Jak poprawić kondycję finansową firmy?

Ostatnie lata to czas dużej próby dla przedsiębiorców. O ile pandemia dzięki wsparciu systemem dopłat oraz szybkim dostosowaniem się do nowej sytuacji polskich przedsiębiorców nie spowodowała fali niewypłacalności, o tyle wysokie stopy procentowe, galopująca inflacja i drastyczny wzrost cen energii są czynnikami, które wpłyną znacząco na rentowność większości przedsiębiorców.

Przedsiębiorstwa, które potrzebują czasu na dostosowanie się do nowej sytuacji powinny rozważyć otwarcie jednego z postępowań restrukturyzacyjnych, dzięki którym zyskają czasowy parasol ochronny przed  wierzycielami. 

Przeciwdziałanie zagrożeniom na wczesnym etapie

W przypadku wystąpienia sygnałów zwiastujących potencjalne problemy finansowe w przedsiębiorstwie warto jak najszybciej utworzyć sztab kryzysowy i zidentyfikować największe zagrożenia np. brak surowca, rosnące koszty, czy kurczący się rynek zbytu. W pierwszej kolejności warto pomyśleć o podjęciu rozmów z kluczowymi kontrahentami w celu wspólnego opracowania możliwych rozwiązań, np. rozłożenia płatności na raty lub odroczenia terminu spłaty, a w przypadku klientów możliwe podwyższenie wynagrodzenia za towary lub usługi. Przedsiębiorcy posiadający zadłużenie u wierzycieli instytucjonalnych (np. w bankach) powinni także podjąć działania nakierowane na utrzymanie dotychczasowego finansowania. W tym kontekście kluczowe znaczenie może mieć wizyta u kredytodawcy, w trakcie której dłużnik może wnioskować o zmianę warunków umowy, w szczególności wydłużenie okresu spłaty lub udzielenie karencji w spłacie zadłużenia.

Jednocześnie należy pamiętać, że nigdy nie jest za wcześnie, aby skorzystać z pomocy doradcy – decyzja o zainicjowaniu działań naprawczych jest oznaką odpowiedzialności menedżera i dobrego zarządzania spółką.

Nieformalna restrukturyzacja

Nieformalne rozmowy z kluczowymi wierzycielami dotyczące planu naprawczego i restrukturyzacji zadłużenia warto rozważyć w szczególności w pierwszej fazie kryzysu, gdy nie ma jeszcze ryzyka formalnej niewypłacalności zobowiązującej zarząd do złożenia wniosku o upadłość. Należy jednak pamiętać, że do restrukturyzacji pozasądowej mają zastosowanie ogólne zasady prawa cywilnego, więc w toku negocjacji dłużnik nie jest objęty parasolem ochronnym, który zapewnia formalne postępowanie restrukturyzacyjne. W szczególności, przedsiębiorca nie jest chroniony przed postępowaniami egzekucyjnymi oraz wnioskami upadłościowymi wierzycieli, a zarząd spółki nie zostaje zwolniony z odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Z drugiej strony, dłużnik może spotkać się z lepszym nastawieniem wierzycieli do prowadzenia negocjacji o charakterze nieformalnym (pozasądowym).

Formalne postępowanie restrukturyzacyjne

Jeżeli negocjacje pozasądowe z wierzycielami nie zakończyły się sukcesem, a problemy przedsiębiorstwa prowadzą lub mogą doprowadzić w niedalekiej przyszłości do braku możliwości spłaty wymagalnych zobowiązań, jedyną drogą do wyjścia z kryzysu może okazać się zainicjowanie jednego z formalnych postępowań restrukturyzacyjnych. Daje ono czas potrzebny na wdrożenie planu naprawczego, bowiem przedsiębiorca zostaje objęty szczególną ochroną prawną polegającą, m.in. na:

• wstrzymaniu egzekucji prowadzonych przez wierzycieli - zawieszone zostają egzekucje w toku, a nowe nie mogą być wszczynane (wyjątek stanowią wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, których egzekucja jest zawieszona jedynie w przypadku postępowania sanacyjnego oraz postępowania o zatwierdzenie układu);

• zawieszeniu obowiązku regulowania zadłużenia - termin płatności za zobowiązania powstałe przed otwarciem postępowania zostaje zawieszony do czasu zakończenia formalnego procesu naprawczego (co istotne, wierzyciel nie może domagać się wcześniejszej spłaty swoich należności);

• braku możliwości wypowiedzenia kluczowych umów – co do zasady, w trakcie trwania postępowania restrukturyzacyjnego wierzyciele mają obowiązek wykonywania umów zawartych przed jego otwarciem (nawet mimo braku wynagrodzenia za już zrealizowane prace).

Dzięki takim mechanizmom ochronnym, dłużnik zyskuje szansę wynegocjowania z wierzycielami układu, który często obejmuje umorzenie części zadłużenia oraz/lub rozłożenie na raty kwot pozostałych do spłaty. Dodatkowo, w efekcie działań naprawczych istnieje możliwość reorganizacji biznesu np. poprzez zmianę profilu działalności lub informatyzację przedsiębiorstwa.

Finansowanie w restrukturyzacji

Powodzenie planu restrukturyzacyjnego często uzależnione jest również od pozyskania przez dłużnika pomocy finansowej - najpierw na pokrycie kosztów operacyjnych przedsiębiorstwa podczas negocjacji dotyczących restrukturyzacji, a następnie na realizację układu po jego zatwierdzeniu. Zbliżająca się nowelizacja przepisów Prawa restrukturyzacyjnego i Prawa upadłościowego powinna zwiększyć szanse na pozyskiwanie przez dłużników nowego finansowania (w ślad za przepisami implementowanej Dyrektywy Drugiej Szansy).

Jednocześnie, już teraz przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji finansowej mogą starać się o uzyskanie wsparcia z budżetu państwa. Pomoc publiczna skierowana jest nie tylko do mikro-, małych, ale także średnich i dużych przedsiębiorstw, a  wsparcie udzielane jest w ramach trzech instrumentów pomocowych: pomocy na ratowanie, tymczasowego wsparcia oraz pomocy na restrukturyzację.

Restrukturyzacja już nie przeraża

W ostatnim okresie przedsiębiorcy przestali postrzegać problemy dotyczące wypłacalności w kategoriach osobistej porażki, a sama restrukturyzacja przestała być tematem tabu. Zauważono, że w dobie  niespotykanej od lat inflacji, wzrostu kosztów surowców i oczekiwań płacowych pracowników, stosunkowo szybka reakcja na pogarszające się wskaźniki płynności jest niezbędna do utrzymania firmy w dobrej kondycji. Miejmy nadzieję, że ten pozytywny trend pozostanie w Polsce na dłużej, a postępowania naprawcze na dobre zakorzenią się w naszej kulturze prowadzenia biznesu.

Artykuł ukazał się w Rzeczpospolitej w dniu 2 listopada 2022 r.