Praca w niedziele i święta w handlu
Pracę w dni ustawowo wolne od pracy (niedziele i święta) w placówkach handlowych regulują przepisy Ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni („Ustawa”). Ustawa określa ograniczenia w wykonywaniu pracy w placówkach handlowych w następujących dniach:
- niedziele,
- święta,
- 24 grudnia oraz
- w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy.
Należy zwrócić uwagę, że zakres czasowy dnia świątecznego i niedzieli w Ustawie różni się od tego w Kodeksie pracy. W handlu niedziela i święto trwają od północy do północy, czyli od godziny 24:00 w sobotę do 24:00 w niedzielę oraz od 24:00 w dniu poprzedzającym święto do 24:00 w święto. Zgodnie z Ustawą, w niedziele i święta w placówkach handlowych zakazane są:
- Handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem,
- Powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz czynności związanych z handlem.
Ustawa przewiduje jednak szereg wyjątków od zakazu handlu, dotyczących m.in. stacji benzynowych, aptek, placówek handlowych w hotelach, piekarni, cukierni, lodziarni oraz zakładów gastronomicznych.
Rekompensowanie pracy w niedziele i święta
Pracownik, który pracuje w niedzielę lub święto, ma prawo do innego dnia wolnego. W przypadku pracy w niedzielę pracodawca powinien zapewnić dzień wolny w ciągu 6 dni kalendarzowych przed lub po takiej niedzieli. Jeśli nie jest to możliwe, dzień wolny powinien być wyznaczony do końca okresu rozliczeniowego. W przypadku pracy w święto, pracodawca ma obowiązek udzielić dnia wolnego w dowolnym terminie w ramach okresu rozliczeniowego. W przypadku braku możliwości udzielenia dnia wolnego, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w niedzielę lub święto. Ponadto, pracodawca ma ustawowy obowiązek zapewnić pracownikowi dzień wolny za pracę w niedzielę, niezależnie od zgody pracownika. Nie ma znaczenia, czy praca w niedzielę lub święto była zaplanowana w harmonogramie, czy wynikała z nagłej potrzeby. Bez względu na liczbę przepracowanych godzin w niedzielę lub święto, pracownikowi przysługuje cały dzień wolny, który nie może wpłynąć na obniżenie jego wynagrodzenia. Nawet w zakładach pracy, w których jest dozwolona praca w niedziele, pracownik nie może być stale zatrudniany w niedziele. Pracownik pracujący w niedziele (z wyjątkiem pracowników zatrudnionych w systemie pracy weekendowej) powinien korzystać z niedzieli wolnej od pracy co najmniej raz na 4 tygodnie.
Planowane zmiany w przepisach
Warto zwrócić uwagę na projekt ustawy o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy oraz niektórych innych ustaw z dnia 24 października 2024 r., który oczekuje na podpis prezydenta. Zgodnie z projektem, od 2025 roku Wigilia ma zostać ustanowiona dniem wolnym od pracy. Ponadto, planowane jest zwiększenie liczby handlowych niedziel poprzedzających Wigilię z dwóch do trzech.