Dekarbonizacja – na czym polega?

Co to jest dekarbonizacja?

Określenia „dekarbonizacja” używa się m.in. w kontekście ochrony środowiska i zmian gospodarczych. Ma ona na celu ograniczenie lub całkowite wykluczenie produkcji CO2 – dotyczy to głównie emisji gazów powstających poprzez intensywną eksploatację paliw kopalnych (tj. ropy, węgla kamiennego i węgla brunatnego). Takie inicjatywy to wynik wieloletnich badań i wniosków, podczas których ekolodzy podkreślają, jak zgubny jest wpływ CO2. Dwutlenek węgla, ulatniając się do atmosfery, jest jednym z głównych czynników wpływających na zmiany klimatyczne, które z kolei generują szereg problemów środowiskowych, m.in. susze.

Dekarbonizacja – jakich sektorów gospodarki dotyczy?

Dekarbonizacja z pewnością wymaga restrukturyzacji gospodarki, tj. pozyskiwania energii z wykorzystaniem innych metod i wprowadzenia niezbędnych zmian ekonomicznych. Sektory, których dotyczy ta inicjatywa w szczególności, to energetyka (dekarbonizacja energetyki), przemysł (dekarbonizacja przemysłu) oraz szeroko pojmowane inwestycje. Wynika to z faktu, że budowanie świadomości związanej z ESG uczula inwestorów na głębszą analizę pod kątem ryzyka środowiskowego. Oczywiście obszarem tym powinien interesować się zarówno sektor prywatny, jak i publiczny. Nie da się jednak ukryć, że zwłaszcza ten drugi liczyć może na wsparcie (również w obszarze regulacji prawnych) ze strony Unii Europejskiej. 

Więcej o śladach węglowych i emisji gazów przeczytasz we wpisie: Ślad węglowy i emisje gazów cieplarnianych nową walutą.

Co podlega dekarbonizacji?

Odpowiadając na to pytanie, warto wrócić do wskazanych już danych, z których wynika, że na węglu oparty jest znaczny procent gospodarki energetycznej. Wśród krajów Europy, które najbardziej uzależnione są od tego surowca, wymienia się zarówno Wielką Brytanię, jak i Polskę [1]. Szacuje się, że nawet 80% energii wytwarzanej w naszym kraju pochodzi właśnie z węgla kamiennego i brunatnego. Jego spalanie sprawia, że do środowiska trafia duży odsetek dwutlenku węgla, a także lotnych pyłów i gazów, które przedostają się zarówno do atmosfery, jak i hydrosfery. Wśród akcji, które mają zmienić ów sektor, wymienia się m.in. dofinansowanie do nowych pieców. Już teraz możemy uznać, że podjęte działania przynoszą efekty – Polska w latach 1988–2014 zredukowała emisję gazów cieplarnianych o blisko 35%.

Co ciekawe, w procesie tym uczestniczy również branża budowlana, która w Polsce tylko w niewielkim procencie tworzy budynki energooszczędne. W najbliższych latach ma to się jednak zmienić – według dyrektywy unijnej do końca 2020 r. miało to się stać standardem, czego efekty widać zwłaszcza w państwach Europy Zachodniej (głównie w Niemczech i Austrii) oraz w krajach skandynawskich [3].

Dekarbonizacja, co oczywiste, obejmuje również ogólnie pojmowaną gospodarkę (tzw. dekarbonizacja gospodarki): od zakładów hutniczych, przez papiernie, aż po zakłady chemiczne i wszelkie odgałęzienia wytwarzające w swojej produkcji duży procent dwutlenku węgla. 

Dekarbonizacja a regulacje UE

W ramach szerzenia idei dekarbonizacji wprowadzono Europejski Zielony Ład (więcej o nim przeczytasz tutaj), który docelowo ma wspierać ogrom regulacji i programów dotyczących środowiska. Tak oto m.in. 30% środków unijnych przeznaczono na zazielenienie gospodarki (do 2027 r.), co ma się przyczynić się do zmniejszenia poziomu CO2 w powietrzu. Dodatkowo pod koniec 2022 r. Unia Europejska osiągnęła porozumienie w sprawie UE ETS. Oznacza to, że UE będzie w stanie jeszcze efektywniej realizować cele ETS2, ograniczając przy tym emisję dwutlenku węgla (docelowo o co najmniej 55%, w porównaniu z 1990 r.). Wszystkie kolejne cele mają doprowadzić do neutralności klimatycznej najpóźniej do 2050 r.

Obecnie prowadzone są także negocjacje dotyczące dyrektywy energetycznej budynków (EPBD), a ich wyników spodziewać się można jeszcze w 2023 r.

Scenariusze dekarbonizacji

Organizacje i ośrodki badawcze opracowują scenariusze zużycia energii i stabilizacji stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze. W ich tworzeniu bierze się pod uwagę m.in. założenia dotyczące cen paliw, a także tempo wzrostu i obecne stężenie CO2.

Najbardziej obiecującym i pozytywnym scenariuszem jest ten zakładający plan 30-letni (lata 2020–2050). To w nim uwzględniono sytuację, w której Polska obniża emisję gazów cieplarnianych o 91%. [4] W tym samym czasie zwiększa pochłanianie CO2, aby zrekompensować brakujące 9%. Głównymi sektorami, które poddaje się dekarbonizacji, są: przemysł, transport, budynki, rolnictwo i energetyka. Aby osiągnąć ten stan, kraj musi zwiększyć efektywność energetyczną, zrezygnować z udziału paliw kopalnych i wdrożyć alternatywne, bezemisyjne źródła energii.