Jakie są największe wyzwania związane z prowadzeniem biznesu w sposób zrównoważony – jak pomagają technologie, w tym AI? A może to zarazem kolejne wyzwanie?

Wyzwanie 2: Mnogość regulacji

Kolejnym wyzwaniem, któremu czoła musi stawiać coraz więcej firm, jest dostosowanie się do stale zmieniających się przepisów w zakresie zrównoważonego rozwoju Wraz ze wzrostem świadomości globalnego znaczenia problemów środowiskowych, regulacje stale ewoluują. Wyzwaniem dla wielu firm jest pozostawanie z nimi na bieżąco zrozumienie ich zakresu i wpływu oraz dostosowanie do nich swoich procesów i procedur operacyjnych.

Zmieniający się krajobraz regulacyjny wymusza na firmach nieustanne monitorowanie przepisów i dostosowanie do nich swojej działalności. Obok tego, duża część z nich zobowiązana jest również do raportowania swojej działalności, a samo raportowanie, jego zakres i złożoność również stanowią wyzwanie.

Przykładem może być wprowadzenie przez Unię Europejską rozporządzenia REACH, które ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed ryzykiem związanym z chemikaliami. Firmy musiały dostosować się do nowych wymogów dotyczących rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i restrykcji w stosunku do substancji chemicznych. Dla wielu firm, zwłaszcza tych w branży chemicznej, oznaczało to konieczność wprowadzenia poważnych zmian w procesach produkcyjnych.

Innym problemem jest fakt zróżnicowania przepisów i wymogów między krajami. Dla międzynarodowych korporacji oznacza to konieczność dostosowania swoich operacji do regulacji wielu krajów. Na przykład, regulacje dotyczące emisji CO2 różnią się w Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych czy Chinach. Dlatego firmy muszą znać i rozumieć regulacje w każdym z krajów, w których prowadzą działalność, i dostosować swoje operacje zgodnie z nimi.

Kolejnym wyzwaniem jest dynamika, z jaką te przepisy się zmieniają oraz ich zasięg. Wymaga to od firm nie tylko elastyczności, ale także ciągłego monitorowania zmian w prawie, a czasem również inwestycji w nowe technologie lub procesy. Zmienność tych przepisów może być ilustracyjnie przedstawiona na przykładzie unijnej dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive).

Dyrektywa CSRD zmienia dotychczasowy sposób, w jaki firmy informują o swoim wpływie na środowisko i społeczeństwo. Nakłada ona na firmy obowiązek raportowania danych dotyczących zrównoważonego rozwoju w ramach ich sprawozdań finansowych. Zgodnie z dyrektywą CSRD, przedsiębiorstwa muszą dostarczać informacji na temat swojej działalności związanej z wykorzystaniem energii, emisjami gazów cieplarnianych, wykorzystaniem wody i zasobów naturalnych, a także ich wpływem na bioróżnorodność i społeczności. CSRD znacząco zwiększa ilość informacji, które firmy muszą zgłaszać, i powiększa grupę firm, do których ma zastosowanie, obejmując mniejsze firmy, które były wcześniej zwolnione z takich wymogów.

Zarządzanie tymi nowymi wymaganiami może stanowić duże wyzwanie, zwłaszcza dla firm, które nie miały wcześniej do czynienia z tak dogłębnym raportowaniem ESG. Jednak dyrektywa CSRD to także okazja dla firm do poprawy ich praktyk i transparentności. Firmy, które podejmą to wyzwanie i skutecznie dostosują swoje operacje do nowych przepisów, mogą zyskać znaczącą przewagę konkurencyjną, budując swój wizerunek na rynku jako liderzy w dziedzinie zrównoważonego rozwoju.

Wyzwanie 3: Zrównoważony łańcuch dostaw

Zarządzanie zrównoważonym łańcuchem dostaw to kolejne wyzwanie stojące przed współczesnymi firmami. Znalezienie odpowiedzialnego podejścia na każdym etapie łańcucha dostaw, poczynając od surowców, poprzez produkcję, transport, a na konsumpcji i utylizacji kończąc, wymaga ścisłej koordynacji, cierpliwości i znacznych nakładów czasu.

Przykładowo, firma produkująca odzież może zdecydować się na używanie tylko surowców pochodzących z odnawialnych źródeł lub wyprodukowanych w warunkach odpowiedzialnych społecznie i etycznie. Oznacza to konieczność przeanalizowania i zapewnienia odpowiednich praktyk u dostawców bawełny, producentów nici czy innych podmiotów zaangażowanych w tworzenie finalnego produktu. Dodatkowo, przewóz surowców i produktów finalnych może również wpływać na podejście do zrównoważonego łańcucha dostaw. W konsekwencji, firma powinna zwracać uwagę nie tylko na własne procesy, ale także na to, jak przemieszczane są produkty – czy transport jest zoptymalizowany, czy wykorzystuje formy przewozu przyjazne dla środowiska, jak na przykład transport kolejowy zamiast lotniczy. Kolejnym etapem jest analiza praktyk produkcji – czy są one energooszczędne, czy minimalizuje się odpady, czy pracownicy pracują w godnych warunkach – przestrzegane są prawa człowieka i pracownicze.

Ważnym elementem zarządzania zrównoważonym łańcuchem dostaw jest też prawidłowo przeprowadzony proces utylizacji wyrobów po zakończeniu ich żywotności. Firmy mogą nie tylko inwestować w programy recyklingu, zachęcając konsumentów do odpowiedzialnego pozbywania się produktów, ale przede wszystkim powinny przemyśleć kwestię ich redukcji czy ponownego wykorzystania

Zarządzanie tym łańcuchem wymaga nie tylko koordynacji różnych etapów, ale także pomiaru wyników działań na każdym poziomie. Precyzyjne mierzenie wyników, takich jak ilość zredukowanych emisji, zaoszczędzonego materiału czy zredukowanych odpadów, może stanowić trudność. Zbieranie wiarygodnych danych jest kluczowe dla ulepszania procesów i raportowania, ale może wymagać inwestycji w odpowiednie systemy zbierania i analizy danych. Zrównoważony łańcuch dostaw to skomplikowany system, który wymaga wielowymiarowego podejścia i ciągłego monitorowania. Mimo to, firmy coraz częściej podejmują to wyzwanie, widząc korzyści nie tylko w kategoriach ochrony środowiska, ale także budowania pozytywnego wizerunku i zaspokajania oczekiwań coraz bardziej świadomych inwestorów i konsumentów.

Wyzwanie 4: Ludzie w firmie i jej otoczeniu (social impact)

Zrównoważony rozwój jest kluczowym aspektem prowadzenia współczesnego biznesu, nie tylko ze względu na środowisko naturalne, ale również dobrostan społeczny. Właśnie ten drugi komponent, często określany jako filar społeczny, odgrywa szczególnie istotną rolę. Właśnie tutaj organizacje stają przed kluczowymi wyzwaniami, które są niezbędne do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju. Do tych wyzwań należą między innymi: równość wynagrodzeń, warunki pracy, dyskryminacja i różnorodność, doskonalenie umiejętności i edukacja pracowników, zdrowie i bezpieczeństwo na stanowiskach pracy, zaangażowanie społeczne, zarządzanie łańcuchem wartości oraz przestrzeganie praw człowieka. Każde z tych obszarów wymaga oddzielnej uwagi i odpowiedzialnego podejścia ze strony firm, aby zapewnić zrównoważony rozwój nie tylko dla nich samych, ale także dla społeczności, z którymi współpracują na co dzień. 

Identyfikacja i zarządzanie różnorodnymi interesariuszami jest jednym z największych wyzwań, jakie napotykają firmy podczas wdrażania społecznego elementu ESG. Firmy muszą brać pod uwagę wpływ swoich decyzji na wszystkich interesariuszy, w tym pracowników, klientów, dostawców, społeczności lokalne, a czasem nawet konkurentów. Promowanie różnorodności i zapewnianie równych szans wszystkim pracownikom może być poważnym wyzwaniem. Uprzedzenia, świadome lub nieświadome, mogą odgrywać rolę w rekrutacji, awansach i kulturze pracy, co sprawia, że kluczowe jest wdrażanie systemów zapobiegających dyskryminacji.

Kolejnym wyzwaniem w tym obszarze jest współpraca z dostawcami. Jeśli dostawcy danego przedsiębiorstwa nie przestrzegają standardów związanych z prawami człowieka, prawami pracowniczymi lub przepisami dotyczącymi ochrony środowiska, może to znacząco zagrozić reputacji i wynikom firmy.

Organizacje często borykają się również ze zdobyciem zaufania lokalnej społeczności i poradzeniem sobie z wpływem działalności firmy na ich źródła utrzymania i środowisko, w którym funkcjonują. Przykładowo, zarządzanie relacjami ze społecznościami lokalnymi może stanowić wyzwanie dla spółek wydobywających zasoby naturalne.

Kolejnym przykładem jest zapewnienie bezpiecznych warunków pracy, godziwych wynagrodzeń i świadczeń oraz motywowanie pracowników. Choć w wyniku wielu czynników może stanowić wyzwanie, ma kluczowe znaczenie dla przyciągnięcia i zatrzymania pracowników.

Innym, ale równie ważnym wyzwaniem jest zapewnienie pracownikom możliwości uczenia się i rozwoju, aby umożliwić im realizacje celów firmy w zakresie zrównoważonego rozwoju. Ma to również szczególne znaczenie biorąc pod uwagę obserwowane rosnące zapotrzebowanie na tzw. zielone kompetencje.

W kontekście ludzkim nie sposób jest również pominąć kwestię zbierania, monitorowania i raportowania wskaźników społecznych, które do tej pory stanowiło wyzwanie ze względu na fakt, że nie wszystkie skutki społeczne są łatwo kwantyfikowalne i porównywalne.

Antidotum na wyzwania związane prowadzeniem biznesu w sposób zrównoważony – technologia!

Czy zatem technologia, w tym sztuczna inteligencja (AI), wyłania się jako potężne narzędzie mające na celu złagodzenie tych wyzwań? Tak, ponieważ dzięki wykorzystaniu AI i innych technologii, firmy mogą stawać się bardziej innowacyjne, efektywne i przechodzić na bardziej zrównoważone praktyki.

Technologie takie jak analiza Big Data, Machine Learning i AI mogą pomóc firmom śledzić i mierzyć ich wpływ na środowisko, zużycie zasobów i emisję, co umożliwia bardziej świadome podejmowanie decyzji. AI może również optymalizować zużycie zasobów w licznych procesach, redukując odpady. Na przykład, AI może pomóc w optymalizacji tras logistycznych, co pozwala na redukcje zużycia paliwa i emisji.

Automatyzacja i AI mogą również pomóc w przemianie przemysłu na czystsze, bardziej efektywne pod względem zasobów procesy. Umożliwiają minimalizację generowania odpadów i obniżenie zużycia energii w procesach produkcyjnych, przyczyniając się do zmniejszenia negatywnego wpływu na środowiska.

Jednym z przykładów jest analiza Big Data. Dzięki niej firmy są w stanie zbierać i analizować gigantyczne ilości danych na temat swojej działalności. AI jest potężnym narzędziem umożliwiającym przetwarzanie tych danych. Na przykład, systemy mogą śledzić zużycie energii firmy, procesy produkcji czy zużycie wody. Mogą też monitorować poziom emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Na podstawie tych danych, firma może podejmować świadome decyzje i wprowadzać zmiany zmierzające do bardziej zrównoważonego rozwoju.

AI może również przyczynić się do optymalizacji zużycia zasobów. Przykładem jest tu logistyka. Systemy AI są w stanie zaprojektować najbardziej efektywne trasy dostaw, co pozwala na ograniczenie zużycia paliwa, a tym samym – redukcję emisji CO2. Wykorzystanie AI do optymalizacji magazynów czy układów produkcyjnych umożliwia minimalizację odpadów i niepotrzebnych kosztów. 

Dodatkowo, zaawansowane technologie automatyzacyjne w połączeniu z AI umożliwiają transformację przemysłu w stronę bardziej efektywnych i ekologicznych rozwiązań. Przykładem może być tu sektor energetyczny. Inteligentne systemy zarządzania energią, oparte na AI, mogą dynamicznie regulować zużycie energii, a tym samym – doprowadzić do jej znaczących oszczędności.

Przemysł produkcji żywności również korzysta z AI do zmniejszenia marnotrawstwa. Na przykład, zaawansowane systemy AI mogą przewidywać popyt na określone produkty, co pozwala producentom lepiej planować produkcję i uniknąć nadmiaru, który często kończy się jako odpad.

Sektor finansowy również może wykorzystywać sztuczną inteligencję do implementacji zrównoważonych praktyk.  Dobrym przykładem jest wykorzystanie AI do analizy ryzyka kredytowego. AI może pomóc bankom lepiej ocenić ryzyko związane z udzielaniem kredytów firmom w kontekście standardów zrównoważonego rozwoju. AI pomaga analizować duże ilości danych dotyczących działalności klienta, co pozwala na bardziej precyzyjne prognozy.

Kolejnym zastosowaniem AI w sektorze finansowym jest zdolność do przewidywania trendów rynkowych i ekonomicznych na podstawie dużych zbiorów danych. Ta zdolność może pomóc inwestorom i firmom lepiej zrozumieć, jak zmiany środowiskowe wpłyną na ich inwestycje lub działalność.

Wykorzystanie sztucznej inteligencji rośnie również w obszarze raportowania ESG, co przekłada się na środowiskowe, społeczne i zarządcze aspekty prowadzenia biznesu. Wraz ze wzrostem nacisku na firmy, aby publicznie deklarować swoje działania w kwestiach ESG, narzędzia AI mogą pomóc w zebraniu, analizie i prezentacji tych danych w sposób przejrzysty i wiarygodny.

Opracowywanie raportów ESG często wymaga analizy ogromnej ilości danych z różnych źródeł, w tym zewnętrznych. AI może przyspieszyć ten proces, analizując dane, identyfikując istotne trendy, a nawet w przyszłości automatyzując proces tworzenia samych raportów. Na przykład, algorytmy AI mogą automatycznie gromadzić dane od dostawców, monitorować informacje o emisji CO2 lub zużyciu wody firmy, a następnie skompilować te dane w celu przedstawienia ich w raporcie.

AI może również pomóc w tworzeniu bardziej szczegółowych i precyzyjnych prognoz w zakresie ESG, co pozwala firmom lepiej zrozumieć i komunikować potencjalne skutki ich działań. Przykładowo, zaawansowane modele AI mogą w przyszłości przewidzieć, jak zmiany w strategii firmy wpłyną na jej ślad węglowy lub jak wpłynie to na dobrostan pracowników, na podstawie historycznych danych i trendów.  AI może również przyczynić się do większej wiarygodności raportów ESG. Możliwość zdalnej i niezależnej weryfikacji danych, jak na przykład za pomocą satelitarnej analizy obrazów czy technologii blockchain, to tylko niektóre z możliwości, które AI otwiera w tej dziedzinie.

Również wpływ na zarządzanie organizacją, jej pracowników i otoczenie społeczne nie pozostają bez odpowiedzi ze strony technologii. Zaawansowane algorytmy mogą pomóc w analizie struktury wynagrodzeń i identyfikować występujące nierówne traktowanie pracowników w zakresie wynagradzanie pod względem płci, rasy, pochodzenia czy innych cech. AI, analizując dane pracowników, jest w stanie wykrywać wzorce dyskryminacji i pomagać w tworzeniu bezpieczniejszych i różnorodnych miejsc pracy. Dzięki sztucznej inteligencji, firmy mogą tworzyć spersonalizowane ścieżki rozwoju pracowników, identyfikować luki w kompetencjach i proponować odpowiednie szkolenia. Technologia "Internetu Rzeczy" (IoT) czy rozwiązania AI mogą wesprzeć w  monitorowaniu warunków pracy, przewidywaniu potencjalnych zagrożeń i zwiększaniu ogólnego bezpieczeństwa na stanowiskach pracy. Ponadto poprzez wykorzystanie platform społecznościowych i narzędzi cyfrowych, organizacje mogą efektywniej komunikować się ze społecznością lokalną, zrozumieć jej potrzeby i monitorować rzeczywisty wpływ swojej działalności na nią.

Technologia, wraz z AI, odgrywa zatem ogromną rolę w przyszłości zrównoważonego biznesu, umożliwiając firmom monitorowanie i optymalizację swojego wpływu na środowisko. Dzięki tym narzędziom, firmy mogą stać się bardziej odpowiedzialne, efektywne i ekologiczne.

Łyżka dziegciu w beczce miodu przyszłych możliwości

Jednakże wykorzystanie AI i pokrewnych technologii także stwarza swoje wyzwania. Po pierwsze, adopcja i integracja AI do istniejących systemów wymaga znacznej inwestycji, nie tylko finansowej, ale także pod kątem czasu, zasobów oraz rozwoju kompetencji cyfrowych pracowników. Na przykład, może być konieczne przeprowadzenie audytu technologicznego oraz realizacja kompleksowych szkoleń pracowników, aby mogli zrozumieć i efektywnie korzystać z nowych technologii.

Po drugie, wraz z rozwojem AI dostrzegalne stają się kwestie etyczne i społeczne, takie jak zastępowanie miejsc pracy przez automatyzację i zagrożenia dla prywatności. Na przykład, algorytmy AI są coraz częściej wykorzystywane do gromadzenia i analizowania danych osobowych, co stwarza pytania o ochronę prywatności i bezpieczeństwo danych. Co więcej, rosnące zależności od technologii stwarzają rosnące ryzyka, takie jak cyberbezpieczeństwo.

Dlatego mimo, że technologia, w tym AI, oferuje znaczny potencjał do zwiększenia zrównoważonego zarządzania biznesem, firmy muszą podejść do jej wdrażania i rozwoju z rozwagą. Sztuczna inteligencja niewątpliwie oferować będzie wiele możliwości dla zrównoważonego zarządzania, jednak jak każde narzędzie, nie jest pozbawione swoich wyzwań. Dla wielu firm, szczególnie dla tych o mniejszej skali lub działających w tradycyjnych sektorach, implementacja AI może być skomplikowanym procesem.

Jednak mimo tych barier, potencjał AI dla zrównoważonego zarządzania wydaje się być ogromny.

AI może pomóc firmom w osiąganiu celów zrównoważonych na różnych poziomach. Ślad węglowy firmy można zredukować poprzez efektywne planowanie i optymalizację, zdrowie i bezpieczeństwo pracowników może być podtrzymywane przez monitorowanie warunków pracy, a zdolność firmy do przetrwania na konkurencyjnym rynku może być zwiększona dzięki wykorzystaniu AI do przewidywania trendów rynkowych.

Podsumowanie

Mimo że zarządzanie biznesem w sposób zrównoważony stwarza szereg wyzwań, technologie takie jak AI oferują obiecujące narzędzia do prowadzenia tej zmiany. Jednak stwarzają one również swoje wyzwania, wymagające od firm ostrożności w nawigowaniu ścieżką zrównoważonego zarządzania.

Fragmenty artykułu zostały opublikowane wcześniej na łamach Rzeczpospolitej.