Ustawa antyzatorowa. Co się zmieni od 2023 r.?

Nowe zasady wymierzania kar za nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych

Nowelizacja została wprowadzona po to aby umożliwić Prezesowi UOKiK surowsze karanie przedsiębiorców oraz aby usprawnić sposób prowadzenia postępowań zatorowych. Po wejściu w życie nowelizacji Prezes UOKiK jest zobligowany do odstąpienia od ukarania przedsiębiorcy generującego zatory płatnicze tylko w jednym przypadku. Jest to możliwe wtedy gdy do opóźnienia w płatnościach doszło na skutek działania siły wyższej. Na gruncie nowych przepisów, udowodnienie okoliczności uzasadniających odstąpienie od ukarania przedsiębiorcy będzie więc niezwykle trudne i wymagać będzie solidnej argumentacji prawnej i biznesowej. Do tej pory w większości postępowań zakończonych decyzją Prezes UOKiK zmuszony był do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej z uwagi na występowanie obligatoryjnej przesłanki ustawowej tj. przypadku gdy strona postępowania sama jest ofiarą zatorów płatniczych.

Dodatkowo nowelizacja przewiduje wprowadzenie uznaniowości Prezesa UOKiK przy wymierzaniu kary. Na gruncie nowych przepisów, w pierwszej kolejności wyliczana jest kara maksymalna z uwzględnieniem założenia, że im dłuższe opóźnienie tym kara ta będzie wyższa. Przy ustalaniu finalnej wysokości, Prezes UOKiK jest zobowiązany do rozpatrzenia całokształtu okoliczności sprawy, z uwzględnieniem zachodzących przesłanek łagodzących, jak i obciążających danego przedsiębiorcę. W związku z tym jeszcze większe znaczenie zyska argumentacja przedstawiana przez strony i ich pełnomocników w toku postępowania. 
 

Kontakt Prezesa UOKiK z przedsiębiorcami

Prezes UOKiK zyskał możliwość wystosowania „miękkich wezwań” do przedsiębiorców, które pozwolą na bezpośrednią komunikację między Prezesem UOKiK i przedsiębiorcami bez wszczynania formalnego postępowania. Przedsiębiorca, do którego Prezes UOKiK skieruje swoje wystąpienie, będzie miał możliwość przekazania swojego stanowiska w sprawie swoich potencjalnych opóźnień w płatnościach. Narzędzie to pozwoli Prezesowi UOKiK uniknąć prowadzenia czasochłonnych postępowań, w sytuacjach gdy brak jest podstaw do ich wszczynania. Z drugiej strony jeśli przedsiębiorca już na etapie otrzymania „miękkiego wezwania” przedstawi zasadną argumentację, on także może uniknąć konieczności angażowania swoich zasobów w uciążliwe postępowanie administracyjne.
 

Zmiany w sprawozdaniach o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

Termin na składanie sprawozdań został przedłużony z 31 stycznia na 30 kwietnia każdego roku.

Począwszy od sprawozdania obejmującego rok 2022 zmianie uległ też sposób przedstawiania danych. Do tej pory przedsiębiorcy przedstawiali łączną wartość świadczeń pieniężnych których nie zapłacili i sami nie otrzymali w danym roku w terminie wynikającym w umowie. Po zmianach wartości świadczeń opóźnionych są przedstawiane w pięciu przedziałach -  w zależności od czasu trwania opóźnienia.

Powyższe pozwoli Prezesowi UOKiK na dużo łatwiejsze niż dotychczas identyfikowanie podmiotów, których opóźnienia w płatnościach są jednocześnie największe i najbardziej długotrwałe. Sprawozdania te były co prawda dostępne dla Prezesa UOKiK również dotychczas, ale nowe przepisy wprost przewidują możliwość skorzystania z danych w nich zawartych w procesie typowania podmiotów dopuszczających się opóźnień  w płatnościach.

Dlatego po zmianach tym bardziej istotne jest przeprowadzenie audytu, który odpowie na pytanie z czego wynikają sprawozdawane opóźnienia w płatnościach wynagrodzenia. Powyższe pozwoli, albo na wyeliminowanie przyczyn opóźnień lub poprawienie danych, które nie zostały poprawnie wprowadzone do systemu księgowego, albo na przygotowanie zawczasu dokumentacji wyjaśniającej przyczyny opóźnień, która może pomóc w złagodzeniu ewentualnej kary.
 

Zmiany dotyczące obowiązków informacyjnych dużych przedsiębiorców

Nowelizacja rozszerza także obowiązki informacyjne nałożone na dużych przedsiębiorców, czyli takich, którym nie przysługuje status MŚP w rozumieniu załącznika I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i art. 108 Traktatu. Do kategorii dużych przedsiębiorstw należy zatem zaliczyć takie przedsiębiorstwa, które zatrudniają więcej niż 250 pracowników lub których roczny obrót przekracza 50 milionów euro i jednocześnie roczna suma bilansowa przekracza 43 milionów euro. Na podstawie dotychczasowych przepisów taki przedsiębiorca był obowiązany do poinformowania kontrahenta o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy jedynie w sytuacji gdy działał jako dłużnik tj. strona zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia za towar lub usługę. Po zmianach obowiązek informacyjny dużego przedsiębiorcy rozciągnięty został na wszystkie sytuacje zawierania umów, które podlegają przepisom ustawy zatorowej.

Wcześniej oświadczenie o statusie dużego przedsiębiorcy składane było odrębnie przy okazji każdej transakcji z kontrahentem. Zgodnie z nowelizacją oświadczenia o statusie dużego przedsiębiorcy musi być złożone  tylko raz w danej relacji biznesowej, przy pierwszej transakcji pomiędzy stronami. Aktualizacja oświadczenia jest wymagana jedynie w przypadku ewentualnej zmiany statusu dużego przedsiębiorcy.

W przypadku zawierania długotrwałych umów, tym bardziej istotna jest bieżąca weryfikacja własnego statusu MŚP po każdym zakończonym okresie obrachunkowym oraz w przypadku jakichkolwiek zmian organizacyjnych w obrębie grupy kapitałowej.

Podsumowanie

Długo wyczekiwana nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych już obowiązuje. Zmienione przepisy weszły w życie 8 grudnia 2022 r. z wyjątkiem zmian dotyczących składania sprawozdań o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, które weszły w życie 1 stycznia 2023 r.