Wpływ międzynarodowych sankcji na Rosję

Unia Europejska realizuje sankcje nałożone na Rosję w związku z jej napaścią na Ukrainę. Od 5 grudnia zaczęło obowiązywać embargo na rosyjską ropę eksportowaną drogą morską oraz pułap cenowy (price cap). Nigdy wcześniej w historii żaden kraj nie został obłożony tyloma restrykcjami jak Rosja po ataku na Ukrainę. Jaki jest wpływ sankcji na gospodarkę Rosji?

Międzynarodowe sankcje na Rosję zaczęto nakładać w 2014 roku po ataku na Donbas i aneksji Krymu. Jednak prawdziwy wysyp środków ograniczających nastąpił po ataku Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku. Od początku objęły one sektor finansowy, energii i transportu, produkty podwójnego zastosowania. Nałożono też osobiste sankcje na szereg polityków, ludzi władzy i powiązanych z Kremlem biznesmenów. Z czasem międzynarodowe sankcje wielokrotnie rozszerzano na kolejne dziedziny, grupy towarów i osoby. W sumie indywidualnymi restrykcjami objęto 118 podmiotów i 1241 osób.

Sankcje bankowe na Rosję

W praktyce 10 rosyjskich banków zostało odciętych od międzybankowego systemu swift, a rosyjskie samoloty nie mogą latać nad ani lądować w Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i wielu innych państwach. Obowiązuje zakaz eksportu do Rosji szeregu towarów, między innymi luksusowych samochodów, elektroniki i innych zaawansowanych technologicznie albo luksusowych wyrobów.

Wpływ sankcji na handel surowcami

Zakaz importu z Rosji obejmuje, z różnymi wyjątkami, paliwa kopalne jak węgiel i ropa. Zakazano też importu rosyjskiego złota i obrotu nim, a także stali i żelaza oraz niektórych innych surowców. [1] Obowiązujące od 5 grudnia 2022 roku sankcje polegają na ograniczeniu ceny maksymalnej ropy naftowej eksportowanej z Rosji. Firmy z państw G7, UE oraz Australia nie mogą świadczyć żadnych usług związanych z zakupem rosyjskiej ropy w cenie wyższej niż 60 dolarów za baryłkę. W praktyce ma to działać tak, że firmy państw popierających sankcje odmówią ubezpieczenia, oraz finansowania i innych usług w przypadku, gdy cena będzie wyższa niż ustalony limit.

Wpływ sankcji na Rosję i jej politykę

Wprowadzenie limitu ceny ropy ma odciąć Rosję od poważnego źródła finansowania agresji na Ukrainę. Rosja jest drugim eksporterem ropy na świecie po Arabii Saudyjskiej. Ropa naftowa na początku roku odpowiadała za prawie 22% PKB Rosji. [2] Przed napaścią na Ukrainę 49% eksportowanej przez Rosję ropy trafiało do UE.

Sankcje, jakimi objęta została Rosja przynoszą widoczne efekty. W styczniu 2022 r, przed agresją na Ukrainę, dynamika PKB wyniosła 5,8% rok do roku, w marcu już tylko 1,3% a w listopadzie minus 5%. Produkcja przemysłowa, która w styczniu wzrosła o 8% r/r w grudniu zanotowała minus 3,1%. Branże, które najbardziej ucierpiały to produkcja samochodów osobowych, towarowe przewozy lotnicze, towarowe przewozy morskie oraz przetwórstwo drewna i wydobycie gazu ziemnego. Realne dochody obywateli spadły w trzecim kwartale 2022 o 3,4% r/r. Warto zaznaczyć, że przytoczone wartości to oficjalne dane Rosstatu i pokazują wpływ sankcji na gospodarkę Rosji. [3]  

Produkcja samochodów w Rosji zmniejszyła się od początku wojny o 60%, proporcjonalnie spadł też import. Światowe koncerny samochodowe porzuciły swoje fabryki sprzedając je niekiedy za rubla. Sankcje spowodowały, że Rosja jest zmuszona do importu równoległego samochodów, czyli sprowadzania ich przez pośredników z krajów trzecich. Planowane jest uruchomienie produkcji Łady Granta Classic. Jest to opracowany kilkanaście lat temu model o pierwotnej nazwie Low Cost. Silnik samochodu ma spełniać normę euro 2, a auto nie będzie miało ABS, poduszek powietrznych, bezwładnościowych pasów, za to szyby będą otwierane korbką.

Import równoległy jest też wykorzystywany przy sprowadzaniu innych dóbr objętych sankcjami. Do korzystania z niego jest zmuszony również przemysł. Chodzi głównie o mikroczipy niezbędne do produkcji uzbrojenia. W 2014 roku władze Rosji postanowiły uniezależnić produkcję wojskową od importu. Ostatnio Prokuratura Generalna przeprowadziła audyt, który wykazał, że planów tych nie udało się zrealizować. Na przykład w śmigłowcu Ka-226 próbowano zastąpić ponad cztery tysiące importowanych części produktami krajowymi, jednak nie udało się zastąpić ani jednej. [4]

Sankcję na gospodarkę Rosji – czy przynoszą efekty?

Fachowcy podkreślają, że sankcje to nie jest narzędzie, które działa od razu. Na ich pełną ocenę trzeba czasu, bo ich efekty się kumulują.

Zdaniem Komisji Europejskiej dotychczas wprowadzone pakiety sankcji już przynoszą efekty i mocno dotykają agresora. W kolejnym, dziewiątym, pakiecie Komisja proponuje między innymi dodanie do listy sankcyjnej kolejnych prawie 200 osób i podmiotów, objęcie sankcjami kolejnych 3 rosyjskich banków, odcięcie Rosji dostępu do dronów oraz nowe kontrole eksportu – zwłaszcza w zakresie towarów podwójnego zastosowania.[5]