ESG w zakładach ubezpieczeń – jak przygotować się na nowe wyzwania?

Wprzypadku zakładów ubezpieczeń/reasekuracji otoczenie regulacyjne w zakresie zrównoważonego rozwoju składa się z 6 kluczowych regulacji:

1.  SFDR – Sustainable Finance Disclosure Regulation (Rozporządzenie Par-lamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych)

Regulacja ta wprowadza obowiązek ujawniania informacji zwią-zanych ze zrównoważonym rozwojem (m.in. w strategii doty-czącej procesów inwestycyjnych, decyzjach inwestycyjnych, poli-tyce wynagrodzeń, komunikacji z klientem, konstrukcji pro-duktu i sprawozdawczości okresowej) przez zakłady ubezpieczeń na życie, które oferują ubezpieczeniowe produkty inwestycyjne (np. w formie UFK) lub produkty emerytalne (np. IKE, IKZE).

2. DD – Insurance Distribution Directive (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/97 w sprawie dystrybucji ubezpieczeń wraz z Rozporzą-dzeniem Delegowanym Komisji (UE) 2021/1257 z dnia 21 kwietnia 2021 r.)

Zgodnie z IDD, czynniki zrównoważonego rozwoju powinny być uwzględniane w procesie badania potrzeb klienta, zatwierdzania każdego produktu ubezpieczeniowego oraz przedstawiane w sposób przejrzysty, aby umożliwić dystrybutorom ubezpieczeń udostępnianie stosownych informacji klientom.

3. Taksonomia UE – (Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje)

Taksonomia to system jednolitej klasyfikacji działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, który ustanawia kryteria mające na celu ustalenie, czy dana działalność jest zrównoważona środowiskowo.

4. NFRD / CSRD – Non-Financial Reporting Directive / Corporate Sustainability Reporting Directive (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju)

NFRD określa wymogi ujawniania informacji na temat wpływu kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem na wyniki z działalności, sytuację i rozwój spółki, jak i na temat oddziaływania spółki na ludzi i środowisko. Zastępująca NFRD dyrektywa CSRD rozszerza zakres obowiązywania wymogów na mniejsze przedsiębiorstwa, w tym zakłady ubezpieczeń.

5. Solvency II – Solvency II Directive (Projekt Dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2009/138/WE w odniesieniu do proporcjonalności, jakości nadzoru, sprawozdawczości, środków gwarancji długoterminowych, narzędzi makroostrożnościowych, ryzyka dla zrównoważonego rozwoju, nadzoru nad grupami i nadzoru transgranicznego)

Rozszerzenie Dyrektywy Wypłacalność II obejmuje uwzględnienie czynników zrównoważonego rozwoju m.in. w procesach zarządzania ryzykiem i ORSA oraz w zasadach dotyczących wynagradzania.

6. CSDD – Corporate Sustainability Due Diligence Directive (Projekt Dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju)

Projekt Dyrektywy zakłada wprowadzenie obowiązku należytej staranności dla określonych grup przedsiębiorstw w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom działalności przedsiębiorstw dla poszanowania praw człowieka i kwestii środowiskowych.

Wymogi w zakresie ujawnień i raportowania

Pojawiające się regulacje z obszaru ESG skutkują rozszerzeniem zakresu informacji, które muszą być ujawniane na stronie internetowej zakładów ubezpieczeń/reasekuracji, przekazywane przed i w trakcie procesu sprzedaży produktów ubezpieczeniowych, jak również prezentowane w ramach nowych lub rozbudowanych sprawozdań i raportów na cele wewnętrzne i zewnętrzne. Najważniejszymi, dla ubezpieczycieli działających na rynku polskim, są obowiązki wprowadzane najpierw poprzez zmiany Rozporządzenia delegowanego do Dyrektywy Wypłacalność II, a następnie planowane zmiany samej Dyrektywy Wypłacalność II, gdzie uwzględnienie aspektów ESG przekłada się m.in. na obowiązujące w zakładzie ubezpieczeń/reasekuracji zasady wynagradzania, zasady zarządzania ryzykiem, zasady underwritingu oraz politykę inwestycyjną, a co za tym idzie Raport funkcji aktuarialnej, Raport ORSA, Sprawozdanie nt. wypłacalności i kondycji finansowej (SFCR) oraz formularze sprawozdawcze (QRT).

W ramach Polityki inwestycyjnej zakłady ubezpieczeń/reasekuracji są zobowiązane brać pod uwagę potencjalny długoterminowy wpływ ich strategii inwestycyjnej i decyzji inwestycyjnych na czynniki ESG, a także preferencje klientów w tym zakresie. 

Ryzyka ESG powinny być także uwzględniane przy określaniu, mierzeniu, monitorowaniu, kontrolowaniu i ocenianiu ryzyk związanych z inwestycjami, a także zarządzaniu tymi ryzykami i prowadzeniu sprawozdawczości w ich zakresie. Ponadto w ramach Polityki zarządzania ryzykiem spoczywa na ubezpieczycielach obowiązek identyfikacji oraz oceny nowych ryzyk i ryzyk dla zrównoważonego rozwoju, i tym samym odpowiednie uwzględnienie ich w ocenie profilu ryzyka w Raporcie ORSA. 

Raport ORSA ma również w najbliższej przyszłości uwzględniać:

• zmiany makroekonomiczne i zmiany zachodzące na rynkach finansowych, obejmujące co najmniej zmiany dotyczące klimatu, pandemii, innych zdarzeń masowych i katastrof, które mogą mieć wpływ na zakład ubezpieczeń/reasekuracji,
• analizy długoterminowych scenariuszy zmiany klimatu

W rezultacie powyższych zmian, SFCR ma obejmować ujawnienia dotyczące uwzględniania ryzyk ESG:

• w inwestycjach, w ramach informacji jakościowych i ilościowych dotyczących wyników lokat zakładu ubezpieczeń w rozdziale Działalność i wyniki”,
• w ORSA w rozdziale „Profil ryzyka”.

Natomiast w ramach Raportu funkcji aktuarialnej wymagane jestprezentowanie opinii odnośnie zasad przyjmowania ryzyka do ubezpieczenia, biorąc pod uwagę aspekty ESG. Dodatkowo EIOPA zaproponowała dwa nowe formularze QRT dedykowane do raportowania informacji związanych z ESG w cyklach rocznych, które będą obowiązywały ubezpieczycieli od 2024 roku:

• S.06.04.01.01 Climate change-related risks to investments,
• S.14.02.01.01 Non-Life obligation analysis.

Powyższe dane raportowane w ramach QRT wiążą się z informacjami ujawnianymi aktualnie przez spółki objęte raportowaniem niefinansowym (NFRD) i Taksonomią UE, gdzie powinny być publikowane informacje:

• ilościowe nt. udziału inwestycji kwalifikujących się lub zgodnychz Taksonomią w odniesieniu do obrotu i nakładów inwestycyjnych, a także udziału działalności ubezpieczeniowej kwalifikującej się lub zgodnej z Taksonomią w stosunku do składki przypisanej brutto lub przychodów z ubezpieczeń,
• jakościowe m.in. nt. zgodności z Taksonomią strategii biznesowej, procesów, współpracy z klientami i kontrahentami.

W 2024 roku raportowanie niefinansowe wynikające z NFRD zostanie zastąpione CSRD. Nastąpi wówczas rozszerzenie informacji jakościowych i ilościowych wymaganych przez NFRD dotyczących strategii i celów ESG, roli zarządu i kierownictwa, głównych niekorzystnych skutków związanych z przedsiębiorstwem i całym jego łańcuchem dostaw oraz sposobu identyfikacji tych
informacji. W kontekście ujawniania informacji na poziomie produktu oraz organizacji procesu dystrybucji ubezpieczeń i zarządzania produktami kluczowe są dla ubezpieczycieli przepisy SFDR i Rozporządzenia delegowanego do Dyrektywy o dystrybucji ubezpieczeń, które przewidują ocenę preferencji klienta w zakresie aspektów ESG, a następnie ocenę dostępności i odpowiedniości produktów dostosowanych do potrzeb klienta.

Jak się przygotować do zmian?

Wymogi raportowe i nowe ujawnienia to jedynie wierzchołek góry lodowej i zwieńczenie zmian, które muszą zostać wdrożone w zakładach ubezpieczeń na głębszych poziomach organizacji. Zmiany powinny się rozpocząć od określenia ambicji w zakresie zrównoważonego rozwoju i określenia priorytetów w obszarze oferty produktowej, polityki inwestycyjnej, określenia apetytu na ryzyko czy też wyznaczeniu celów w ramach strategii ESG, która powinna obejmować takie elementy jak cele dotyczące emisji czy cele społeczne lub związane z dobrostanem pracowników.

Kolejnym krokiem jest dostosowanie istniejących procesów lub wdrożenie zupełnie nowych procesów w organizacji na wszystkich szczeblach jej funkcjonowania, zaczynając od modyfikacji procesu sprzedażowego, procesu związanego z zarządzaniem produktem, poprzez wprowadzenie koniecznych zmian w procesie inwestycyjnym czy w procesie zarządzania ryzykiem ze szczególnym naciskiem na analizę scenariuszową oraz proces ORSA. Aby spełnić nowe wymogi raportowe, konieczne jest także zbieranie zupełnie nowych danych, co wymaga opracowania odpowiedniej architektury oraz opracowywania i wdrożenia systemów w celu gromadzenia i przetwarzania zagregowanych danych ESG. Od 2 sierpnia 2022 r. zakłady ubezpieczeń powinny gromadzić informacje na temat preferencji klienta w obszarze ESG w ramach ankiety potrzeb klienta. Większość zakładów na życie wprowadziła dodatkowe pytania skierowane na zrównoważony rozwój w swoich ankietach badania potrzeb klienta. Jednak dostępna oferta produktowa na polskim rynku nie w pełni odpowiada na potrzeby klientów
wykazujących preferencje w zakresie ESG.

Dodatkowo z analiz przeprowadzonych przez EY wynika, że szczególnie ważne jest zapewnienie odpowiedniej wiedzy i zrozumienia kwestii związanych z ESG wśród dystrybutorów, co wiąże się z ich odpowiednim przeszkoleniem. Aktualnie ten obszar wymaga szczególnej atencjii poprawy. Kolejnym istotnym obszarem jest gromadzenie informacji o czynnikach ESG dla portfela inwestycyjnego zarówno na poziomie produktów z UFK (w celu identyfikacji jasno i ciemno-zielonych produktów, o których jest mowa w art. 8 i 9 SFDR), jaki na poziomie całego portfela inwestycyjnego w celu spełnienia wymogów stawianych przez Taksonomię UE oraz Wypłacalność II. Obecnie w większości instytucji finansowych gromadzenie wymaganych danych polega na zbieraniu i analizowaniu raportów publikowanych przez poszczególnych emitentów papierów wartościowych lub wykorzystaniu danych zebranych przez zewnętrznych dostawców ze źródeł takich jak Bloomberg.

Ze względu na to, żedane dostarczane przez zewnętrznych dostawców nie są kompletne i darmowe, istnieją plany dotyczące opracowania bezpłatnych, scentralizowanych źródeł danych na poziomie europejskim (Europejski Pojedynczy Punkt Dostępu – Carriages preview | Legislative Train Schedule (europa.eu)) oraz poziomie krajowym (Polish ESG Data Hub – Prezentacja IV spotkanie Grupy Roboczej ds. raportowania ESG w ramach Platformy Zrównoważonych Finansów, Ministerstwo Finansów).
 

Jeszcze większym wyzwaniem niż pozyskanie danych emitentów jest pozyskanie danych i modeli dotyczących zagrożeń związanych ze zmianami klimatu na potrzeby przygotowania scenariuszy klimatycznych. Mają one jednak kluczowe znaczenie dla poprawy
dokładności oceny ryzyka związanego ze zmianami klimatu. Niestety narzędzia zewnętrzne umożliwiające modelowanie lub budowa własnych narzędzi jest dość kosztowna i w związku z tym takie rozwiązania są niedostępne dla wszystkich uczestników rynku,
co również EIOPA (w swoich wytycznych dotyczących przeprowadzania oceny istotności zmian klimatu i wykorzystywania scenariuszy zmian klimatu w ORSA) przedstawiła jako jedno z głównych wyzwań, przed którymi staną firmy. Dlatego też EIOPA zdecydowała się wspierać rozwój modeli open-source, gdyż jej zdaniem mogą one potencjalnie obniżyć koszty przeprowadzania analiz zmian klimatu, mogą zwiększyć innowacyjność, wykorzystanie modeli katastroficznych i podnieść świadomość ryzyka, z korzyścią dla ubezpieczających, branży ubezpieczeniowej oraz nadzorców. EIOPA rozpoczęła m.in. inicjatywę z Aplikacją CLIMADA, GEM, OASIS, DRMKC Risk Data Hub.

Dodatkowo nowe regulacje będą wymagały od zakładów ubezpieczeń analizy i wyliczenia nowych wskaźników ESG obejmujących takie informacje jak emisja gazów cieplarnianych, ślad węglowy czy udział zużycia energii odnawialnej.

Dużym wyzwaniem dla zakładów ubezpieczeń w tym zakresie może okazać się gromadzenie danych dla portfela ubezpieczeniowego takich jak dane na poziomie pojedynczego ubezpieczonego podmiotu
(dla linii komercyjnych) w zakresie jego emisji gazów cieplarnianych (wskaźnik GHG zakres 3) czy też spełnienia kryteriów „nie czyń poważnych szkód” wymaganych przez Taksonomię UE.

Czy regulacje ESG stanowią tylko dodatkowe obciążenie dla branzy?

Obecnie branża ubezpieczeniowa często postrzega nowe regulacje jako dodatkowe obciążenie i wyzwanie, które wymaga dużych nakładów finansowych i zasobów. Warto jednak zauważyć, że istnieją również potencjalne korzyści dla branży. Wprowadzenie bardziej zrównoważonych praktyk może przyczynić się do długoterminowej stabilności finansowej zakładów ubezpieczeń/ reasekuracji poprzez regularne monitorowanie, mierzenie i mitygację ryzyka związanego z czynnikami środowiskowymi i społecznymi. Inwestowanie w zrównoważone projekty i przedsięwzięcia może przynieść nowe źródła dochodów.

Ponadto, dostosowanie się do regulacji ESG może również wpływać pozytywnie na wizerunek i reputację zakładów ubezpieczeń/reasekuracji, co może przełożyć się na lojalność klientów, zdolność przyciągania nowych klientów, a także zwiększenie ich zaufania. Klienci coraz częściej cenią aspekty ESG, patrząc na wyniki badania przeprowadzonego w marcu 2023 r. przez EY, a świadomość konsumencka dotycząca kwestii ESG wzrasta. 

Zrównoważone wybory konsumenckie są utrudnione przez brak przejrzystości i zaufania (aż 82% ankietowanych potrzebuje więcej informacji, które pomogą im w podjęciu decyzji):