Jak zmiana WIBOR na WIRON wpłynie na rachunkowość?

Z największymi zmianami powinny się liczyć:

• Firmy z dużym udziałem aktywów finansowych w bilansie, czyli podmioty z sektora finansowego,
• Posiadacze, z sektora niefinansowego, obligacji i innych aktywów finansowych opartych o stopę procentową,
• Firmy stosujące rachunkowość zabezpieczeń,
• Podmioty posiadające zobowiązania finansowe oparte o zmienną stopę procentową oraz leasingi, również wewnątrzgrupowe.

Skutki rachunkowe zmiany wskaźnika będą zależały od tego, czy wskaźnik WIRON zostanie uznany za ekwiwalent ekonomiczny zastępowanych wskaźników WIBOR na gruncie standardu MSSF 9 Instrumenty finansowe. MSSF^[1] zawierają niewiele wskazówek na temat tego, co należy uznać za „ekonomicznie ekwiwalentne”, pozostawiając pewne pole do interpretacji. Wymóg ten nie oznacza, że instrumenty powinny być ekonomicznie identyczne. Ponadto, w niektórych przypadkach ocena jakościowa może być wystarczająca dla wykazania ekonomicznej ekwiwalentności. Konieczne jest przeprowadzenie szczegółowych analiz w obszarze ekonomicznej ekwiwalentności, biorąc również pod uwagę otoczenie i proces przeprowadzenia reformy w Polsce.

Nowy wskaźnik będzie stosowany w umowach finansowych (np. umowach kredytu), instrumentach finansowych (np. papierach dłużnych lub instrumentach pochodnych) oraz przez fundusze inwestycyjne (np. w ustalaniu opłat za zarządzanie). Zmiana spowoduje przede wszystkim konieczność dostosowania modeli wyceny do wartości godziwej, w tym przebudowy krzywych dyskontowych oraz modeli wyceny według zamortyzowanego kosztu wpływających na wynikowe ujęcie transakcji i wycenę składników bilansu uczestników rynku. Wymagana będzie identyfikacja wszystkich umów dotkniętych reformą WIBOR. Zmiana będzie wymagała również dostosowania systemów informatycznych wykorzystywanych m.in. w procesach planowania, wyceny, oceny ryzyka oraz sprawozdawczości.

Jednym z najbardziej dotkniętych reformą WIBOR obszarów będzie rachunkowość zabezpieczeń, w ramach której ustanowione powiązania zabezpieczające zostaną poddane ponownej ocenie w kontekście ich dalszej efektywności. Zadanie będzie trudne, ponieważ wymaga od uczestników rynku jednoczesnego wypracowania aktualizacji wartości zabezpieczenia oraz pozycji zabezpieczanej. Banki stosujące powszechnie instrumenty zabezpieczające portfele kredytowe oparte na zmiennej stopie procentowej w przypadku zaobserwowania nieefektywnej zmiany przepływów pieniężnych podyktowanej reformą mogą być zmuszone do zaprzestania stosowania rachunkowości zabezpieczeń, co skutkowałoby koniecznością ujmowania istotnie większej części zmienności wyceny na bieżąco w wyniku finansowym. Każde ustanowione powiązanie zabezpieczające będzie wymagało analizy, również pod kątem zakończenia stosowania rachunkowości zabezpieczeń lub możliwości stosowania ułatwień wprowadzonych do MSSF 9 i MSR 39 w związku z reformą WIBOR.

W przypadku aktywów i zobowiązań finansowych wprowadzenie WIRON w miejsce WIBOR może spowodować ich modyfikację, której istotność należy ocenić zgodnie z obecnie stosowanymi kryteriami MSSF 9. Istotne modyfikacje umownych przepływów pieniężnych powodują wyksięgowywanie instrumentu finansowego i ujmowanie nowego instrumentu finansowego, przy czym różnicę pomiędzy wartością księgową, a spodziewaną zmodyfikowaną nową wartością godziwą instrumentu ujmuje się w rachunku zysków i strat. W przypadku zobowiązań finansowych ocena modyfikacji pod MSSF 9 przeprowadzana jest stosując kryteria zawarte bezpośrednio w MSSF 9. W przypadku aktywów finansowych, co do zasady większość jednostek kieruje się kryteriami podobnymi jak w przypadku zobowiązań finansowych. W przypadku modyfikacji aktywów finansowych, zasadnicza zmiana wprowadzona do MSSF 9 na skutek reformy WIBOR polega na tym, iż w zakresie w jakim dokonywane są modyfikacje instrumentów finansowych niezbędne do wdrożenia tej reformy, a nowa podstawa obliczania przepływów pieniężnych jest ekonomicznie ekwiwalentna poprzedniej podstawie (ang. economically equivalent), koryguje się efektywną stopę procentową dla instrumentów finansowych o zmiennym oprocentowaniu.
W praktyce oznacza to, iż w momencie dokonywania tej zmiany nie ma ona bezpośrednio wpływu na wyniki finansowe instytucji, a jest rozliczana w czasie w terminie do zapadalności tych instrumentów. Tymczasem dla wszystkich instrumentów finansowych, w tym instrumentów pochodnych, ocena usunięcia składników z bilansu może być krytyczna dla kontynuacji lub zaprzestania stosowania rachunkowości zabezpieczeń.

Chociaż zmiana stawek referencyjnych w wyniku zastąpienia WIBOR przez WIRON planowana jest przy założeniu zachowania ekwiwalentności ekonomicznej i nie powinna mieć znaczącego wpływu na klasyfikację instrumentów finansowych, należy jednak pamiętać, że wprowadzanie innych zmian w procesie renegocjacji umowy wpływających na wysokość i harmonogram przepływów pieniężnych może prowadzić do niezdania testu przepływów pieniężnych SPPI (wymaganego przez MSSF 9 w odniesieniu do instrumentów dłużnych).

RMSR^[i] w odpowiedzi na spodziewane reformy IBOR w różnych jurysdykcjach wprowadziła w standardach MSSF 7 oraz MSSF 9 zmiany łagodzące skutki nowych stawek referencyjnych, które można podzielić na trzy kategorie:

1. Przygotowanie dodatkowych ujawnień dotyczących m.in. przyjętego sposobu przejścia ze stawek IBOR na stawki ARFR, zakresu prac oraz zmian wartości bilansowych indeksowanych do stawek IBOR.
2. Tymczasowe złagodzenie wymogów rachunkowości zabezpieczeń dotyczące wymogów spełnienia testów efektywności oraz wystąpienia wysokiego prawdopodobieństwa pozycji zabezpieczanej. W przypadku braku efektywności zabezpieczenia w przedziale 80-125% na skutek reformy, takie powiązanie zabezpieczające nie powinno być rozwiązywane.
3. Tymczasowe złagodzenie zasad dotyczących ujmowania aktywów finansowych w przypadku zmian przyszłych przepływów pieniężnych dotyczące uwzględnienia stałego spreadu w celu wyrównania różnic pomiędzy przyjętymi stopami, zmiany długości okresów odsetkowych, uwzględnienie w umowach klauzul pozwalających na wprowadzenie powyższych zmian.

Praktycznym rozwiązaniem jest zastosowanie tych ułatwień również w związku z reformą WIBOR w Polsce. Podejście jest aktualnie analizowane przez rynek i w chwili obecnej pojawiają się opinie, że zastosowanie tych ułatwień byłoby wysoce wskazane i należy dążyć do ustalenia takich zasad zastąpienia WIBORu przez WIRON aby to zapewnić.

Przygotowanie do reformy WIBOR w obszarze sprawozdawczości finansowej należałoby zacząć od:

1. Przeglądu bilansu i zidentyfikowania wszelkich instrumentów finansowych opartych na WIBOR lub wycenianych do wartości godziwej,
2. Po wykonaniu analiz prawnych oraz w obszarze ryzyka, należałoby ocenić skutki zmiany wskaźnika na poszczególne pozycje w bilansie, w szczególności na rachunkowość zabezpieczeń,
3. Zidentyfikowania stosowanych modeli wyceny wykorzystujących stawkę WIBOR – zarówno zamortyzowany koszt jak również modele wartości godziwej, testy na utratę wartości,
4. Ustalenia z odpowiednim wyprzedzeniem jakich narzędzi używa się w firmie do wyceny i określenia wymaganych zmian biznesowych,
5. Przeglądu kowenantów w umowach finansowania,
6. Aktualizacja polityk rachunkowości w zakresie dostosowania do wymagań reformy WIBOR,
7. Udokumentowania wszystkich zmian w politykach, procedurach, procesach.

Podsumowanie

Od początku 2025 roku WIBOR przestanie być opracowywany i publikowany. Jak zmiana WIBOR na WIRON wpłynie na rachunkowość? Podsumowujemy: jakie podmioty powinny się liczyć z największymi zmianami, kluczowe rozważania wpływające na wyniki finansowe oraz jak rozpocząć przygotowania do reformy WIBOR w obszarze sprawozdawczości finansowej.