Jakie ryzyka i wyzwania stoją przed dyrektorem finansowym

Nowe wyzwania

Wśród kluczowych obecnie wyzwań, zwłaszcza dla CFO, na czoło wysuwa się kilka najważniejszych zjawisk. Po pierwsze – to coraz mniejszy margines błędu przy coraz szerszym zakresie odpowiedzialności, po drugie – dzisiaj finanse i podatki są w centrum procesu biznesowego i mają kluczowe znaczenie w planowaniu strategicznym firmy, po trzecie – następuje wymiana pokoleniowa i rotacja zarówno wśród kadr zajmujących się finansami, jak i na najwyższym szczeblu zarządzania na stanowiskach CFO, po czwarte – na rynku funkcjonują elastyczne modele współpracy, wymagające zbudowania procesu usprawniającego zarządzanie taką strukturą zatrudnienia.

Firmy muszą stawić czoła rewolucji w raportowaniu w zakresie swojego wpływu na środowisko, społecznej odpowiedzialności i ładu korporacyjnego, czyli są zobligowane do analizy ESG (Environmental, Social Responsibility, Corporate Governace), w której są trzy zasadnicze akty prawne, rozwijające transformację: Taksonomia, CSRD i CS3D.

Taksonomia określa rodzaje działalności zrównoważonych środowiskowo. Wymaga wdrożenia procesu należytej staranności, zapewnia ochronę praw człowieka i środowiska oraz nakazuje przyjęcie polityki klimatycznej. CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) określa obowiązkową transparentność działań firm w zakresie ESG i zakłada przejrzystość podatkową jako priorytet. Z kolei CS3D (Corporate Sustainability Due Diligence Directive) wskazuje zasady działania w łańcuchu dostaw: wyznacza kluczowe cele środowiskowe, definiuje techniczne kryteria kwalifikacji dla działalności zrównoważonych i wprowadza minimalne gwarancje społeczne.

Poszczególne nowe wymagania, które wynikają z wdrożenia Taksonomii, CSRD i CS3D, będą wchodziły w życie stopniowo. Jednak eksperci wskazują, że trzeba przygotowywać się do nich już dzisiaj, aby ich skala i zakres zastosowania nie były zaskoczeniem dla szefa odpowiedzialnego za zarządzanie finansami przedsiębiorstwa.

Niezbędne kompetencje

Szczególnym wyzwaniem dla CFO i obszaru zarządzania finansowego jest także rozwój kompetencji, które mogą być niezbędne w ciągu najbliższych 12 miesięcy.

Spójrzmy na kilka najważniejszych:

• zbudowanie zespołu podatkowego – oddzielenie funkcji księgowej od podatkowej;
• umiejętność analizy danych i interpretacji zdarzeń gospodarczych w celu podejmowania strategicznych decyzji biznesowych;
• zarządzanie zmianą technologiczną;
• znajomość międzynarodowych standardów rachunkowych, w tym dotyczących księgowości transakcyjnej;
• znajomość przepisów podatkowych – zapewnienie rozliczeń podatkowych;
• zdolność do szybkiego zamykania miesiąca – usprawnienie całego procesu;
• doskonalenie kompetencji miękkich w takim zakresie jak: komunikacja, współpraca i zarządzanie talentami.

Widać zatem wyraźnie, że kompetencje potrzebne w ciągu najbliższego roku obejmują – obok związanych ze strategią biznesową i planowaniem – również aspekty miękkie, dotyczące tworzenia odpowiednich relacji międzyludzkich oraz rozwoju potencjału poszczególnych osób w zespole.

Wewnętrzna analiza

Bardzo ważne – w kontekście wielości wyzwań czekających CFO – jest dobre przygotowanie do kontroli skarbowej. Już na wczesnym jej etapie, kiedy widzimy, że może pojawić się konieczność przesłuchania konkretnej osoby w charakterze świadka, a w grę może wchodzić również ryzyko postępowanie karnego skarbowego, należy przeanalizować gdzie tkwią potencjalne zagrożenia, co może pójść nie po naszej myśli i jak się do tego przygotować. Taka wewnętrzna analiza stanu faktycznego pozwala określić, które obszary mogą być na celowniku organów, a także jakie mogą być już na pierwszym etapie możliwości obrony. Następnie trzeba ustalić potencjalny krąg osób, które mogą być przesłuchane jako świadkowie albo wręcz kto może być potencjalnym podejrzanym. W takiej ocenie istotnym wsparciem może być zaangażowanie zewnętrznego adwokata lub radcy prawnego.

Dokumentowanie działań

W kwestiach wątpliwych z punktu widzenia podatkowo-prawnego warto przeprowadzić działania uzasadniające podjęte decyzje biznesowe, czyli gromadzić odpowiednie dokumenty, opinie i analizy. W ten sposób można też uniknąć ryzyka w przyszłości i pojawienia się zarzutu, że zdarzenia z czasu przeszłego nie zostały odpowiednio zapisane i udokumentowane. W czasie kontroli firma często pytana jest (i to nie tylko przez organy skarbowe, ale także przez organy ścigania) o działania podejmowane wcześniej, a mające skutki obecnie. I wtedy okazuje się, że trudno jest jasno pokazać, jak wyglądało środowisko biznesowe w czasie podejmowania decyzji, jakimi dokumentami zostały one wykazane i czy można wskazać osoby, które pamiętają okoliczności podejmowania takich decyzji.

Ryzyko jest naprawdę duże. Postępowania kontrolne mogą skończyć się poniesieniem odpowiedzialności karnej – od kary grzywny, która może dochodzić nawet olbrzymich kwot liczonych w milionach złotych, po karę pozbawienia wolności. Oprócz tego trzeba liczyć się z wpisaniem do rejestru karnego.