Zarządzanie zasobami ludzkimi w sytuacjach kryzysowych: przepisy i praktyka

Przepisy ogólne

Zmiany w umowie o pracę mogą zostać dokonane tylko w dwóch trybach: na mocy porozumienia stron oraz w drodze wypowiedzenia zmieniającego dokonanego przez pracodawcę. Wyjątkowo możliwa jest też czasowa zmiana umowy, dokonana jednostronnie przez pracodawcę w drodze polecenia służbowego. Zgodnie z art. 42 § 4 Kodeksu pracy (dalej: KP), pracodawca może powierzyć pracownikowi czasowe wykonywanie innej pracy w razie swoich uzasadnionych potrzeb. Aby takie polecenie było zgodne z przepisami musi spełniać łącznie następujące warunki:

• wystąpienie uzasadnionych potrzeb pracodawcy, takich jak w szczególności konieczność zastąpienia nieobecnego pracownika lub wykonywanie zwiększonej ilości pracy w innym dziale firmy,
• okres powierzenia innej pracy nie może przekraczać 3 miesięcy w roku kalendarzowym;
• praca powierzona musi odpowiadać kwalifikacjom pracownika i nie może prowadzić do obniżenia jego wynagrodzenia.

Powierzenie pracownikowi innej pracy na okres dłuższy niż 3 miesiące w roku kalendarzowym wymaga albo akceptacji pracownika, albo formalnego uregulowania statusu pracownika w odniesieniu do treści umowy o pracę – przez określenie w aneksie do umowy o pracę nowego zakresu zadań, obowiązków i odpowiedzialności (także wysokości wynagrodzenia), albo nawet wypowiedzenia zmieniającego w trybie art. 42 § 1-3 KP.

Niezależnie od powyższego, w pewnych przypadkach przepisy KP przewidują obowiązek pracodawcy przeniesienia pracownika do wykonywania innego rodzaju pracy i to niezależnie od woli pracownika i pracodawcy. W szczególności są to sytuacje mające na celu ochronę zdrowia pracownika (przykładowo dotyczyć to może kobiet w ciąży, które nie mogą świadczyć pracy w porze nocnej, bądź być zatrudniane przy pracy wzbronionej).

Regulacje szczególne – sytuacje nadzwyczajne i praca cudzoziemców

W sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak występujące w ostatnich dniach usuwanie skutków powodzi, ustawodawca przewidział specjalne rozwiązania. Art. 8 ust. 5 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi pozwala pracodawcy na powierzenie pracownikowi wykonywanie pracy innego rodzaju, jeżeli jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków powodzi. Pracownik zachowuje wówczas prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Należy jednak pamiętać, że art. 88f ust. 1b ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wprowadza ograniczenie czasowe do 30 dni w roku kalendarzowym, w których pracodawca może powierzyć cudzoziemcowi pracę o innym charakterze niż określone w zezwoleniu na pracę. Co istotne przepis ten dotyczy jedynie osób zatrudnionych w oparciu o zezwolenie na pracę (nie znajdzie więc zastosowania w przypadku zatrudnienia chociażby w oparciu o oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi czy w stosunku do osoby zatrudnianej w oparciu o zezwolenie jednolite). Doktryna wskazuje, że artykuł ten stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 42 § 4 KP. Oznacza to, że pracodawca nie może powierzyć cudzoziemcowi innej pracy na okres do 3 miesięcy, a jest ograniczony limitem 30 dni w roku kalendarzowym. Wydaje się, że idąc tym tokiem rozumowania należy uznać, że ten limit dotyczy również sytuacji powierzenia innej pracy w celu usuwania skutków powodzi.