Największe banki w Polsce finansują działalność wskazaną w Taksonomii ESG w ograniczonym stopniu

Początki Taksonomii

Taksonomia ESG Unii Europejskiej to system klasyfikacji, który definiuje kryteria dla działalności gospodarczej zgodne ze zrównoważonym rozwojem i dążeniem do zerowej emisyjności netto w 2050 roku. Każde przedsiębiorstwo podlegające obowiązkowi publikowania informacji niefinansowych na mocy dyrektywy NFRD (dotyczącej raportowania niefinansowego) powinno ujawnić, jak i w jakim stopniu jego działalność jest zrównoważona środowiskowo.

Taksonomia obejmuje 6 różnych celów środowiskowych. Od 2024 roku banki będą musiały uwzględnić działalność kwalifikującą się i zgodną z Taksonomią w pozostałych czterech celach środowiskowych:

1. zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych oraz morskich,
2. przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym,
3. zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola,
4. ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.

Co ujawniły polskie banki za 2022 rok?

W 2023 roku banki musiały pokazać, jak wygląda udział w ich aktywach firm, które kwalifikują się i nie kwalifikują się do systematyki, a także udział przedsiębiorstw niepodlegających dyrektywie NFRD.

Nasze badanie objęło 10 polskich banków notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych oraz ich sprawozdania za 2022 rok. Najpierw przeanalizowaliśmy wskaźniki udziału w aktywach działalności gospodarczej kwalifikującej/niekwalifikującej się do Taksonomii.

Zdecydowana większość banków wykorzystała KPI przedsiębiorstw za rok 2021. Dwa banki analizowały PKD spółek. Tymczasem Taksonomia kładzie nacisk na wykorzystywanie danych zewnętrznych i ograniczanie własnych oszacowań. Niektóre banki opublikowały tylko wskaźniki na bazie KPI obrotu, chociaż docelowe ujawnienia muszą być dokonywane również na bazie KPI CapEx.

Tylko dwa banki odstawały pod względem wysokości wskaźnika. Jeden (bank 6) uwzględnił ekspozycję na gospodarstwa domowe (chociaż nie było to dotychczas wymagane). A drugi (bank 3) przedstawił udział w wartości łącznej ekspozycji wobec klientów podlegających pod NFRD, a nie w aktywach ogółem, co zaburzyło skalę wartości i porównywalność z innymi bankami.

Patrząc na wyniki analizy ujawnień banków widać, że udział działalności kwalifikującej się do Taksonomii jest minimalny. To oznacza, że w kolejnych okresach sprawozdawczych udział działalności w pełni zgodnej z Taksonomią będzie jeszcze niższy. Nawet gdyby wszystkie ekspozycje wobec przedsiębiorstw NFRD były zrównoważone środowiskowo to nadal ich udział w całkowitym finansowaniu – z wyłączeniem banków 3 i 6 – wynosiłby zaledwie 1,4 mld zł aktywów (1,8%).

Green Asset Ratio (GAR)

GAR to miara finansowa wykorzystywana do oceny zrównoważonego rozwoju spółki lub portfela inwestycyjnego. Jest obliczany poprzez podzielenie całkowitej wartości zgodnych z Taksonomią aktywów przez całkowitą wartość aktywów.

Wskaźnik GAR to kolejny element Taksonomii. Banki, oprócz ekspozycji wobec przedsiębiorstw podlegających pod dyrektywę NFRD, będą także oceniać niektóre rodzaje kredytów dla gospodarstw domowych oraz samorządów terytorialnych. To bez wątpienia wpłynie pozytywnie na ten wskaźnik, zwłaszcza że kredyty dla gospodarstw domowych są dużą częścią portfela banków. Ale ocena zgodności tych kredytów z Taksonomią jak dla banków wyzwaniem.

Drugim elementem pozytywnie wpływającym na GAR będzie zastąpienie w Polsce dyrektywy NFRD nową – CSRD, która obejmie swoim zakreem duże przedsiębiorstwa, dotąd niepodlegające pod NFRD, oraz notowane średnie i małe spółki.

Energia atomowa oraz gaz ziemny

To dodatkowy element, który będzie musiał być uwzględniony w sprawozdaniach za 2023 rok. Tak naprawdę już w 2022 roku banki powinny pokazać, czy i jak działalność ich klientów jest związana z energią jądrową i gazem ziemnym, czy kwalifikuje się do systematyki.

Tylko jeden spośród 10 analizowanych banków odniósł się w ujawnieniach taksonomicznych do energii atomowej i gazowej. Co więcej, takie ujawnienia są już obowiązkowe także dla przedsiębiorstw niefinansowych.

Trzeci Filar ESG

Filar III dotyczy ujawniania informacji ostrożnościowych na temat czynników środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego. To kolejna nowość w raportowaniu, której celem jest:

• umożliwienie inwestorom i zainteresowanym stronom porównanie wyników w zakresie zrównoważonego rozwoju i działalności finansowej;
• wspieranie w publicznym ujawnianiu znaczących i porównywalnych informacji na temat zagrożeń i słabości związanych z ryzykiem ESG, w tym ryzykiem przejścia i ryzykiem fizycznym;
• wspieranie w zapewnianiu przejrzystości w zakresie ograniczania rodzajów ryzyka ESG, w tym poprzez informowanie, jak organizacje wspierają swoich klientów i kontrahentów w procesie dostosowawczym do zmian klimatu i transformacji w stronę zrównoważonej gospodarki.

W 2023 roku duże instytucje po raz pierwszy raportowały informacje w zakresie zarządzania ryzykiem ESG w ramach raportów adekwatności kapitałowej Filara III. W sumie Unia Europejska wymaga 10 wzorów ujawnień. Pięć z nich już obowiązuje.

W ramach Wzoru 1 banki musiały pokazać informacje na temat jakości swojego portfela obejmującego ekspozycje związane z kredytami, pożyczkami i obligacjami przedsiębiorstw niefinansowych. Okazało się, że najtrudniejsze dla badanych banków było zidentyfikowanie przedsiębiorstw wyłączonych z unijnych wskaźników w ramach Porozumienia Paryskiego. Są to przedsiębiorstwa, które mają określony procent przychodów z działalności związanej z węglem, gazem ziemnym, paliwami olejowymi lub produkcją energii o wysokiej emisji CO2.

Z kolei we Wzorze 2 banki miały przedstawić wartość bilansową brutto kredytów zabezpieczonych nieruchomościami komercyjnymi i mieszkalnymi oraz przejętych zabezpieczeń na nieruchomościach, wg ich poziomu efektywności energetycznej. Tutaj także okazało się, że po prostu nie mają takich danych. Nowelizacja ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz ustawy Prawo budowlane wprowadziła od 28 kwietnia 2023 obowiązek takiego świadectwa w Polsce, więc w następnym roku banki powinny mieć już mniejsze wyzwanie z raportowaniem zgodnym ze Wzorem 2 w odniesieniu do nowo udzielonych kredytów.

Filar III obejmuje także raportowanie dotyczące klientów z największą na świecie emisją CO2. Cztery banki, przy czym żaden nie jest jednostką zależną unijnej jednostki dominującej, ujawniły, że mają takich klientów.

Ślad węglowy

W przypadku banków w ramach ujawnień dotyczących śladu węglowego pokazuje się przede wszystkim wielkość sfinansowanych emisji, czyli wytworzonych przez przedsiębiorstwa będące klientami banku. Zwłaszcza że ślad węglowy samego banku nie jest wysoki.

Najczęściej wykorzystywany jest standard „The Greenhouse Gas Protocol – A Corporate Accounting and Reporting Standard”. Zawiera trzy zakresy emisji gazów cieplarnianych:

1. emisje bezpośrednie z zasobów posiadanych przez dane przedsiębiorstwo (np. fabryki, pojazdy),
2. emisje pośrednie związane z produkcją energii elektrycznej wykorzystywanej przez przedsiębiorstwo,
3. inne emisje pośrednie wynikające z działalności (np. emisje poddostawców, dojazdy pracowników do pracy).

Całościowy ślad węglowy to suma tych trzech zakresów. W przypadku banków najważniejszy jest trzeci zakres, zwłaszcza związany z finansowaniem klientów. Osiem na 10 analizowanych banków opublikowało poziom emisji gazów cieplarnianych zakresu 1 i 2 wygenerowanych w 2022 roku. Siedem z nich podało także informację dotyczące zakresu 3, ale tylko w niektórych kategoriach. Tylko jeden bank opublikował, ale tylko dla części swojego portfela, poziom finansowanych emisji zakresu 3.

Jeden z wiodących, polskich banków sfinansował w 2022 roku 5,8 mln ton emisji CO2. To niemal 400 razy więcej niż emisje zakresów 1-3 generowane przez jego operacyjną działalność.

Właśnie tutaj instytucje finansowe mogą odegrać wyjątkową rolę strategicznie alokując kapitał w inne niż wysokoemisyjne działalności. Bo jeśli zadziałają odwrotnie, czyli będą finansowały, inwestowały i ubezpieczały działania wysokoemisyjne, to osiągnięcie celów paryskich będzie w zasadzie niemożliwe.