Organy nie mogą ograniczać oprocentowania nadpłaty wynikającej z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Przepis w obecnym kształcie nie tylko zatem dopuszcza do limitowania oprocentowania nadpłaty należnej podatnikowi, lecz także w niektórych sytuacjach całkowicie pozbawia podatników możliwości uzyskania jakiejkolwiek rekompensaty za nienależne korzystanie z ich kapitału.

Jest to szczególnie dotkliwe dla funduszy inwestycyjnych mających siedzibę w państwach trzecich. To właśnie w sprawie jednego z nich skierowano pytanie prejudycjalne w sprawie C-322/22 (skutki orzeczenia nie ograniczają się jednak do sfery rozliczeń samych funduszy inwestycyjnych, lecz jego beneficjentami mogą być wszyscy polscy podatnicy i płatnicy). Mimo że prawo takich funduszy do korzystania ze zwolnień przewidzianych w ustawie o CIT zostało potwierdzone już w wyroku TSUE z dnia 10 kwietnia 2014 r. (C-190/12), opublikowanym w Dzienniku Urzędowym UE dnia 10 czerwca 2014 r., do chwili obecnej polski ustawodawca nie wprowadził zmian legislacyjnych, a wskazany wyrok jest jedyną podstawą ubiegania się o zwrot nadpłaty.

W przypadku funduszy wyraźnie rysują się zatem trzy scenariusze dochodzenia zwrotu nadpłaty oraz związane z nimi tryby naliczania oprocentowania:

1. w sprawach, w których wniosek o zwrot nadpłaty został złożony w terminie 30 dni od dnia publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE (czyli do dnia 10 lipca 2014 r.), oprocentowanie przysługuje od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu (w takiej sytuacji mamy do czynienia z pełnym oprocentowaniem za cały okres korzystania z kapitału podatnika);
2. w sprawach, w których wniosek o zwrot nadpłaty został złożony po upływie 30 dni od publikacji orzeczenia w Dzienniku Urzędowym UE (tj. po dniu 10 lipca 2014 r.), oprocentowanie zostaje ograniczone i jest naliczane tylko do dnia 10 lipca 2014 r.
3. ostatni scenariusz tyczy się natomiast sytuacji, kiedy wniosek został złożony po upływie wspomnianych 30 dni, gdyż sama nadpłata powstała już po tym terminie – w takiej sytuacji organy w ogóle nie przyznają podatnikowi żadnego oprocentowania (nadpłaty powstałe zatem po dniu 10 lipca 2014 r. są zwracane bez żadnych odsetek).

Stanowisko TSUE

Analizując polskie regulacje, TSUE podkreślił, że w świetle ugruntowanego dorobku orzeczniczego Trybunału „zasady wypłaty odsetek nie powinny prowadzić do pozbawienia podmiotu podlegającego władztwu administracyjnemu stosownego odszkodowania z tytułu straty, jaką on poniósł, co zakłada w szczególności, że wypłacone na jego rzecz odsetki obejmują cały okres od dnia, w którym zapłacił on daną kwotę pieniężną, do dnia, w którym została ona mu zwrócona”.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zwrócił uwagę na trudności, jakie polskie przepisy kreują w uzyskaniu stosownej rekompensaty. Zwrócił uwagę w szczególności  na fakt, iż nie można wymagać od podatnika (niebędącego stroną sporu), że zostanie poinformowany o ogłoszeniu wyroku Trybunału w tak krótkim czasie. Podmiot taki może się dowiedzieć, że opodatkowanie, które poniósł, narusza prawo Unii dopiero po upływie 30-dniowego terminu następującego po publikacji sentencji orzeczenia, nie dopuszczając się żadnego niedbalstwa. Nawet dla podatnika uczestniczącego w sporze dotrzymanie 30-dniowego terminu może być niewykonalne – zwłaszcza,  gdy stwierdzenie sprzeczności opodatkowania z prawem Unii zależy od wyniku dodatkowej weryfikacji, o której przeprowadzenie Trybunał zwraca się w swoim wyroku do sądu odsyłającego.

Trybunał zaznaczył również, że nawet w sytuacji, gdy orzeczenie TSUE istnieje już w obrocie prawnym, to nie oznacza, iż podatnik będzie mógł zapobiec zapłacie podatku, w szczególności, gdy podatek ten jest pobierany przez inny podmiot (tj. płatnika). 

W efekcie Trybunał stwierdził, że zasadę skuteczności w związku z zasadą lojalnej współpracy należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które w przypadku gdy wniosek o zwrot nadpłaty podatku został złożony po upływie 30 dni od opublikowania w  Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wyroku Trybunału, z którego wynika stwierdzenie sprzeczności rozpatrywanego opodatkowania z prawem Unii, ogranicza oprocentowanie nadpłaty należne danemu podatnikowi do trzydziestego dnia po tej publikacji, a nawet wyklucza wszelkie oprocentowanie w przypadku, gdy owa nadpłata została poniesiona przez podatnika po upływie tego trzydziestego dnia.

Skutek orzeczenia

Wskazany wyrok otwiera podatnikom drogę do dochodzenia oprocentowania od nadpłat powstałych w wyniku orzeczenia TSUE. Jakkolwiek wyrok zapadł na kanwie opodatkowania funduszy inwestycyjnych, to zawiera w sobie szereg uniwersalnych tez, które mogą posłużyć również w postępowaniach inicjowanych przez podatników w innych sprawach. Przykładowo, pełnego oprocentowania nadpłat mogą domagać się teraz podatnicy, którzy otrzymali zwrot nadpłaty lub dochodzą tego zwrotu w wyniku wyroku z dnia 18 marca 2021 r., C-895/19) (dot. tzw. szyku rozwartego przy rozpoznawaniu WNT), czy wyroku z dnia 9 września 2021 r., C-855/19 (dot. zapłaty VAT przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu paliw silnikowych). Analizie należy jednak poddać każdy przypadek, kiedy nadpłata wynikała z orzeczenia TSUE.

Podsumowanie

Wyrok z jednej strony pozwala na dochodzenie pełnego oprocentowania w obecnie wszczynanych postępowaniach nadpłatowych (gdy nadpłata ma swoje źródło w orzeczeniu Trybunału). Z drugiej zaś strony wyrok może być podstawą do otwarcia postępowań zakończonych już wcześniej negatywną decyzją (odmawiającą oprocentowania). Czasu na podjęcie decyzji o dochodzeniu nadpłaty w tym ostatnim przypadku może być niewiele, gdyż termin na wznowienie postępowania upływa w ciągu miesiąca od publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE. Jest to więc moment na przegląd starych spraw i podjęcie szybkich działań.  Oczywiście warto zaangażować w proces profesjonalnego pełnomocnika, który oceni wpływ omawianego orzeczenia na konkretną sprawę podatnika oraz przeprowadzi przez sam proces odzyskania nadpłaty.