Uproszczone (bezemisyjne) połączenie spółek-sióstr – czy można przeprowadzić je neutralnie podatkowo?

Przepisy ustawy o CIT dotyczące przychodów spółki przejmującej

Zgodnie z przepisami ustawy o CIT, połączenie spółek może wiązać się z powstaniem przychodu między innymi dla spółki przejmującej, który regulują:

• art. 12 ust. 1 pkt 8c ustawy o CIT;
• art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT;
• art. 12 ust. 1 pkt 8f ustawy o CIT.

Więcej o nowelizacji wprowadzającej lub zmieniającej ww. przepisy pisaliśmy po wprowadzeniu „Polskiego Ładu” pod poniższym linkiem: Restrukturyzacja spółki może budzić wątpliwości podatkowe | EY - Polska.

Kluczowym przepisem dla omówienia problemu rozbieżności w praktyce organów podatkowych i orzecznictwie sądów administracyjnych jest art. 12 ust. 1 pkt 8d, który stanowi, że przychodem dla spółki przejmującej jest ustalona na dzień poprzedzający dzień łączenia wartość rynkowa majątku podmiotu przejmowanego, otrzymanego przez spółkę przejmującą, w części przewyższającej wartość emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcowi (akcjonariuszowi) spółki przejmowanej.

Przepis ten oznacza w praktyce że w przypadku połączenia, w którym nie dochodzi do emisji nowych udziałów, tj. podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej, spółka ta może stanąć przed wyzwaniem ustalenia, czy przychód po jej stronie powinien powstać, a jeżeli tak, to w jakiej wysokości.

Połączenie uproszczone

Połączenie bez emisji nowych udziałów przez spółkę przejmującą, (tzw. połączenie uproszczone), jest dopuszczone w polskim systemie prawnym na podstawie art. 515¹ ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks Spółek Handlowych (dalej: KSH). Zgodnie z tą regulacją, połączenie może być przeprowadzone bez przyznania udziałów albo akcji spółki przejmującej w przypadku, gdy jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje w łączących się spółkach albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach. Innymi słowy, w takim przypadku spółka przejmująca nabywa majątek spółki przejmowanej bez konieczności wydawania nowych udziałów oraz podnoszenia swojego kapitału zakładowego.

Powstanie przychodu spółki przejmującej w ramach połączenia uproszczonego – wątpliwości interpretacyjne

Jednoczesne zastosowanie obu wymienionych powyżej przepisów budzi wiele wątpliwości wśród podatników planujących przeprowadzenie połączenia uproszczonego. Podatnicy, kierując się systemową wykładnią przepisów ustawy o CIT, argumentują we wnioskach o wydanie intepretacji indywidualnych, że przepis art. 12 ust. 1 pkt 8d odnosi się do sytuacji, w której dochodzi do emisji nowych udziałów (akcji) przez spółkę przejmującą, przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółek przejmowanych, więc przychód powinien powstać w tej części, w której warość rynkowa majątku podmiotu przejmowanego przewyższa wartość emisyjną udziałów wydanych w ramach połączenia. Zważając na fakt, że przy procedurze połączenia uproszczonego nie dochodzi do emisji udziałów (akcji) spółki przejmującej, a więc nie występuje wartość emisyjna udziałów – taka transakcja nie powinna być objęta dyspozycją normy prawnej tego przepisu.

Stanowisko prezentowane przez podatników zostało jednak zanegowane w wielu interpretacjach indywidualnych wydanych przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Przykładowo, 20 lutego 2025 r. została wydana interpretacja indywidualna (sygn. 0114-KDIP2-2.4010.689.2024.2.SP), w której organ podatkowy nie zgodził się z zaprezentowaną powyżej argumentacją wnioskodawcy i wskazał, że w sytuacji, gdy w ramach połączenia spółek-sióstr nie dochodzi do wydania nowych udziałów (akcji), cała wartość przejętego majątku spółki przejmowanej stanowi przychód spółki przejmującej. Brak występowania wartości emisyjnej udziałów (akcji) wydanych udziałowcom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej w ramach połączenia oznacza, że należy kalkulować przychód spółki przejmującej jako różnicę wartości rynkowej przejmowanego majątku i wartości emisyjnej, wynoszącej zero.

Wydaje się, że taka interpretacja art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT jest zbyt rygorystyczna i nie uwzględnia relacji pomiędzy tym przepisem, a innymi regulacjami obowiązującymi w systemie prawa. Oznacza ona bowiem, że niemożliwe jest przeprowadzenie połączenia uproszczonego spółek-sióstr bez opodatkowania całej wartości rynkowej majątku przejmowanego przez spółkę przejmującą. Sytuacja taka nie odzwierciedla jednocześnie ekonomicznej perspektywy grupy kapitałowej, w ramach której dokonywane jest połączenie. Grupa kapitałowa ekonomicznie nie otrzymuje przysporzenia z tytułu dokonania połączenia uproszczonego, ponieważ majątek spółki kończącej swój byt prawny będzie nadal wykorzystywany przez spółkę przejmującą (połączenie uproszczone może zostać dokonane tylko pomiędzy podmiotami kontrolowanymi przez ten sam podmiot / te same podmioty). Jednocześnie, brak emisji nowych udziałów odzwierciedlających wartość tego majątku nie powoduje przysporzenia lub braku przysporzenia w majątku udziałowców (akcjonariuszy) spółki przejmowanej, jako że zwiększa się wartość kontrolowanej przez nich spółki przejmującej, a więc posiadanych przez nich dotychczas udziałów (akcji). Dochodzi więc do swojego rodzaju rekompensaty ekonomicznej braku wydania nowych udziałów (akcji) spółki przejmującej.

Z powyższym stanowiskiem, stojącym w opozycji do poglądu prezentowanego przez organy podatkowe, zgadzają się coraz częściej polskie sądy administracyjne. W ostatnim czasie opisywana kwestia została rozstrzygnięta, m.in., przez WSA w Krakowie w wyroku z dnia 11 marca 2025 r. (sygn. I SA/Kr 974/24). W wyroku WSA wskazał, że w przypadku połączenia spółek kapitałowych w procedurze uproszczonej, nie dochodzi do powstania przychodu na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT. Zdaniem Sądu, w przypadku braku emisji nowych udziałów (akcji) przez spółkę przejmującą nie zostaje wypełniona dyspozycja art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT, więc nie może on znaleźć zastosowania do połączenia uproszczonego.

Należy podkreślić, że argument ten opiera się zarówno na wykładni literalnej, jak i systemowej, ponieważ WSA:

• interpretując art. 12 ust. 1 pkt 8d literalnie dochodzi do wniosku, że jeżeli prawodawca wskazał na wartość emisyjną niższą, aniżeli "wartość rynkowa majątku podmiotu przejmowanego lub dzielonego", to przesłankę zastosowania hipotezy stanowi okoliczność wyemitowania udziałów (akcji);
• systemowo powołuje się z kolei na treść art. 4a pkt 16a ustawy o CIT. Przepis ten definiuje pojęcie wartości emisyjnej udziałów (akcji) jako "cenę, po jakiej obejmowane są udziały (akcje), określoną w statucie lub umowie spółki, a w razie ich braku - w innym dokumencie o podobnym charakterze, nie niższą od wartości rynkowej tych udziałów (akcji)". Przepis ten zakłada zatem istnienie wartości (ceny) emitowanych udziałów (akcji), toteż nie można w przedstawionym przez organ (po)równaniu przyjmować, że wartość ta nie występuje (wynosi "0").