Wsparcie dla firm na działania badawcze, rozwojowe i innowacyjne – nowe rozdanie

Jeden wniosek wielomodułowy zamiast kilku jednowątkowych

Przedsiębiorcy, którzy chcą ubiegać się o wsparcie dotacyjne w ramach Ścieżki SMART, muszą przygotować się na pewne zmiany w stosunku do tego, do czego przyzwyczaili się przez ostatnie lata. Zmiany te związane są ze sposobem ubiegania się o wsparcie na różne etapy projektu rozwojowego.

Do końca poprzedniej perspektywy właściwie wszystkie programy operacyjne dzielone były na działania i poddziałania, czyli dobrze określone inicjatywy wspierające, w ramach których możliwe było ubieganie się o dofinansowanie na konkretne przedsięwzięcia. Działania opierały się o precyzyjnie wskazane przepisy dotyczące pomocy publicznej (np. pomoc regionalna, pomoc horyzontalna, pomoc de minimis), wspierały konkretne typy projektów, czy też charakteryzowały się dofinansowaniem ściśle określonych kosztów kwalifikowanych, właściwych dla tychże typów projektów.

W praktyce oznaczało to dla przedsiębiorców, że muszą oni wielokrotnie ubiegać się o wsparcie, mimo iż realizowali nieprzerwanie jeden duży projekt rozwojowy, w ramach którego następowały po sobie kolejne jego etapy.

Przykład:

Hipotetyczna firma z zachodniej polski osiągnęła skalę rozwoju, która pozwala jej rozpocząć samodzielne prace nad rozwojem swoich produktów. Chce rozwijać innowacje w swojej branży, tak by zdobyć pozycję lidera na polskim (a może nawet na europejskim) rynku. Nie ma jednak technicznych możliwości pracy nad innowacjami, brak jej odpowiedniego zaplecza infrastrukturalnego. Tu pojawia się pierwsza opcja dotacyjna – wsparcie na stworzenie i wyposażenie działu badawczo-rozwojowego.

Kolejne duże wyzwanie to realizacja (na stworzonej infrastrukturze) złożonego i obarczonego dużym ryzykiem projektu badawczo-rozwojowego, który, jeśli się powiedzie, będzie skutkował wypracowaniem innowacji w skali całej Europy. Tu mamy drugą opcję dotacyjną, w ramach której możliwe jest dofinansowanie wynagrodzeń kadry B+R, zakupu materiałów i surowców potrzebnych do prowadzenia badań czy też budowy prototypu.

Po zakończonym z sukcesem projekcie badawczo-rozwojowym, przychodzi czas na wdrożenie wypracowanej innowacji do produkcji. Czym innym jest bowiem prototypowy egzemplarz, a czym innym pełnoskalowa produkcja. Jeśli firma nie ma wolnych mocy produkcyjnych lub jej obecne maszyny nie są w stanie wytworzyć innowacyjnego rozwiązania, to możliwe jest skorzystanie z trzeciej opcji dotacyjnej, czyli wsparcia na budowę nowego zakładu produkcyjnego.

W końcu, gdy już produkujemy coś, co jest innowacyjne w skali międzynarodowej, to warto jest to wypromować i zaoferować ów produkt właśnie w skali międzynarodowej. Pomóc w tym może kolejna opcja dotacyjna, czyli wsparcie na internacjonalizację, które współfinansować może m.in. udział w międzynarodowych targach, wystawach lub misjach gospodarczych.

Opisany scenariusz jest możliwy, ale niezwykle trudny do realizacji. Oznacza on bowiem konieczność każdorazowego przygotowania wniosku o dofinasowanie (za każdym razem na innym wzorze i z innymi załącznikami) i złożenia go do właściwej instytucji we właściwym dla danego instrumentu czasie i trybie. Wymaga czterokrotnego przejścia przez proces oceny wniosku, wyjaśnienia ewentualnych wątpliwości ekspertów oceniających, podpisania czterech umów o dofinansowanie projektu i czterokrotnego złożenia weksla in blanco (jako zabezpieczenia wykonania umowy). Jest to co najmniej wymagające wyzwanie i duże obciążenie dla firmy, która wszak powinna zajmować się swoją podstawową działalnością gospodarczą, a nie administracją związaną z pozyskaniem czy rozliczeniem dotacji.

Ułatwienia w nowym programie

W tym miejscu pojawia się program FENG ze wspomnianymi już wyżej zmianami. Priorytet 1 FENG, w ramach którego wspierani będą przedsiębiorcy został uszyty na miarę, a miarą tą były potrzeby przedsiębiorców w zakresie realizacji kompleksowych i liniowych projektów (tzw. tailor-made support). Przedsiębiorcy sygnalizowali już od lat, że chcieliby mieć możliwość jednorazowego, prostego ubiegania się o wsparcie na różne komponenty planowanych przez siebie działań. W ramach Priorytetu 1 FENG (czyli w ramach Ścieżki SMART)dano im możliwość przygotowania złożonego projektu, który składać się możne z następujących modułów:

• prace B+R,
• wdrożenie innowacji,
• rozwój infrastruktury B+R,
• internacjonalizacja
• cyfryzacja przedsiębiorstw
• zazielenianie przedsiębiorstw,
• rozwój kompetencji pracowników i osób zarządzających przedsiębiorstwem,

Przedsiębiorca ma możliwość wyboru z powyższego katalogu tych modułów, które wynikają z jego potrzeb. Pojawia się tu jednak pewien warunek: dla firm dużych (w uproszczeniu tych zatrudniających powyżej 250 pracowników) moduł „prac B+R” jest obowiązkowy i musi się znaleźć w każdym dofinansowanym projekcie. Przedsiębiorstwa z sektora MŚP mogą alternatywnie (zamiast wspomnianego modułu „prace B+R”) wybrać jako obowiązkowy moduł „wdrożenie innowacji”. Oznacza to, że każdy dofinansowany projekt będzie w mniejszym lub większym stopniu dotyczył wypracowania innowacji lub jej wdrożenia do działalności gospodarczej, a uzupełniany będzie, już wedle potrzeb, innymi modułami.

Co bardzo ważne, przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o wsparcie projektu liniowego, czyli przechodzącego z modułu do modułu w sposób podobny do opisanego w przykładzie wyżej. Nie jest to jednak warunek konieczny. Możliwe jest zgłoszenie do dofinansowania w ramach poszczególnych modułów niepowiązanych ze sobą działań rozwojowych, np.: opracowania innowacyjnego rozwiązania w ramach modułu „prace B+R”, wdrożenie do produkcji innej innowacji, do której prawa przedsiębiorca kupił na rynku oraz modyfikacji dotychczasowej infrastruktury produkcyjnej w celu poprawy jej efektywności energetycznej w ramach modułu „zazieleniania”.

Wady nowego rozwiązania

Podejście to ma niewątpliwą zaletę w postaci jednorazowego procesu ubiegania się o wsparcie, jednorazowej oceny wniosku oraz podpisania jednej umowy o dofinansowanie. Nie jest jednak pozbawione wad. Projekt wzoru wniosku o dofinansowanie, opublikowany wraz z pozostałą dokumentacją konkursową (ostateczny wzór zostanie opublikowany razem z instrukcją jego wypełniania w dniu rozpoczęcia naboru wniosków, czyli 21 lutego), wskazuje, że przedsiębiorca chętny do pozyskania dofinansowania na kilka różnych modułów będzie musiał przygotować dokument liczący setki stron. Przyjrzyjmy się bliżej proponowanej strukturze wniosku o dofinansowanie.

1. W części ogólnej, niezależnej od liczby i typów wybranych modułów, wnioskodawca będzie musiał podać podstawowe dane o sobie, wskazać swoją konkurencję, ogólnie opisać koncepcję projektu ze wskazaniem wybranych modułów i ewentualnych powiązań między nimi. Konieczne też będzie określenie lokalizacji projektu, opisanie jego zgodności z politykami horyzontalnymi UE, ale także przewidzenie czy planowana innowacja ma potencjał do transformacji istniejącego lub wykreowania nowego rynku oraz czy ma ona pozytywne znaczenie społeczne.
2. Kolejne części wniosku będą dedykowane poszczególnym modułom i będą aktywowane tylko, gdy przedsiębiorca wybierze dany moduł jako właściwy dla swojego projektu. Sekcja modułu B+R jest w dużej mierze kopią dobrze znanego przedsiębiorcom wniosku do Szybkiej Ścieżki, która funkcjonowała w ramach POIR. Konieczne jest opisanie w nim docelowej innowacji i wyróżnienie jej na tle konkurencji, opisanie sposobu prowadzenia badań, w tym sosowanych metod i technik, które mają doprowadzić do sukcesu projektu. Istotne jest też, by wskazać, że na rynku znajdzie się zapotrzebowanie na planowany produkt oraz że będzie ono wystarczająco duże by z nawiązką zwróciło się to, co będzie wydatkowane na proces B+R. Niebagatelne znaczenie będzie miał też opis kadry B+R, zasobów technicznych oraz doświadczeń wnioskodawcy w procesach B+R. Służy to uprawdopodobnieniu, że projekt zakończy się z sukcesem.
3. W module dotyczącym wdrożenia innowacji konieczne jest opisanie w ramach jakich prac B+R (i przez kogo realizowanych) powstała innowacja, która ma być docelowo produkowana. Ponownie trzeba opisać poziom jej innowacyjności, w tym porównać ją z ofertą konkurencji. Warto tu zauważyć, że jeśli moduły opisują niezależne przedsięwzięcia, to taki opis ma oczywiście sens, ale jeśli mamy do czynienia z projektem liniowym, to zaczynamy powtarzać informacje, które opisywane były w module wcześniejszym. Ponownie, choć tym razem pod nieco innym kątem, konieczne jest także opisanie jakim potencjałem (technicznym, kadrowym, administracyjnym) dysponuje wnioskodawca i czy ryzyko niepowodzenia inwestycji jest stosunkowo niewielkie.
4. W module dotyczącym stworzenia lub rozbudowy infrastruktury B+R, poza oczywistym opisem tejże właśnie planowanej do nabycia infrastruktury, konieczne jest niezwykle szczegółowe opisanie agendy badawczej. Agenda badawcza to ni mniej, ni więcej opis prac B+R, które będą prowadzone w stworzonym centrum B+R, opis planowanych wyników tych prac (czyli powstających innowacji), przedstawienie zapotrzebowania na planowaną innowację wśród potencjalnych odbiorców, a także opis kadry i zasobów technicznych, które będą zaangażowane w tę część projektu. Powyższe brzmi dokładnie tak, jak opisy wprowadzane w ramach modułu B+R. I ponownie, jeśli infrastruktura B+R ma służyć prowadzeniu innych (niezależnych) badań niż te opisane w module B+R, to wszystkie te opisy mają sens, jeśli jednak mamy do czynienia z projektem liniowym, ponowne opisywanie wszystkich wymienionych aspektów jest co najmniej nieefektywnym wykorzystaniem czasu wnioskodawcy i ekspertów oceniających.
5. Moduł internacjonalizacja jest modułem stosunkowo syntetycznym i skupia się na opisie produktów, które mają być przedmiotem umiędzynarodowienia, a także na opisie rynków docelowych i wydarzeń promujących, z których chciałby skorzystać wnioskodawca. Ewentualnie, jeśli przedsiębiorca chce uzyskać ochronę praw własności intelektualnej na swój produkt za granicą lub chce bronić już istniejących praw, to także musi szczegółowo opisać co planuje zrealizować w ramach tych obszarów.
6. Moduły cyfryzacja i zazielenienie, to moduły opisujące inwestycje w samo przedsiębiorstwo wnioskodawcy. Są to działania mające poprawić sposób funkcjonowania firmy, zautomatyzować i tym samym zwiększyć efektywność ekonomiczną produkcji, czy też przyczynić się do redukcji zużycia surowców, paliw oraz do redukcji emisji substancji szkodliwych. W tym przypadku oczywistym jest, że konieczne jest szczegółowe opisanie zakresu wprowadzanych zmian oraz ich spodziewanych skutków na działalność przedsiębiorcy. Konieczne jest także opisanie sposobu ich wdrażania oraz ryzyk związanych z tym procesem. Bez tych szczegółów bardzo trudno byłoby przekonać właściwą instytucję do wsparcia publicznymi pieniędzmi tych działań.
7. Ostatni z modułów – moduł kompetencje – jest w pewnym sensie powiązany z poprzednimi. Jeśli bowiem wnioskodawca chce rozwijać kompetencje swojej kadry, to musi wskazać, z którym z wcześniejszych modułów te kompetencje są powiązane. Konieczne jest też wskazanie czy przewiduje się w tej części szkolenia, staże specjalistyczne, czy może oddelegowania wysoko wykwalifikowanego personelu. Ewentualnie jakie inne działania rozwojowe planuje się do przeprowadzenia z kadrą firmy.

Prace nad wzorem wniosku wciąż trwają

Wskazane powyżej aspekty, które muszą być opisane w poszczególnych modułach, to oczywiście nie całość wniosku. Każda z sekcji zawiera także miejsce na doprecyzowanie wskaźników projektowych, budżetu danego modułu, harmonogramu jego realizacji i tym podobnych kwestii. W praktyce oznacza to, że łącznie opis nawet pojedynczego modułu będzie rozciągał się na wielu stronach, a jeśli przedsiębiorca będzie chciał ubiegać się o wsparcie w kilku modułach, to jego wniosek może już być liczony w setkach stron i dziesiątkach tysięcy znaków opisu. Nie zawsze da się uniknąć tej sytuacji – jeśli opisywane w poszczególnych modułach przedsięwzięcia są od siebie niezależne, to każdy moduł wymaga tych informacji do prawidłowej oceny. Natomiast w przypadku projektów liniowych, w których moduły powiązane są ze sobą jednym wspólnym wątkiem merytorycznym, bez wątpienia możliwe byłoby zastosowanie pewnych uproszczeń i wyeliminowanie powtórzeń. Dokumentację aplikacyjną poznaliśmy 7 lutego, czyli w dniu formalnego ogłoszenia pierwszych konkursów. Niestety, w ramach tej dokumentacji zamieszczono jedynie projekt wzoru wniosku. Jego ostateczna wersja wraz z instrukcją wypełniania trafi do zainteresowanych przedsiębiorców dopiero w dniu rozpoczęcia naboru, tj. 21 lutego. 

Tekst został opublikowany w Rzeczpospolitej w dn. 10.02.2023 r.