zamlar 2024 yılı içinde emekli maaşı başvurusu yapan herkes için geçerlidir.
- 2025 yılı yaşlılık aylığı başvurularında ise;
2024 yılı TUFE oranı ile büyüme oranının kullanıldığı güncelleme katsayısı henüz netleşmemiştir. Yılın ilk yarısında enflasyon %24.73 ile tamamlandı. Bu noktada yılın geri kalan dönemi için Merkez Bankası’nın 2024 yılı sonu enflasyon hedefi olan %38 ile, orta vadeli planda yer alan %4 büyüme oranları esas alınarak bir analiz yapılabilir. Bu durumda 38+4x%30=39.2 formülünden 2024 yılı güncelleme katsayısı 1,3920 olacaktır. Ayrıca 2024 yılında aylıklara yapılan Ocak ve Temmuz zamları 2025 yılı aylık hesaplamasında dikkate alınmayacaktır. 2025 yılı Ocak ayında bir önceki 6 ayda gerçekleşen oranda TUFE zammı dikkate alınacak olup, bu zam esasen 2024 yılı emeklilerine de verilecektir.
Sonuç ve değerlendirme
Yukarıda belirtildiği gibi 2023 güncelleme katsayılarının 2024‘e göre yüksek olması, 2024 yılı beklenen enflasyonun düşüklüğü ve 2024 yılında emekli maaşlarındaki yüksek artışlar emeklilik başvurularında 2025 yılına kalınmasını yaklaşık %35 dezavantajlı yapmaktadır.
2024 yılı içinde başvuruda bulunan bir sigortalının örnek aylık hesabı
Güncelleme öncesi hesaplanan örnek Aylık |
20.000 TL. |
2023 yılı güncelleme katsayısı 1,6612 ile çarpımı |
33.224 TL |
2024 yılı toplam %86,15 zam oranı etkisi |
61.846 TL |
Toplam aylık |
61.846 TL |
2025 Ocak ayında başvuru yapacak emeklinin varsayımsal hesabı
Güncelleme öncesi hesaplanan örnek Aylık |
20.000 TL. |
2023 yılı güncelleme katsayısı 1,6612 ile çarpımı |
33.224 TL |
2024 yılı güncelleme katsayısı (tahmini) 1,39 ile çarpımı |
46.181 TL |
Toplam aylık |
46.181TL |
Karar için aralık ayı beklenmeli
Emeklilik kararının verilmesinde pek çok etken rol oynamaktadır. Maaşların emeklilikte azalması, işverenin emekli çalıştırmama veya daha az maaşla çalıştırma politikası ve bu yazının konusu olan doğru tarihin tespiti gibi. Acele edilmemesi, en azından 2024 yılı Aralık ayı başında büyük oranda netleşecek rakamlara göre emekliliği gelenlerin ön hesaplama yaptırması ve kararlarını ona göre vermeleri gerekir.
