Praca w niedziele i święta: Kiedy jest dozwolona i jakie są zasady?

Praca w niedziele i święta: Kiedy jest dozwolona i jakie są zasady?


Praca w niedziele i święta budzi wiele kontrowersji i pytań zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców. Kiedy jest dozwolona, a kiedy nie? Jakie są zasady i wyjątki od reguły? W poniższym artykule przyjrzymy się szczegółowo przepisom regulującym pracę w dni ustawowo wolne od pracy.

Praca w niedzielę i święto – definicja ustawowa

Praca w niedzielę i święto to praca wykonywana między godziną 6:00 w tym dniu a godziną 6:00 następnego dnia. Pracodawca może ustalić inne godziny, jeśli wynika to z potrzeby zapewnienia normalnego toku pracy. W takim przypadku należy to potwierdzić w drodze układu zbiorowego pracy lub regulaminu pracy, a u pracodawców nieobjętych tymi aktami normatywnymi – w drodze dyrektywnej decyzji podmiotu zatrudniającego.

Dopuszczalność pracy w niedziele i święta – wyjątki od zakazu

Praca w niedziele i dni świąteczne jest możliwa jedynie w drodze wyjątku od ogólnie przyjętej zasady, zgodnie z którą niedziele i święta są dla pracowników dniami wolnymi od pracy. Należy jednak zauważyć, że to nie charakter zakładu pracy czy też przedmiot działalności pracodawcy determinuje, czy dany pracownik jest objęty wyjątkiem od zakazu, a rodzaj wykonywanej przez niego pracy. Dopuszczalność pracy w dni ustawowo wolne została uregulowana w przepisach prawa pracy, które zawierają zamknięty katalog okoliczności, w których powierzenie pracownikom pracy w niedziele i święta jest dozwolone. Oznacza to, że pracodawca może zlecać pracę w te dni tylko w ściśle określonych przypadkach, takich jak m.in. akcje ratownicze, praca w ruchu ciągłym, praca zmianowa, praca w transporcie i w komunikacji, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, w gastronomii, zakładach hotelarskich, czy przy niezbędnych remontach. Na przykład, pracownik zatrudniony jako kierowca autobusu jest objęty wyjątkiem, ponieważ jego praca związana jest z transportem i komunikacją. Z kolei pracownica zatrudniona jako asystentka zarządu w przedsiębiorstwie transportowym nie jest objęta wyjątkiem, ponieważ jej praca, mimo zbiegu z pojęciem stosowanym we wskazanym katalogu, nie ma bezpośredniego związku z transportem.

 


Praca w niedziele i święta w handlu

Pracę w dni ustawowo wolne od pracy (niedziele i święta) w placówkach handlowych regulują przepisy Ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni („Ustawa”). Ustawa określa ograniczenia w wykonywaniu pracy w placówkach handlowych w następujących dniach:

  • niedziele,
  • święta,
  • 24 grudnia oraz
  • w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy.

Należy zwrócić uwagę, że zakres czasowy dnia świątecznego i niedzieli w Ustawie różni się od tego w Kodeksie pracy. W handlu niedziela i święto trwają od północy do północy, czyli od godziny 24:00 w sobotę do 24:00 w niedzielę oraz od 24:00 w dniu poprzedzającym święto do 24:00 w święto. Zgodnie z Ustawą, w niedziele i święta w placówkach handlowych zakazane są:

  • Handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem,
  • Powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz czynności związanych z handlem.

Ustawa przewiduje jednak szereg wyjątków od zakazu handlu, dotyczących m.in. stacji benzynowych, aptek, placówek handlowych w hotelach, piekarni, cukierni, lodziarni oraz zakładów gastronomicznych.

Rekompensowanie pracy w niedziele i święta

Pracownik, który pracuje w niedzielę lub święto, ma prawo do innego dnia wolnego. W przypadku pracy w niedzielę pracodawca powinien zapewnić dzień wolny w ciągu 6 dni kalendarzowych przed lub po takiej niedzieli. Jeśli nie jest to możliwe, dzień wolny powinien być wyznaczony do końca okresu rozliczeniowego. W przypadku pracy w święto, pracodawca ma obowiązek udzielić dnia wolnego w dowolnym terminie w ramach okresu rozliczeniowego. W przypadku braku możliwości udzielenia dnia wolnego, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w niedzielę lub święto. Ponadto, pracodawca ma ustawowy obowiązek zapewnić pracownikowi dzień wolny za pracę w niedzielę, niezależnie od zgody pracownika. Nie ma znaczenia, czy praca w niedzielę lub święto była zaplanowana w harmonogramie, czy wynikała z nagłej potrzeby. Bez względu na liczbę przepracowanych godzin w niedzielę lub święto, pracownikowi przysługuje cały dzień wolny, który nie może wpłynąć na obniżenie jego wynagrodzenia. Nawet w zakładach pracy, w których jest dozwolona praca w niedziele, pracownik nie może być stale zatrudniany w niedziele. Pracownik pracujący w niedziele (z wyjątkiem pracowników zatrudnionych w systemie pracy weekendowej) powinien korzystać z niedzieli wolnej od pracy co najmniej raz na 4 tygodnie.

Planowane zmiany w przepisach

Warto zwrócić uwagę na projekt ustawy o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy oraz niektórych innych ustaw z dnia 24 października 2024 r., który oczekuje na podpis prezydenta. Zgodnie z projektem, od 2025 roku Wigilia ma zostać ustanowiona dniem wolnym od pracy. Ponadto, planowane jest zwiększenie liczby handlowych niedziel poprzedzających Wigilię z dwóch do trzech.

Okiem eksperta EY

Praca w niedziele i święta jest zasadniczo niedozwolona, jednak przepisy przewidują szereg wyjątków, które umożliwiają wykonywanie pracy w te dni w określonych okolicznościach. Pracownicy mają prawo do rekompensaty w formie dnia wolnego lub dodatku do wynagrodzenia za pracę w niedziele i święta. Planowane zmiany legislacyjne będą miały istotny wpływ na organizację pracy w przyszłości, co wymagać będzie dostosowania się zarówno pracodawców, jak i pracowników do nowych regulacji.

Współautorkami artykułu są Patrycja Pokutycka, Associate EY Law oraz Monika Terlecka, Associate EY Law. 





Kontakt
Chcesz dowiedziec sie wiecej? Skontaktuj sie z nami.

Informacje

Autorzy

Polecane artykuły

Prawo pracy w 2025 r. – przewodnik po najważniejszych zmianach  

Rok 2025 przyniesie znaczące zmiany w polskim prawie pracy, które wpłyną zarówno na sytuację pracowników, jak i pracodawców. Nowe regulacje obejmują szeroki zakres zagadnień, od minimalnego wynagrodzenia, przez układy zbiorowe pracy, aż po wsparcie dla osób niepełnosprawnych i starszych. Poniżej przedstawiamy przegląd najważniejszych zmian, które wejdą w życie w nadchodzącym roku.

Jak chronić miejsce pracy przed mobbingiem?

Pracodawca, który otrzymał zgłoszenie dotyczące mobbingu powinien wszcząć postępowanie wewnętrzne. Obecnie w Polsce nie ma nakazu prowadzenia takich postępowań, jednak z uwagi na kodeksowy obowiązek pracodawcy przeciwdziałania mobbingowi w wielu organizacjach funkcjonują zasady związane z prowadzeniem postępowań wewnętrznych na wypadek mobbingu . Bagatelizowanie bowiem tego zjawiska może oznaczać dla pracodawcy poważne konsekwencje wizerunkowe, jak również finansowe.

Praca zdalna po roku od wdrożenia przepisów

Największym wyzwaniem przy organizacji pracy zdalnej jest odpowiednie zaangażowanie pracowników w pracę, właściwe rozliczenie kosztów, a także zapewnienie poufności danych. Jak nowy model i przepisy dotyczące pracy zdalnej sprawdziły się w praktyce?