Wyzwania kosztów kapitału – jak je przezwyciężyć w projektach energetyki jądrowej w regionie CESA?

Kraje w regionie Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej oraz Azji Środkowej (CESA) wykorzystujące energetykę jądrową badają możliwości jej rozbudowy. Jednocześnie te z nich, które są pionierami w tym obszarze, planują uruchomienie swoich pierwszych elektrowni jądrowych.

W skrócie

• W trakcie 28. konferencji klimatycznej ONZ (COP 28) w Dubaju w 2023 r. ogłoszono deklarację o potrojeniu mocy zainstalowanej w energetyce jądrowej z ok. 390 GW w 2023 r. do prawie 1200 GW do 2050 r.
• Taka transformacja niesie za sobą szansę na osiągnięcie bezpieczeństwa energetycznego, złagodzenie ryzyk klimatycznych i wzmocnienie odporności gospodarek poprzez wykorzystanie energetyki jądrowej.
• Energetyka jądrowa jest jednak – w porównaniu z energetyką słoneczną i wiatrową – trudniejszym obszarem inwestycyjnym, ze względu na znacznie wyższe koszty, harmonogramy wdrożeń, trudności technologiczne, a także kwestie bezpieczeństwa i zarządzania odpadami.

Energia jądrowa jest kluczowa dla zapewnienia bezpiecznych dostaw energii elektrycznej w regionie CESA. Osiem krajów regionu – Armenia, Bułgaria, Czechy, Węgry, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Ukraina – odpowiada za 7% globalnej floty reaktorów jądrowych, a energia jądrowa stanowi 22% ich miksu energetycznego – jest to dwukrotnie wyższy odsetek od średniej globalnej.

Najwyższy udział energetyka jądrowa ma na Słowacji, w Ukrainie i na Węgrzech, a najniższy, poniżej 20%, w Rumunii.

W trakcie COP 28 w Dubaju w 2023 r. przedstawiono deklarację o potrojeniu mocy zainstalowanej w energetyce jądrowej z ok. 390 GW w 2023 r. do prawie 1200 GW do 2050 r. Państwa w regionie CESA planują własną ekspansję. Kraje posiadające aktywa jądrowe badają możliwości ich rozbudowy i są określane mianem rynków „pierwszych po dłuższej przerwie”. Tymczasem nowi gracze, tacy jak Turcja, Polska, Kazachstan i Uzbekistan, planują uruchomienie swoich pierwszych elektrowni jądrowych, zarówno dużych, jak i małych reaktorów modułowych (SMR-ów).

• Na Słowacji w budowie jest jeden blok o mocy 0,4 GWe w elektrowni w Mochovcach. Zaproponowano również budowę dodatkowego reaktora w elektrowni Bohunice o mocy 1,2 GWe, z możliwością rozbudowy do 1,7 GWe. Rozpoczęcie eksploatacji WWER w Mochovcach planowane jest jeszcze w 2025 r., natomiast uruchomienie elektrowni Bohunice planuje się na rok 2040^5,6,7.
• Bułgaria planuje budowę dwóch dodatkowych reaktorów o łącznej mocy brutto 2,5 GWe w elektrowni jądrowej Kozłoduj. Mają one bazować na zaprojektowanej przez USA technologii AP-1000. Przewiduje się, że pierwsza jednostka zostanie uruchomiona w 2035 r., a druga w 2037 r.⁸
• Rumunia planuje podwoić istniejącą moc w elektrowni jądrowej Cernavodă za pomocą dwóch reaktorów o mocy 720 MWe, wykorzystujących kanadyjską technologię CANDU 6. Projekt otrzymał ostatnio pozytywną opinię Komisji Europejskiej dotyczącą jego aspektów technicznych i bezpieczeństwa jądrowego, a jego pełne uruchomienie planowane jest na 2031 r.⁹
• Na Węgrzech budowa dwóch nowych reaktorów o łącznej mocy 2,4 GWe, opartych na rosyjskiej technologii WWER-1200¹⁰, w elektrowni jądrowej Paks ma zwiększyć moc zainstalowaną energetyki jądrowej w kraju o 120%, zabezpieczając długoterminowe potrzeby energetyczne kraju na poziomie 60–70%^{11, 12}. Bloki te mają zostać oddane do komercyjnego użytku do 2032 r.¹³ Ponadto Węgry poinformowały UE o zamiarze przedłużenia okresu eksploatacji czterech działających jednostek WWER-440, planując wydłużenie okresu eksploatacji do lat 50. XXI w.¹⁴
• Republika Czeska planuje rozbudowę elektrowni jądrowej Dukovany poprzez dodanie dwóch reaktorów opartych na pochodzącym z Korei Płd. projekcie APR-1000. Dodatkowo rozważane są dwa kolejne bloki w elektrowni jądrowej Temelin, wykorzystujące tę samą technologię^{15, 16}.
• Słowenia zamierza zwiększyć moc elektrowni jądrowej Krško, która należy również do Chorwacji. Niemniej rozbudowa nie jest spodziewana przed 2040 r.¹⁷
• Turcja ma ambicję stać się pionierem wśród krajów regionu CESA w dziedzinie energii jądrowej dzięki budowie swojej pierwszej elektrowni jądrowej Akkuyu. Cztery reaktory energetyczne wodno-wodne (WWER-1200) mają być stopniowo uruchamiane do 2028 r.¹⁸ Dodatkowo zaproponowano dwie inne lokalizacje: Sinop (elektrownię obejmującą cztery reaktory na wybrzeżu Morza Czarnego) i İğneada (cztery bloki w prowincji Kirklareli, w pobliżu granicy z Bułgarią). Niemniej ich stopień zaawansowania jest niż niższy.
• Wśród krajów Europy Środkowej jedynie Polska może zostać pionierem z ambitnymi planami. Dąży ona do zwiększenia udziału energii jądrowej – z obecnego zerowego poziomu do 20% w miksie energetycznym do 2045 r. Polski rząd zatwierdził plany dotyczące pierwszej elektrowni Lubiatowo–Kopalino, z trzema reaktorami AP-1000, zaprojektowanymi w USA, która ma powstać na Pomorzu, gdzie do tej pory nie produkowano energii elektrycznej z energii jądrowej^19,20. Budowa drugiej elektrowni planowana jest na obszarze Pątnów–Konin, w centralnej Polsce, z dwoma południowokoreańskimi reaktorami APR-1400 o mocy 1400 MWe każdy. Lokalizacja kolejnej elektrowni ma zostać zatwierdzona do 2028 r. Planowany jest również rozwój małych reaktorów modułowych^{21. 22}.
• Kazachstan, kluczowy producent uranu, odpowiedzialny za 43% jego światowej podaży, oraz producent pomp dla elektrowni jądrowych, rozważa możliwość budowy dwóch reaktorów jądrowych, każdy o mocy 1200 MWe, z opcją rozbudowy do trzech jednostek^{23, 24, 25}. Lista potencjalnych technologii obejmuje: rosyjskie reaktory WWER-1200 i WWER-1000, chiński reaktor HPR-1000, koreański APR-1400 oraz francuski EPR-1200²⁶.
• Uzbekistan, znajdujący się wśród pięciu największych producentów uranu na świecie, zdecydował się postawić na małe reaktory modułowe (SMR-y), chcąc zdobyć doświadczenie w tej rozwijającej się branży. Do 2033 r. kraj ten planuje rozpoczęcie pełnej działalności swojej sześcioblokowej elektrowni modułowej. Natomiast w dłuższej perspektywie Uzbekistan planuje budowę dużej elektrowni jądrowej^27,28.