Zielone światło dla zrównoważonych produktów – Rozporządzenie ESPR i jego wpływ na Twoją firmę

Produkt, czyli co?

Rozporządzenie będzie miało szerokie zastosowanie, bowiem dotyczyć będzie wszelkich towarów fizycznych wprowadzanych do obrotu lub oddawanych do użytku. Przepisy nie będą jednak miały zastosowania do m.in. żywności, pasz, produktów leczniczych roślin, wybranych pojazdów. W przypadku towarów objętych obowiązkami, wymogi ekoprojektu będą musiały być spełnione, aby towary mogły być przedmiotem obrotu na rynku unijnym.

Produkty oraz sektory priorytetowe

Ponieważ zakres obowiązywania rozporządzenia jest szeroki, nie sposób sobie wyobrazić, że wymogi ekoprojektu wejdą w życie jednocześnie dla wszystkich towarów dostępnych na rynku. Ustalono więc priorytetowe produkty oraz sektory, które mają być objęte wymogami w pierwszej kolejności, tj.:

• żeliwo i stal;
• aluminium;
• tekstylia, w szczególności odzież i obuwie;
• meble, w tym materace;
• opony;
• detergenty;
• farby;
• smary;
• chemikalia;
• produkty związane z energią;
• produkty technologii informacyjno-komunikacyjnych i inne urządzenia elektroniczne.

Wymogi informacyjne

Produkty będą musiały również spełniać wymogi informacyjne odnoszące się do zrównoważonych aspektów produktu. W tym celu funkcjonować będą cyfrowe paszporty produktu w postaci zbioru danych odnoszących się do danego produktu, udostępnianych drogą elektroniczną. Paszport cyfrowy będzie narzędziem służącym do przekazywania informacji na temat produktu w całym łańcuchu wartości, co ma ułatwić konsumentom dokonywanie świadomych wyborów. Ponadto, rolę informacyjną będą pełnić etykiety, które powinny być szybką wizualną podstawą do rozróżniania produktów, prezentując informacje w sposób jasny i łatwo zrozumiały, np. poprzez wskazanie klas efektywności. Sposoby prezentowania informacji, czy to w cyfrowych paszportach produktów, czy na etykietach, także będą przedmiotem odrębnych aktów delegowanych.

Niszczenie niesprzedanych produktów konsumpcyjnych

Przepisy rozporządzenia oczekują od podmiotów gospodarczych zapobieżenia niszczeniu niesprzedanych produktów. Jest to powszechny problem środowiskowy, także w Unii Europejskiej, który nasila się w związku z rozwojem sprzedaży internetowej. Działania te prowadzą do utraty cennych zasobów gospodarczych: towary są produkowane, transportowane, a na koniec niszczone, nie będąc wykorzystanymi zgodnie z przeznaczeniem. Według omawianych przepisów za zniszczenie uznaje się trzy ostatnie działania w hierarchii postępowania z odpadami, tj. recykling, odzysk i unieszkodliwianie. Jednocześnie, za zniszczenie nie będzie uznawane przygotowanie do ponownego użycia, w tym odnowienie i regeneracja produktu.

Pierwszym sektorem objętym niniejszym zakazem będzie sektor tekstylny produkujący odzież i obuwie, gdzie zabronione będzie niszczenie niesprzedanych produktów konsumpcyjnych od dnia 19 lipca 2026 r. Warto przy tym nadmienić, że Komisja Europejska została uprawniona do wydania aktów delegowanych, które w przyszłości rozszerzą katalog produktów objętych niniejszym zakazem.

Zrównoważone produkty to także zielone zamówienia publiczne

Oprócz wpływu na stronę podażową, regulacje dotykają też strony popytowej w obszarze zamówień publicznych. ESPR przewiduje bowiem, że instytucje zamawiające udzielać będą zamówień publicznych na zakup produktów objętych rozporządzeniem i do których wydano akty delegowane. W tym kontekście Komisja Europejska wyda kolejne akty wykonawcze, tym razem określające specyfikacje techniczne, kryteria udzielania zamówień, warunki realizacji zamówień lub wartości docelowe. W efekcie, zmianie może ulec schemat postępowania zamawiających w odniesieniu do wyboru dostawcy towarów czy usług. Będzie to też kolejny obszar wymagający analizy i działań w podmiotach produkujących towary będące często przedmiotem zamówień, np. wyroby budowlane, stal – bowiem brak zgodności z wymaganiami zrównoważonego rozwoju będzie mógł wiązać się z niewygraniem przetargu.

Sankcje

Mimo że ESPR jest rozporządzeniem unijnym, które wchodzi w życie we wszystkich krajach UE bez potrzeby transpozycji przepisów na grunt krajowy, to na państwach członkowskich spoczywa obowiązek ustanowienia lokalnych regulacji z zakresu sankcji odnoszących się do naruszeń ESPR. Kwoty i typy sankcji nie są na ten moment znane. Rozporządzenie wskazuje, że sankcje mają być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające oraz powinny obejmować co najmniej grzywny i tymczasowe wykluczenie z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego.

Co ESPR oznacza dla mojej firmy?

Nowe przepisy będą wpływać na różnych uczestników rynku w sposób odrębny, np. inaczej na producentów towarów w porównaniu do ich dystrybutorów czy importerów.

Obowiązkiem producentów będzie zapewnienie, aby produkty były zaprojektowane i wytworzone zgodnie z wymogami ekoprojektu (jak wspomniano, wymogi te zostaną określone w aktach delegowanych). Ponadto, produkty powinny być opatrzone niezbędnymi informacjami przewidzianymi przepisami oraz dostępem do cyfrowego paszportu produktu. Producenci będą więc opatrywać produkty numerem typu, partii lub numerem seryjnym (bądź innym elementem umożliwiającym identyfikację), a w sytuacji, gdy wielkość lub charakter produktu to uniemożliwiają – wymagane informacje będą zamieszczone na opakowaniu lub dokumencie towarzyszącym produktowi.

Importerzy, przed wprowadzeniem produktów do obrotu, powinni zapewnić m.in. przeprowadzenie przez producenta procedury oceny zgodności oraz sporządzenie przez niego dokumentacji technicznej i zapewnienie dostępu do cyfrowego paszportu produktu. Gdy importer uzna lub będzie miał powody, aby uważać, że produkt nie jest zgodny z ESPR, wówczas nie wprowadzi go do obrotu ani nie odda go do użytku, dopóki nie zostanie zapewniona jego zgodność z przepisami.

Po stronie dystrybutorów obowiązkiem będzie sprawdzenie czy produkt opatrzony jest znakiem CE oraz czy jest opatrzony etykietą lub powiązany z cyfrowym paszportem produktu. Dystrybutor sprawdzać też będzie czy do produktu dołączono wymagane dokumenty oraz instrukcję cyfrową – sporządzone w języku łatwo zrozumiałym dla klientów. Podobnie jak w przypadku importerów, jeżeli dystrybutor będzie miał wątpliwości co do spełniania wymogów przez dany produkt, nie będzie wprowadzać go do obrotu ani oddawać do użytku na rynku unijnym.