System kaucyjny i jego wpływ na rozliczenia VAT

Polski system kaucyjny – co będzie obejmował?

Polski system kaucyjny ma objąć butelki szklane wielorazowego użytku (do 1,5 litra), butelki plastikowe (do 3 litrów) i puszki metalowe (do 1 litra). Zasadniczo wszystkie sklepy będą musiały zacząć pobierać kaucję od napojów sprzedawanych w takich opakowaniach, natomiast jedynie sklepy powyżej 200 m2 będą obowiązane prowadzić także ich zbiórkę. Zwrot opakowania będzie możliwy bez okazania paragonu i choć system ma obowiązywać dopiero od stycznia 2025 r., to 2024 r. jest kluczowy dla wypracowania przez rynek odpowiedniego podejścia do naliczania kaucji, a także jej traktowania (w tym w kontekście zwrotu) na gruncie podatku VAT.

Kaucja a rozliczenia VAT

Kaucja w polskim systemie VAT co prawda jest uregulowana, ale dotyczy najczęściej jej poboru między podatnikami – historycznie najczęstszym przykładem był pobór kaucji od palet, na których dostarczany jest towar. Innym rodzajem kaucji jest znana nam kaucja od butelek po piwie,  która – jako rozliczana przy sprzedaży w części niefiskalnej paragonu – powoduje u właścicieli sklepów praktyczne rozterki co do sposobu rozliczenia od niej VAT.

W związku z wprowadzeniem systemu kaucyjnego ustawodawca zmienił przepisy o VAT w zakresie kaucji, a ściślej: doprecyzował je w odniesieniu do szkła wielokrotnego użytku. W praktyce oznacza to, że dla opakowań objętych systemem kaucyjnym będziemy mieli w Polsce dualizm rozliczeń VAT.

Ustawa o VAT wprowadza nowe, nieznane jej wcześniej definicje, m.in. produktów w opakowaniach oraz odpadów opakowaniowych. Pewna niezgrabność tych regulacji powoduje jednak, że to podatnicy będą musieli poddać indywidualnej analizie kwestię nie tylko powinności wliczania kaucji do ceny towaru, w zależności od etapu łańcucha dostaw, którego ta analiza dotyczy, ale i objęcia tej dostawy podatkiem VAT. Co więcej, zwrot opakowania lub odpadu opakowaniowego może mieć wpływ na rozliczenie VAT albo nie, a ewentualna korekta rozliczeń podatku od towarów i usług może być przesunięta na poziom podmiotu innego niż ten, który kaucję pobrał i zwrócił. Czyni to przepisy o kaucji – w ich obecnym, choć skrojonym już pod system kaucyjny kształcie – niejednoznacznymi dla bardzo szerokiej rzeszy podmiotów oferujących napoje dostarczane w różnych rodzajach opakowań.

Przeczytaj również!

Artykuł pt. Zielone podatki z reguły wchodzą do podstawy opodatkowania VAT. Publikacja przybliża kwestie opodatkowania VAT tzw. zielonych podatków. Jak wskazują eksperci EY, każdy z nich może być jednak inaczej prezentowany na fakturze lub paragonie, a także inaczej ewidencjonowany i raportowany.

Nadchodzą zmiany w systemie kaucyjnym  

Podczas konferencji „System kaucyjny – postulowane zmiany”, która odbyła się 7 marca 2024 r., wiceministra klimatu i środowiska Anita Sowińska poinformowała o propozycjach zmian do ustawy o systemie kaucyjnym. Zmiany opracowane zostały w porozumieniu z branżami: napojową (przedstawicielami producentów napojów, opakowań, butelkomatów), recyklingu oraz reprezentującą handel detaliczny, a także stroną samorządową i społeczną. Nowelizacja ustawy o systemie kaucyjnym przewiduje wiele istotnych zmian, w tym m.in. doprecyzowuje, że kaucja nie powinna obejmować VAT zarówno dla opakowań jednokrotnego, jak i wielokrotnego użytku. W ocenie resortu kaucja powinna „iść” za opakowaniem w całym łańcuchu sprzedaży. Dodatkowo w toku konsultacji ustalono, że wysokość kaucji powinna wynosić 50 groszy za opakowania plastikowe i puszki metalowe oraz 1 zł za butelki szklane wielokrotnego użytku.

W nowelizacji ustawy o systemie kaucyjnym, którą projektuje resort, zostanie uwzględniony także postulat branży dotyczący przesunięcia o rok obowiązku zbiórki opakowań po mleku i produktach mlecznych. Obowiązek ten zacznie funkcjonować od początku 2026 r.

Zmianie nie ulegnie natomiast data wprowadzenia systemu kaucyjnego, który w Polsce zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2025 r.