Polska poza nowym systemem ochrony patentowej w Europie - co to oznacza dla polskich innowacji?

Wprowadzenie patentu o jednolitym skutku nie zmieni procedury rozpatrywania i zgłaszania europejskich zgłoszeń patentowych - wprowadza jedynie dodatkową ścieżkę rejestracji. W związku z tym wniosek o rejestrację patentu będzie w dalszym ciągu składany i rozpatrywany przez EPO. Po udzieleniu patentu będziemy mieli natomiast możliwość jednolitej rejestracji we wszystich państwach, które ratyfikują Porozumienie, a w zakresie pozostałych państw – ubiegać się o zatwierdzenie patentu zgodnie z dotychczasową procedurą udzielania patentu europejskiego. W zakresie państw, które przystąpiły do jednolitego systemu patentowego, będziemy mieli do czynienia z jedną rejestracją i jedną opłatą.

Jednolity Sąd Patentowy – jurysdykcja

Na mocy Porozumienia zostanie ustanowiony również Jednolity Sąd Patentowy (UPC – United Patent Court), co też zasadniczo wyróżnia ten system od dotychczasowych. Zarówno w ramach Patentu Europejskiego, jak i rejestracji PCT nie funkcjonował sąd, który swoją jurysdykcją obejmowałby spory dotyczące patentów udzielanych w ramach procedury międzynarodowej – spory te były rozstrzygane przez sądy krajowe. UPC natomiast będzie miał wyłączną jurysdykcję i to nie tylko w zakresie sporów dotyczących patentu o jednolitym skutku, ale również sporów tych dotyczących patentu europejskiego. W zakresie drugiego z wymienionych rodzajów sporów przewidziano jednakże 7-letni okres przejściowy oraz prawo państw członkowskich do rezygnacji z poddawania spraw patentowych dotyczących patentów europejskich obejmujących dane państwo pod jurysdykcję UPC.

Sąd ten będzie rozpatrywał zarówno spory o naruszenie, jak i o unieważnienie patentu. W skład sądu wejdą sędziowie ze wszystkich państw członkowskich uczestniczących w systemie. W skład sędziów wejdą sędziowie o wykształceniu prawniczym i technicznym, posiadający wiedzę i doświadczenie w rozstrzyganiu sporów patentowych.

Obecnie spory patentowe rozstrzygane są oddzielnie na poziomie krajowym, co może prowadzić do różnej oceny tego samego przypadku i na przykład do rejestracji (czy unieważnienia) patentu w jednym państwie, a w drugim już nie. Przy jednolitym orzecznictwie zmniejszy się niepewność prawna i biznesowa związana ze ochroną patentową. Oczywście kraje poza systemem takie jak Polska nadal będą mogły różnić się orzecznictwem i decyzjami jednak istenieje duża szansa, że rostrzygnięcia UPC będa wpływać również na orzecznictwo sądów nienależących do jednolitego systemu.

Jednolity Sąd Patentowy - struktura

Jednolity Sąd Patentowy będzie składał się z Sądu Pierwszej Instancji i Sądu Apelacyjnego. Ponadto przewiduje się utworzenie Patentowego Ośrodka Mediacji i Arbitrażu, który będzie wspierał polubowne rozstrzyganie sporów.

Sąd Pierwszej Instancji będzie miał strukturę zdecentralizowaną i będzie składać się z:

• oddziałów lokalnych w państwach członkowskich,
• oddziałów regionalnych w państwach członkowskich,
• oddziału centralnego w Paryżu i sekcją w Monachium.

Sąd Pierwszej Instancji będzie rozpoznawał różnego rodzaju skargi, które zostały wymienione w art. 32 Porozumienia (m.in. powództwa z tytułu naruszeń patentów, w tym roszczeń wzajemnych dotyczących licencji, powództwa o stwierdzenie braku naruszenia patentów i powództwa o unieważnienie patentów).

Sąd Apelacyjny będzie miał siedzibę w Luksemburgu i będzie rozpatrywał odwołania od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji. 

Jaki nowy system będzie miał wpływ na polskie prawo i polskich przedsiębiorców?

Polska przystąpiła do unijnej procedury wzmocnionej współpracy dążącej do utworzenia systemu patentu jednolitego, ale nie podpisała Porozumienia przez co nie będzie stanowić części jednolitego systemu patentowego. Przede wszystkim oznacza to, że zgłoszenie nie będzie miało skutku na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Nadal jeżeli będziemy chcieli korzystać z ochrony patentowej na terenie Polski będziemy musieli o nią ubiegać bezpośrednio w Urzędzie Patentowym RP lub na dotychczasowej ścieżce międzynarodowej (Patentu Europejskiego lub PCT).

Nowy system będzie miał jednak mieć wpływ na polskich przedsiębiorców i polski system. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że polscy przedsiębiorcy będą mogli zgłaszać patenty za pośrednictwem nowego systemu jeżeli będą chcieli zgłosić jednolity patent na terytorium państw stanowiących część tego systemu. Polscy przedsiębiorcy będą mogli również dochodzić swoich praw przed UPC w związku z posiadanym jednolitym prawem ochronnym.

W związku z uruchomieniem  nowego systemu powstaną też ryzyka dla polskich przedsiębiorców. Po pierwsze, w przypadku utraty patentu o jednolitym skutku, przedsiębiorca traci ochronę na terytorium wszystkich państw należących do systemu. Ponadto, polscy przedsiębiorcy będą musieli brać pod uwagę możliwość wytoczenia przeciwko nim sporu przed UPC, jeżeli prowadzą działalność na terenie państw należących do jednolitego systemu patentowego. 

Wyzwania dla biznesu

Z pewnością różne branże i rynki w sposób zróżnicowany podejdą do nowych możliwości i ewentualnych zagrożeń jakie niesie za sobą nowy system i nowe sądownictwo. Nie ulega jednak wątpliwości, że przedsiębiorcy będą musieli zmierzyć się z nadchodzącymi wyzwaniami. Z pewnością podmioty zainteresowane patentowaniem swoich wynalazków w Europie będą musiały rozważyć, czy nowa ścieżka nie będzie dla nich opłacalnym rozwiązaniem lub czy nowe jednolite patenty nie będą stanowić zagrożenia dla jej działalności.

W przypadku oceny, czy podmiotowi opłaca się uzyskać jednolity patent (w przeciwieństwie do ubiegania się o ochronę w poszczególnych krajach) istotne będą następujące czynniki:

• portfolio patentów i wynalazków spółki (jego wielkość i obowiązywanie),
• plany biznesowe i plany ekspansji (terytorium działalności),
• wyliczenia kosztów (optymalizacja wysokości opłat poprzez analizę kosztów zgłoszeń za pośrednictwem różnych systemów patentowych oraz kosztów pracy związanej z przygotowaniem wniosków oraz dalszym postępowaniem).