Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych (ZFŚS) – czym jest i kogo dotyczy?

Z założenia ZFŚS muszą utworzyć pracodawcy, którzy:

• zatrudniają więcej niż 50 pracowników,
• prowadzą działalność w formie tzw. jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych (w tym przypadku bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników),
• zatrudniają więcej niż 20 i mniej niż 50 pracowników w sytuacji, gdy z wnioskiem o Fundusz wystąpi zakładowa organizacja związkowa.

We wszystkich tych przypadkach liczbę zatrudnionych określa się według stanu na dzień 1 stycznia danego roku (z uwzględnieniem wyłącznie pełnych etatów). Więcej w zakresie prawa pracy pomoże i doradzi Kancelaria EY Law.

Zakres i cel Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych powstał na bazie ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z dnia 4 marca 1994 r. To w niej znaleźć można m.in. dokładne zasady tworzenia i przyznawania środków z Funduszu. O ile benefit ten jest dość często kojarzony z wręczaniem paczek świątecznych dla dzieci, o tyle zamysł Funduszu jest zdecydowanie bardziej obszerny i dotyczyć może np. dofinansowania wakacji. Ogólnie rzecz ujmując, celem ZFŚS jest finansowanie ściśle określonych obszarów działalności socjalnej, jak:

• wypoczynek, np. dofinansowanie urlopu,
• działalność kulturalno-oświatowa,
• działalność sportowa,
• opieka nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach i w innej formie,
• pomoc materialna lub finansowa,
• cele mieszkaniowe.

Środki na ZFŚS pochodzą głównie z zebranych obowiązkowych wpłat. Wysokość tych wpłat jest określona przepisami i zależy od liczby zatrudnionych pracowników oraz od wyników finansowych przedsiębiorstwa. Fundusz może być także zasilany przez inne źródła, np. przez dochody z działalności socjalnej, darowizny czy dotacje.

Komu przysługują świadczenia z ZFŚS?

Osobami uprawnionymi do korzystania z ZFŚS są zarówno pracownicy konkretnego zakładu pracy, jak i ich rodziny, również emeryci i renciści (byli pracownicy i ich rodziny), a także inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych.

Krąg osób upoważnionych może być więc bardzo szeroki – zwłaszcza jeśli przełożony zdecyduje się grupę beneficjentów rozszerzyć o osoby samozatrudnione oraz osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych (o dzieło lub na zleceniu).

Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z ZFŚS uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.

Fundusz socjalny dla byłych pracowników – co warto wiedzieć?

Stosownie do przepisów o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych osobami uprawnionymi do korzystania z Funduszu są pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści – byli pracownicy i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał, w regulaminie ZFŚS, prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu.

Jak zatem wynika z powyższego, prawo do korzystania z Funduszu przyznane zostało również emerytom i rencistom.

Emerytem – byłym pracownikiem zakładu jest pracownik, dla którego dany zakład pracy był ostatnim przed przejściem na emeryturę. Jak wskazał Sąd Najwyższy w swojej uchwale z dnia 15 listopada 1991 r. (sygn. akt I PZP 56/91), uznanie pracownika, który przeszedł na emeryturę, za emeryta – byłego pracownika zakładu nie zależy od tego, jak długo przed przejściem na emeryturę pozostawał on poza zatrudnieniem. Należy jednak zaznaczyć, że chodzi o pozostawanie poza zatrudnieniem, licząc od ustania ostatniego stosunku pracy przed przyznaniem emerytury.

Natomiast rencistą jest osoba otrzymująca rentę z powodu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy. W tej grupie znajdują się również beneficjenci renty rodzinnej, np. wdowy po pracownikach, które po zakończeniu zatrudnienia otrzymują ten rodzaj świadczenia (nawet jeśli posiadają własne uprawnienia do emerytury lub renty z powodu niezdolności do pracy).

Mając na względzie powyższe, pracownicy, którzy zmienili pracę lub przeszli na bezrobocie, nie mogą pobierać takich benefitów.

Świadczenia socjalne dla dzieci pracowników – jakie wsparcie oferuje ZFŚS?

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych oferuje różnorodne formy wsparcia dla pracowników i ich rodzin. Świadczenia te mają także na celu poprawę warunków życiowych, zdrowotnych oraz edukacyjnych dzieci pracowników. W zakresie pomocy znajdują się takie elementy, jak:

• dofinansowanie wypoczynku – np. do kolonii i zimowisk,
• wsparcie edukacyjne – np. w zakresie dofinansowania podręczników i opłat za dodatkowe zajęcia,
• pomoc materialna – np. w formie jednorazowej zapomogi z tytułu rozpoczęcia edukacji,
• dofinansowanie opieki przedszkolnej,
• dofinansowanie usług zdrowotnych,
• organizacja firmowych eventów – np. Mikołajek i festynów rodzinnych,
• specjalne świadczenia dla dzieci niepełnosprawnych, potrzebujących specjalistycznego leczenia czy sprzętu rehabilitacyjnego.

ZFŚS a inne formy wsparcia pracowniczego – porównanie i różnice

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych ma na celu wsparcie socjalne pracowników, szczególnie tych w trudniejszej sytuacji życiowej. Z założenia ZFŚS jest regulowany ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, co bywa kluczowe w zrozumieniu specyfiki opisywanego wsparcia.

Oczywiście ZFŚS nie jest jedyną formą benefitu, z której korzystać może pracownik. Wśród innych popularnych metod wspierania pracowników wyróżnić można dofinansowanie opieki medycznej, programy emerytalne oraz bonusy, prowizje i premie.

Przykładowo więc wspomniana prywatna opieka medyczna ma zapewnić dostęp do kompleksowej i szybkiej opieki zdrowotnej. Ta forma wsparcia nie jest regulowana specyficznymi przepisami prawa pracy – stanowi część umowy o pracę lub dodatkowych benefitów. Z kolei programy emerytalne, dające wsparcie pracownikom w postaci dodatkowego kapitału na emeryturę, są regulowane przez przepisy dotyczące tychże programów emerytalnych. Podobnie funkcjonują inne bonusy i premie, które mają motywować i nagradzać pracowników w ramach umowy i polityki wewnętrznej danej organizacji.

Wszystkie te benefity są spójne z nowymi ideami na rynku pracy, o czym pisaliśmy w artykule: Czas na nowe podejście do pracownika.