Przypadek Silicon Valley Bank (SVB) lekcją dla naszych banków?

Warto przypomnieć, że w trakcie 2022 roku rentowność 10-lenich obligacji amerykańskich wzrosła z 1,5% do 4,0%. Nie dziwi zatem, iż wartość godziwa pozycji w subportfelu HTM była mniejsza od wartości bilansowej o 15,1 mld USD, przy kapitałach własnych na poziomie 16,3 mld USD. Co istotne zgodnie z obowiązującymi standardami sprawozdawczości ta różnica w wycenach nie wpłynęła na zaraportowane wyniki czy poziom kapitałów, ponieważ intencją banku było utrzymywanie instrumentów do ich kontraktowego terminu zapadalności. Podejście tego amerykańskiego banku ma swój odpowiednik w Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej i jest szeroko stosowane przez banki w Polsce w przypadku inwestycji w obligacje skarbowe.

W raportowanym okresie bardzo istotnie spadła wrażliwość dochodu odsetkowego na wzrost stóp procentowych – dla szoku 200 bps z 22,9% na 31.12.2021 do 3,5% na 31.12.2022. Bank wytłumaczył to m.in. zwiększeniem udziału finansowania na stopie zmiennej oraz zamknięciem pozycji zabezpieczających wartość godziwą portfela inwestycyjnego (nominał swapów na stopę procentową spadł w okresie z 10,7 mld USD do 0,55 mld USD). Kwestia zamknięcia pozycji zabezpieczającej była szczegółowo omówiona na półrocze 2022 roku, uzasadnieniem decyzji była chęć zrealizowania dodatniego wyniku na swapach w kontekście oczekiwanego spowolnienia gospodarczego i związanego z tym wyhamowania trendu wzrostu stóp procentowych – faktycznie rentowności obligacji w połowie 2022 roku zatrzymały się na kilka miesięcy na poziomie ok. 3%.

Po stronie pasywów głównym źródłem finansowania SVB były krótkoterminowe środki pozyskiwane od klientów, przede wszystkim od firm znajdujących się w portfelach funduszy venture capital, ich saldo na koniec ubiegłego roku wynosiło 173,1 mld USD. Dodatkowo bank posiadał finansowanie zewnętrzne z rynku hurtowego w kwocie 18,9 mld USD (z czego 13,5 mld USD zapadało do roku). W trakcie 2022 roku Bank zauważalnie zmniejszył saldo nieoprocentowanych rachunków bieżących, a w to miejsce zwiększył saldo rachunków oszczędnościowych i finansowania hurtowego.

W raporcie rocznym znajdziemy także notę informującą o tym, że w świetle przepisów z lat 2018-2019 deregulujących sektor, bank nie był zobowiązany do stosowania wymogów LCR i NSFR. Ponadto dowiadujemy się, że bank nigdy nie brał udziału w ćwiczeniu nadzorczym CCAR (Comprehensive Capital Analysis and Review), które kompleksowo bada pozycję kapitałową instytucji w scenariuszach stresowych. 

Krajowy rynek i obowiazujące standardy

Historia SVB zwraca uwagę na krytyczne znaczenie właściwego zarządzania ryzykiem stopy procentowej w księdze bankowej oraz zarządzania ryzykiem płynności. Na krajowym rynku standardy w tym zakresie określą m.in. rekomendacje dla banków wydawane przez KNF, mowa tu oczywiście o Rekomendacji G - dotyczącej zarządzania ryzykiem stopy procentowej w bankach oraz Rekomendacji P - dotyczącej zarządzania ryzykiem płynności finansowej banków. Oba te dokumenty bardzo szczegółowo definiują oczekiwania nadzorcze w odniesieniu do odpowiedzialności organów banku, rozwiązań procesowo-organizacyjnych, a także kwestii metodologicznych z zakresu identyfikacji i pomiaru ryzyka.

I tak przykładowo Rekomendacja G wymaga, aby banki prognozowały wpływ zmian stóp procentowych na wynik odsetkowy oraz wartość ekonomiczną kapitału, w szczególności w ramach analiz scenariuszowych, w tym testów warunków skrajnych. W rekomendacji 5 możemy przeczytać:

W obszarze zarządzania ryzykiem rynkowym krajowe banki dodatkowo są zobowiązane do przestrzegania przepisów europejskich, spośród których warto, w kontekście tej dyskusji, przywołać wytyczne EBA określające kryteria identyfikacji i oceny ryzyka wynikającego z potencjalnych zmian stóp procentowych oraz zarządzania tym ryzykiem i jego ograniczania, a także oceny i monitorowania ryzyka spreadu kredytowego wynikającego z działalności w ramach portfela bankowego instytucji. Regulacja ta daje nadzorcom europejskim, w tym UKNF, specjalne narządzie – Supervisory Outlier Test – mające na celu identyfikowanie instytucji szczególnie narażonych na ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej, wobec których mogą być podejmowane działania zaradcze.

Z kolei zgodnie z Rekomendacją P banki zobowiązane są do przeprowadzania „oceny stabilności źródeł finansowania, czyli tendencji do utrzymywania się rodzajów finansowania w warunkach skrajnych, przy szacowaniu przepływów pieniężnych wynikających ze zobowiązań, takich jak depozyty detaliczne – bank powinien analizować czynniki, które wpływają na ich stabilność: wielkość depozytów, wrażliwość na ryzyko stropy procentowej, strukturę podmiotową i terminową, rozkład geograficzny deponentów, kanały depozytowe (np. bezpośrednie, poprzez Internet lub brokera), poziom zrywalności i odnawialności depozytów, sezonowość, efekty korelacji pomiędzy poszczególnymi kategoriami depozytów”. Dodatkowo „bank powinien rozumieć, jakie zdarzenia mogą mieć wpływ na postrzeganie jego kondycji na rynkach, zwłaszcza hurtowych, jak i przez opinię publiczną”.