Raport NIK o optymalizacji podatkowej w zakresie CIT

NIK zwraca również uwagę na powszechną krytykę jakości przepisów ustawy CIT oraz częste występowanie rozbieżności interpretacyjnych. Podkreśla, że powszechniejsze stosowanie interpretacji ogólnych, na co pozwala ordynacja podatkowa, przyczyniłoby się do bardziej efektywnego wykorzystania zasobów administracji skarbowej oraz zwiększenia jednolitości i przejrzystości praktyki stosowania prawa podatkowego. Izba widzi potrzebę kontynuowania działalności w zakresie przeciwdziałania agresywnej optymalizacji podatkowej kładąc nacisk na wykorzystywanie tych mechanizmów w sposób nienaruszający zaufania podatnika do państwa i prawa.
 

W celu doskonalenia tego procesu raport wskazuje kilka kierunków działania m.in.:

• opracowanie metodologii szacowania luki podatkowej CIT oraz ustalenie w kolejnych latach jej kwoty;
• opracowanie jednolitego dokumentu albo ujęcie w inny kompletny polityki przeciwdziałania erozji bazy podatkowej;
• ustalenie przyczyny zmniejszania się liczby wniosków o wydanie opinii zabezpieczających oraz podjęcie działań w celu likwidacji istniejących barier korzystania z tego instrumentu;
• wydawanie w większym niż dotychczas zakresie interpretacji ogólnych;
• kontynuowanie i doskonalenie procesu typowania podatników do kontroli z uwzględnieniem prawidłowo ustalonego ryzyka.

Niepokojące wnioski z raportu NIK

Analiza przedmiotowego dokumentu NIK pod kątem stosowania przez organy podatkowe głównego oręża do walki z agresywną optymalizacją, czyli klauzul generalnych przeciwko unikaniu opodatkowania nie napawa optymizmem.

W praktyce sprowadza się to do sięgania po narzędzia, które miałyby pozwolić na kontrolowanie optymalizacji podatkowych zastosowanych przed obowiązywaniem przedmiotowych klauzul.

- Zaczęto testować i poszukiwać rozwiązań, które nie zawsze mają oparcie w obowiązującym prawie. Potwierdza to raport NIK. Dotyczy to, m.in., stosowania art. 199 a ordynacji podatkowej. Pojawiają się też próby kwestionowania podatkowych skutków podziałów czy połączeń w spółkach. Może to budzić uzasadniony niepokój – zauważa Michał Goj.

Inaczej mówiąc fiskus coraz chętniej opiera swoje postępowania, mające na celu zakwestionowanie skutków danej operacji na gruncie prawa podatkowego, o niesłużące do tego celu regulacje. 

Dodaje jednak, że co do zasady z orzecznictwa dotyczącego przepisów „przed klauzulowych” wynika również, iż rozwiązania podatkowe niemające cech agresywnej optymalizacji były akceptowane. Sądy administracyjne wielokrotnie potwierdzały, że dopóki podatnik nie narusza prawa samo dążenie do zmniejszenia obciążeń podatkowych przy użyciu legalnych konstrukcji nie jest naruszeniem czy obejściem prawa podatkowego.

- Tym bardziej, że wielu podatników we wcześniejszym okresie dodatkowo starało się o potwierdzenie legalności stosowanych rozwiązań np. w indywidulanych interpretacjach podatkowych – podkreśla Michał Goj.

Bieżąca ocenia sytuacji

Jak tłumaczy Agnieszka Tałasiewicz mimo upływającego czasu postępowań dotyczących spraw sprzed obowiązywania klauzul nadal jest dużo.

- W każdym takim przypadku trzeba rzetelnie ocenić sytuację. Jeżeli podatnik dochodzi do wniosku, że popełnił błąd czy źle ocenił sytuację i dziś bliżej mu do stanowiska prezentowanego przez organ podatkowy warto rozważyć możliwość złożenia korekty – mówi Agnieszka Tałasiewicz.

Dobrowolna korekta jest możliwa w zasadzie w każdym przypadku. Pozwala nie tylko na zminimalizowanie kosztów w postaci odsetek od zaległości podatkowych, ale - przede wszystkim – na ograniczenie ryzyka odpowiedzialności karnej-skarbowej.

Jak podkreśla Michał Goj, w większości przypadków, znajdą się jednak podstawy do obrony stanowiska podatnika i przeniesienia sporu z fiskusem na poziom sądowy.

- W każdej sytuacji konieczna jest  chłodna ocena sytuacji i przygotowanie dobrej strategii procesowej. Dopiero wtedy podatnik powinien podejmować decyzję czy będzie dalej się bronił przed zarzutami organów podatkowych czy odpuści spór – mówi ekspert EY.

Ważnym elementem strategii jest  podjęcie rozmów z urzędnikami. I choć nie zawsze udaje się przekonać ich do swoich racji to w wielu przypadkach pozwala na wypracowanie stanowiska które podatnik jest gotowy  przyjąć. Oznacza to, że czynny udział podatnika w postępowaniu pozwala często na wyeliminowanie tych zarzutów, które mają małe szanse na potwierdzenie wyrokiem sądu. Dochodzenie swoich praw na tej drodze jest również bardzo kosztowne.

Jak pandemia wpływa na sytuację podatników?   

- Niestety jednym z efektów obecności koronawirusa może być wzmożenie kontroli podatkowych. Budżet państwa nadszarpnięty przez pandemię będzie potrzebował pieniędzy – ocenia Michał Goj.

Agnieszka Tałasiewicz zwraca uwagę, że od pewnego czasu organy podatkowe dysponują bardzo skutecznymi narzędziami typowania i selekcji obszarów kontroli. Ma to związek z nałożonymi na podatników obowiązkami raportowania różnych danych i informacji podatkowych takich jak JPK czy MDR. Potwierdza to  raport NIK.

- Nie mam wątpliwości, że wraz z końcem pandemii należy liczyć się ze wzmożoną liczbą kontroli. Wiele państw zacznie poszukiwać źródeł dochodu do budżetów uszczuplonych przez COVID-19 – podkreśla Agnieszka Tałasiewicz.    

Procedury to podstawa

Bez względu na to czy kontroli będzie mniej czy więcej podatnicy powinni zawsze pamiętać o kilku podstawowy regułach.

Istotną kwestią w procesie przygotowania do kontroli jest również bieżące, logistyczne zabezpieczenie przepływu informacji i dokumentacji.

- W każdej firmie powinny istnieć jasne reguły postępowania na wypadek kontroli podatkowej. Powinna zostać wyznaczona osoba do kontaktu z kontrolerami. Bardzo istotne jest też bieżące dokumentowania przebiegu procesów gospodarczych. Warto wprowadzić odpowiednie procedury opisywania zdarzeń  np. w postaci notatek czy dokumentów wewnętrznych., które nierzadko w odległej przyszłości pozwolą na sprawne odtworzenie ich przebiegu i uwarunkowań biznesowych – rekomenduje Michał Goj.  - Wielu sporów udałoby się dzisiaj uniknąć, gdyby zwyczaj dokumentowania decyzji biznesowych funkcjonał wcześniej – dodaje.