zakenman legt een financieel bedrijfsrapport uit

De voorspellende werking van de evaluatie van fiscale regelingen


Gerelateerde topics

Fiscale regelingen worden periodiek geëvalueerd. Het kabinet wil negatief geëvalueerde regelingen aanpakken. Worden ze geschrapt?


In het kort:

  • Een groot aantal fiscale regelingen is inmiddels geëvalueerd.
  • Het kabinet wil negatief beoordeelde regelingen afschaffen of versoberen.
  • In het voorjaar komt er meer duidelijkheid over de geëvalueerde fiscale regelingen.

Soms is het goed om vooruit te kijken en alvast in te schatten wat ons te wachten staat. Welke fiscale aftrekposten en vrijstellingen zijn ook volgend jaar nog beschikbaar? De evaluaties van de fiscale regelingen bieden een indicatie van de houdbaarheid en daarmee de resterende levensduur van deze regelingen. Lezen we straks op Prinsjesdag dat de negatief beoordeelde regelingen worden geschrapt?

Van eenvoudig naar moeilijk

Belastingheffing is in de kern vrij eenvoudig: er is een belastingwet waarin staat wie belasting moet betalen, waarover belasting wordt geheven en hoeveel er moet worden betaald. Maar in de praktijk wordt het al snel complex. Zo is er het principe dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen, en dat wordt natuurlijk verwerkt in de belastingwet. Daarnaast rijst de vraag of bepaalde doelgroepen of bedrijfstakken tegemoetkomingen moeten krijgen. Tegelijkertijd wil de overheid beleid voeren, doelstellingen realiseren en kiezers tevreden houden. Het resultaat? Een fiscaal stelsel vol met aftrekposten, vrijstellingen en andere regelingen als tegemoetkoming of om gedrag de stimuleren.

 

Elke aftrekpost of vrijstelling verlaagt de belastingopbrengst en drukt daarmee op de schatkist. Omdat de schatkist door alle burgers gezamenlijk wordt gevuld, betekent dit dat de fiscale voordelen voor een specifieke groep in feite worden betaald door de overige belastingbetalers. Op zich is dat geen probleem, mits deze regelingen een legitiem doel dienen en de kosten (gemiste belastinginkomsten) in verhouding staan tot de maatschappelijke baten voor degenen die ervan profiteren. 

 

Periodieke evaluatie

Daarbij rijst dan de vraag of een fiscale maatregel die ooit met de beste bedoelingen is ingevoerd, nog steeds het gewenste effect heeft. Het is zinvol om periodiek terug te kijken naar eerder ingevoerde fiscale regelingen, en dat gebeurt ook. Fiscale regelingen worden namelijk elke vier tot zeven jaar geëvalueerd. Daarbij wordt beoordeeld hoe doeltreffend en doelmatig ze zijn: in hoeverre de beleidsdoelstellingen worden behaald en of de voordelen opwegen tegen de kosten.

 

Aanpak negatief geëvalueerde fiscale regelingen

Wat wil het huidige kabinet? In de budgettaire bijlage bij het hoofdlijnenakkoord tussen de fracties van PVV, VVD, NSC en BBB staat dat tijdens de kabinetsperiode verdere stappen worden gezet om negatief geëvalueerde fiscale regelingen af te bouwen. Het uitgangspunt is dat dergelijke regelingen worden afgeschaft of versoberd, met als doel het fiscale stelsel efficiënter en eenvoudiger te maken. Dit klinkt ambitieus, maar de stelpost van € 250 miljoen doet vermoeden dat de impact beperkt zal zijn (het totaal aan belastingen en premies ligt rond de € 425 miljard).

 

Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank (DNB), benadrukte onlangs in een interview dat de roep om een ingrijpende hervorming van het belastingstelsel steeds luider wordt. Hij wijst erop dat voor 85% van de fiscale regelingen niet kan worden aangetoond dat ze bijdragen aan het oorspronkelijke doel. Dit komt neer op maar liefst € 50 miljard aan belastinggeld, aldus Knot.

Evaluaties

Er zijn inmiddels meerdere evaluaties uitgevoerd, waaronder het ambtelijk rapport Aanpak fiscale regelingen uit 2023. In dit rapport zijn maar liefst 116 regelingen onderzocht, die samen ongeveer € 150 miljard kosten. Bij die evaluatie is niet alleen gekeken naar doeltreffendheid en doelmatigheid, maar ook naar de onderbouwing voor overheidsingrijpen, de complexiteit van uitvoering en handhaving en de “doenlijkheid” voor burgers. Kijken we uitsluitend naar doeltreffendheid en doelmatigheid, dan krijgt slechts 11% van de regelingen een positieve beoordeling, terwijl 20% als negatief wordt beoordeeld.

In reactie hierop heeft de staatssecretaris van Financiën aangegeven dat het kabinet streeft naar een minder complex en doelmatiger fiscaal stelsel. Vanuit maatschappelijk perspectief is het volgens hem wenselijk om ondoelmatige, verouderde of complexe regelingen af te schaffen. Alle reden dus om de fiscale snoeischaar te hanteren. Toch blijft de staatssecretaris terughoudend. Hij wijst erop dat het schrappen van fiscale voordelen altijd bepaalde groepen raakt. Bovendien kan het voorkomen dat een regeling wellicht niet goed werkt, maar het achterliggende beleidsdoel nog steeds relevant is.

Toch zijn de afgelopen jaren al diverse fiscale regelingen afgeschaft, zoals de eenmalig verhoogde vrijstelling van schenkbelasting voor de aankoop van een eigen woning.

Nog meer evaluaties

De evaluaties gaan onverminderd door. Zo verscheen eind 2024 een evaluatie van de eenmalig verhoogde vrijstelling voor schenkingen aan kinderen. Daaruit bleek dat er geen noodzaak is voor deze vrijstellingen. De vrijstelling voor een vrij te besteden doel is beperkt potentieel doelmatig. De vrijstelling voor een dure studie is wel doelmatig.

Ook het tariefopstapje in de vennootschapsbelasting werd eind 2024 geëvalueerd. Het algemene tarief bedraagt 25,8%, maar over de eerste € 200.000 geldt een lager tarief van 19%. De uitkomst van deze evaluatie is dat het lage tarief beperkt doeltreffend en niet doelmatig is; een duidelijke onderbouwing en doelstelling ontbreekt. Als het de bedoeling is om het mkb te ondersteunen, dan wordt dan maar ten dele bereikt: niet alle mkb-ondernemingen profiteren ervan, terwijl ook andere groepen, zoals beleggers, van het voordeel gebruik maken. 

Glazen bol

Wat is de voorspellende waarde van eerdere en toekomstige evaluaties? Het kabinet hanteert als uitgangspunt dat negatief geëvalueerde fiscale regelingen worden afgeschaft of versoberd. De afgelopen jaren zijn al meerdere regelingen geschrapt, en het is niet ondenkbaar dat er nog meer zullen volgen. Hieronder volgt een overzicht van maatregelen waar in Den Haag op z’n minst kritisch over zal worden nagedacht. Dit betekent niet per se dat al deze regelingen op de schopstoel zitten; sommige onderwerpen liggen politiek gevoelig, zoals het verlaagde btw-tarief.

Particulieren

  • Eigenwoningregeling (hypotheekrenteaftrek)
  • Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld (wordt al afgebouwd)
  • Aftrek specifieke zorgkosten (is per 1 januari 2025 gewijzigd)
  • Arbeidskorting
  • Inkomensafhankelijke combinatiekorting (wordt al afgebouwd)

Ondernemers

  • Landbouwvrijstelling
  • Meewerkaftrek
  • Stakingsaftrek
  • Zelfstandigenaftrek
  • Startersaftrek
  • Willekeurige afschrijving op zeeschepen
  • Giftenaftrek in de vennootschapsbelasting (maar bewust in stand gehouden per 1 januari 2025)
  • Tariefopstapje in de vennootschapsbelasting

Overige belastingen

  • Verlaagd btw-tarief op geneesmiddelen en hulpmiddelen
  • Verlaagd btw-tarief op arbeidsintensieve diensten
  • Verlaagd btw-tarief op personenvervoer
  • Salderingsregeling in de energiebelasting
  • Vrijstelling energiebelasting voor energie-intensieve processen
  • Kwarttarieven motorrijtuigenbelasting (wijzigt per 1 januari 2026)
  • Verlaagd tarief motorrijtuigenbelasting voor bestelauto’s van ondernemers
  • Vrijstelling voor luchtvaartuigen in de assurantiebelasting
  • Verlaagd tarief accijns voor kleine brouwerijen

Samenvatting

In het voorjaar van 2025 wordt er meer duidelijkheid verwacht over de fiscale regelingen. We berichtten daar al over in EY Fiscaal Nieuws. Waarschijnlijk krijgen we dan een indicatie van welke fiscale maatregelen aangepast of geschrapt zullen worden. Omdat de evaluaties onverminderd doorgaan, krijgen we in het voorjaar van 2026 mogelijk weer een nieuwe indicatie. En opnieuw in 2027. Totdat, uiteindelijk, wellicht, alle negatief beoordeelde fiscale regelingen definitief zijn geschrapt.


Over dit artikel

Lees ook

Heroverweging 30%-regeling van belang voor behoud Nederlands vestigingsklimaat

Analyse van de 30%-regeling onthult de noodzaak voor een strategische heroverweging.

28 aug 2024 Rianne van Halem

Het Belastingplan 2025: een nieuw groepsbegrip in de Wet bronbelasting 2021

Ontdek de voorgestelde wijziging in het groepsbegrip van de Wet bronbelasting 2021, gepland voor het Belastingplan 2025, ter verduidelijking.

21 aug 2024 Jeroen Versluis

Het Belastingplan 2025: een nieuw groepsbegrip in de Wet bronbelasting 2021

Ontdek hoe de mogelijke herziening van het lucratief belang de Nederlandse private equity sector beïnvloedt.

14 aug 2024 Joost Van der Burg
    You are visiting EY nl (nl)
    nl nl