Zwalczanie korupcji w Polsce – raport statystyczny CBA

W styczniu 2019 roku Wydział Informacji i Edukacji Antykorupcyjnej CBA opublikował raport dotyczący zwalczania przestępczości korupcyjnej w Polsce w 2017 r. 

Celem publikacji było usystematyzowanie zebranych danych statystycznych pochodzących zarówno z CBA, jak i od innych instytucji takich jak policja, ABW czy Żandarmeria Wojskowa oraz analiza poszczególnych czynników determinujących to zjawisko.

Najczęstsze przestępstwa korupcyjne

Zgodnie z raportem „Zwalczanie przestępczości w korupcyjnej w Polsce w 2017 r.”(1) (poprzednie edycje wydawano pt. „Mapa korupcji”(2)) w bazach Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych zarejestrowano w 2017 r. nieco ponad 36 tys. przestępstw korupcyjnych, czyli o ponad 28% więcej w porównaniu z 2016 r. Najczęściej rejestrowanymi przestępstwami było:

• poświadczenie nieprawdy w dokumencie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (24 829 przypadków);
• sprzedajność urzędnicza (5 468 przypadków);
• przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (2 245 przypadków).

Warto zaznaczyć, że najwięcej rejestracji przestępstw korupcyjnych (96,9%) dokonała policja, a na kolejnych miejscach znalazła się prokuratura oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne. Terenami z najwyższym wskaźnikiem odnotowanej przestępczości korupcyjnej były województwa śląskie oraz małopolskie. W tym ostatnim wykryto najwięcej przypadków korupcji w przeliczeniu na milion mieszkańców. Według statystyk, obszarem z najmniejszą liczbą zgłoszeń było województwo warmińsko – mazurskie.

Analizując dane statystyczne dotyczące przestępczości, w tym korupcyjnej, należy pamiętać, że nie uwzględniają one ciemnej liczby przestępstw, czyli liczby przestępstw popełnionych, ale nieujętych w statystykach z powodu ich niewykrycia przez organy ścigania.

Postępowania przygotowawcze, podejrzani i prawomocne skazania

W raporcie zwrócono uwagę na postępowania przygotowawcze, których celem jest dostarczenie stronie oskarżającej argumentów pomagających w decyzji czy wniesienie aktu oskarżenia jest zasadne. Również i w tym przypadku największą skuteczność osiągnęła policja, która wszczęła w 2017 r. niemal 1700 takich postępowań. Kolejne miejsca zajęło Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz Straż Graniczna, jednak w tym przypadku wyniki były zdecydowanie mniejsze, bo wynosiły analogicznie 92 oraz 70 postępowań. Terenami z najwyższą liczbą postępowań były województwa mazowieckie oraz śląskie, a z najniższym województwo warmińsko – mazurskie.

W badanym okresie najczęstszą podstawą do wszczęcia przez funkcjonariuszy policji postępowań przygotowawczych było ujęcie na gorącym uczynku lub bazowanie na materiałach operacyjnych, co stanowiło około 60% ogółu przypadków. W publikacji wskazano również, że w badanym okresie łącznie prowadzono 2773 postępowania przygotowawcze, przy czym najwięcej z nich należało do policji – 2330. Na wynik składała się liczba postępowań wszczętych oraz kontynuowanych z poprzednich lat. W 2017 r. na 1837 zakończonych przez policję postępowań około połowa (53%) zakończyła się sporządzeniem aktu oskarżenia. W przypadku ABW wskaźnik ten wyniósł 50%, a CBA 46%.

Aż 34% podejrzanych o popełnienie przestępstwa korupcyjnego stanowiły osoby, które przekroczyły 50 rok życia, przy czym jedynie 36 osób, było nastolatkami. Z danych statystycznych wynika, że zdecydowaną większość przestępstw popełnili mężczyźni. W przypadku postępowań wszczętych przez policję, kobiety stanowiły 21% podejrzanych, natomiast w przypadku postępowań Krajowej Administracji Sądowej nie postawiono zarzutów żadnej kobiecie.

Spośród 2450 osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa korupcyjnego, niemal 70% z nich stanowili obywatele Polski, a wśród obcokrajowców najliczniejszą grupę stanowili obywatele Ukrainy (138 osób). Co ciekawe w przypadku aż 22,6% podejrzanych nie ustalono obywatelstwa.

W 2017 r., tak samo jak w poprzednich latach, najczęściej stosowanym środkiem zapobiegawczym było poręczenie majątkowe. Na kolejnych miejscach uplasował się dozór policji, tymczasowe aresztowanie oraz zakaz opuszczania kraju.

Prawomocny wyrok w 2017 roku usłyszało 2161 osób, przy czym 1015 przypadków dotyczyło przestępstwa przekupstwa. Najczęściej wymierzoną karą było warunkowe pozbawienie wolności. Karę bezwzględnego pozbawienia wolności usłyszało 9% skazanych, co było zbliżonym wynikiem do 2016 roku. Sądy w ramach kary dodatkowej, obok pozbawienia wolności wymierzyły również karę grzywny w 1172 przypadkach (spadek o 30% w porównaniu z 2016 r.). Ponownie najliczniejszą grupę osób skazanych stanowili mężczyźni.

Autorami niniejszego artykułu są Laura Benachir i Adam Sawicki.