Wpływ AI na rynek pracy, czyli automatyzacja i przyszłość kompetencji

Obserwacja aktualnych trendów pozwala stwierdzić, że przyszłość należy nie do zawodów, ale do kompetencji, a te najbardziej syntetycznie określił Polski Instytut Ekonomiczny w publikacji „Kompetencje pracowników dziś i jutro”. PIE wskazał, że cenionymi kompetencjami w przyszłości będą kompetencje cyfrowe i technologiczne, a także kompetencje społeczne, związane z funkcjonowaniem w grupie (np. inteligencja emocjonalna i przywództwo) oraz kompetencje poznawcze, zwane też kompetencjami myślenia, czyli m.in. innowacyjność, logika i rozwiązywanie złożonych problemów. Ważne są także kompetencje transformatywne, np. pozwalające na godzenie napięć i rozwiązywanie dylematów oraz adaptacyjne (np. działanie w sytuacji niepewności). Do tego katalogu umiejętności, którymi powinien wyróżniać się pracownik przyszłości warto dodać, z perspektywy AI, zdolność krytycznego myślenia.ć przewidywanych prognoz w tym zakresie potwierdzają wyniki przywołanego badania PIE na grupie 1000 polskich przedsiębiorców. Najbardziej deficytową kompetencją według badania jest kreatywność (kompetencja poznawcza), na którą wskazało aż 48% respondentów. Najmniej deficytową jest kompetencja adaptacyjna, którą stanowi zdolność do myślenia systemowego, czyli postrzeganie przedsiębiorstwa w szerszym kontekście społeczno-gospodarczym. Kompetencją przyszłości i to najbardziej pożądaną okazuje się umiejętność działania w sytuacji niepewności (kompetencja adaptacyjna). W opinii firm w przyszłości kompetencje miękkie będą miały większe znaczenie niż kompetencje twarde (cyfrowe i specjalistyczne). Blisko 60% przedsiębiorców uznało, że w perspektywie 2035 r. jest prawdopodobne, że w procesie rekrutacji będą zyskiwać kompetencje społeczne kandydatów. Zaś 55% jest też zdania, że rozwój technologiczny spowoduje w firmie powstanie nowych stanowisk pracy, wymagających zupełnie nowych kompetencji.

O kompetencjach pracownika przyszłości pisaliśmy również w artykule: Kluczowe kompetencje pracownika przyszłości. Pracownik 4.0 – przyszłość zaczyna się dziś.

Kompetencje technologiczne czy kompetencje społeczne?

Technologiczne kompetencje przyszłości bazują na zapleczu zarówno teoretycznym, jak i praktycznym. W grupie tej wyróżnia się więc bardzo konkretne i precyzyjne umiejętności, które przydadzą się na specjalistycznych stanowiskach:

• analityka i statystyka, które uzupełnia zdolność do wnioskowania i odczytywania danych; era big data i wydajnego oprogramowania sprawiła, że pracodawcy cenią wszelkie umiejętności matematyczne i metodologiczne, dlatego też przyszłościowe zawody to m.in. logistyk, biotechnolog, data scientist, data analyst;
• umiejętności cyfrowe z zakresu STEM (ang. science, technology, engineering, math);
• zdolność do kreowania nowych technologii, we współpracy z systemami opartymi na uczeniu maszynowym i AI.

Oprócz umiejętności technicznych (tzw. twardych) pracodawcy poszukiwać będą kandydatów z określonymi umiejętnościami społecznymi, czyli miękkimi, którzy dzięki nim efektywniej będą pracować w grupie i z łatwością zbudują pozycję lidera. Analizy pozwalają nawet wnioskować, że to właśnie umiejętności miękkie być może będą miały większe znaczenie niż umiejętności twarde – ze szczególnym wskazaniem na kompetencje społeczne:

• empatia, czyli zdolność do odczytywania emocji w grupie, reagowania na ludzką uwagę, wykazywania się zrozumieniem, którego nie oferuje żadna maszyna ani zaawansowana technologia. Dlatego też branże przyszłości to nadal dietetyka, trener personalny, psycholog czy lekarz, który traktuje pacjenta w sposób indywidualny, dbając przy tym o jego motywację i zaangażowanie;
• kreatywność – umiejętność nieszablonowego i krytycznego myślenia, podejmowania oryginalnych decyzji, śmiałość w proponowaniu nieoczywistych rozwiązań;
• negocjowanie i zdolność do zarządzania dynamiką grupy, z jednoczesną odpornością na zmiany technologiczne oraz zdolnością przekonywania do swoich racji i swojego punktu widzenia.

Wpływ AI na rynek pracy – co się zmieni w przyszłości? 

Zarządzanie nie tylko ludźmi

Szefowie firm będą zarządzać zasobami złożonymi zarówno z ludzi, jak i maszyn. W przyszłości, gdy będziemy pracować razem z robotami (np. zaprojektowanymi do fizycznej pracy z ludźmi), zarządzanie maszynami prawdopodobnie zajmie dużo czasu. Chociaż roboty mogą być w stanie uwolnić nas od najbardziej przyziemnych zadań, co pozwoli nam wnieść wartość dodaną do naszej organizacji, będziemy musieli wziąć odpowiedzialność za etyczne konsekwencje wykorzystania tej technologii w aspekcie ochrony prywatności i bezpieczeństwa.

Gig Economy jako nowy model pracy

Coraz więcej osób będzie funkcjonować w tzw. gig economy, stając się freelancerami i pracując w ramach projektów dla różnych organizacji, a nie na pełnym etacie u jednego pracodawcy. W miarę nasilania się tego trendu będzie on miał ogromny wpływ na sposób komunikowania się zarządzających, przyciągania i zatrzymywania talentów, zapewniania możliwości rozwoju i bieżącej współpracy z pracownikami. Daje to również duże możliwości zróżnicowania zespołów pod względem kompetencji, a także podołania wyzwaniom logistycznym w zakresie szybkiego i skutecznego wdrażania pracowników do projektów.

Praca synonimem edukacji

Przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji pracowników powinno być jednym z najważniejszych celów zarządzających. Świat zmienia się tak szybko, że żadna organizacja, która nie ma strategii ciągłego rozwoju umiejętności swoich ludzi, nie przetrwa w przyszłości. Jeśli firmy mają prosperować, umiejętności STEM muszą zostać bardziej osadzone w naszych systemach edukacji niż obecnie. Ponadto szefowie firm muszą nie tylko pielęgnować umiejętności techniczne, ale także krytyczne myślenie, umiejętność współpracy, przywiązanie do etyki oraz odnajdywanie się w obliczu zmian.

Coraz mniej czasu w biurze

Wobec globalizującego się rynku pracy oraz wyzwań demograficznych osoby stojące na czele firm muszą podjąć wyzwanie, w jaki sposób stworzyć miejsce pracy, do którego pracownicy będą się przenosić bez fizycznej obecności. Za pomocą wirtualnej i rozszerzonej rzeczywistości budowane będą coraz bardziej zaawansowane wirtualne doświadczenia w miejscu pracy, które pozwolą ludziom wchodzić i wychodzić ze spotkań, rozmawiać z kolegami przy biurku i wspólnie jeść lunch, jakby faktycznie byli w tych miejscach. Wyzwaniem będzie też utrzymanie relacji w coraz bardziej cyfrowym świecie.

Powszechność ESG

Założenia unijnego Zielonego Ładu zwracają uwagę na podwójną transformację, czyli proces łączący zmiany w kierunku zrównoważonego rozwoju z aspektami transformacji cyfrowej. Oznacza to, że rozwiązania i narzędzia oparte na AI i IoT pomogą różnym sektorom gospodarki w redukcji śladu węglowego i eksploatacji zasobów naturalnych poprzez optymalizację zużycia energii. Konieczność sprostania wymogom unijnym spowoduje wysyp zielony miejsc pracy, w których kluczowe będzie łączenie kompetencji technologicznych z ekologią oraz filarem Social w ESG, który stanie wiodącą polityką wielu organizacji.