Zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych

Krótszy czas na korektę ZUS IWA

Przypominamy, że płatnik składek zgłaszający co najmniej dziesięciu ubezpieczonych do ubezpieczenia wypadkowego musi co roku złożyć do ZUS formularz ZUS IWA. Na tej podstawie przekazanych dokumentów, ZUS ustala dla niego wysokość składki wypadkowej (więcej o sprawdzeniu wysokości składki wypadkowej wyliczonej przez ZUS w artykule pt. „Sprawdź prawidłowość składki wypadkowej wskazanej przez ZUS”).

Nowe przepisy zakładają, że płatnik będzie miał możliwość skorygowania informacji wskazanych w ZUS IWA za 5 lat wstecz począwszy od 1 stycznia 2022 r. ZUS również będzie miał prawo do kontroli płatnika i sporządzenia korekt tych samym informacji za ten sam okres czasu. Warto jednak zauważyć, że w projekcie ustawy płatnik miał mieć możliwość korekty jedynie za jeden rok. Zauważalny jest zatem niebezpieczny trend, który może doprowadzić do stopniowego ograniczenia tej możliwości po stronie płatników składek – już teraz ograniczenie możliwości składania korekty z 10 lat do 5 lat. W konsekwencji płatnik może opłacał wyższe składki, niż powinien na podstawie nieprawdziwych, niezweryfikowanych danych i nieprawidłowo wyliczonej wysokości składki. Trudno również zrozumieć, dlaczego miałaby nastąpić taka rozbieżność pomiędzy uprawnieniami płatnika a urzędu, gdy okres korekty będzie skracany wyłącznie w odniesieniu do przedsiębiorcy. I choć ostatecznie przepisy wprowadziły 5 letni okres na korektę, wydaje się, że zmiany w tym zakresie idą w kierunku niekorzystnym dla płatników i co za tym idzie, mogą w przyszłości mocno wpłynąć na sytuację finansową, którą i tak już mocno nadszarpnęła pandemia COVID -19. 

Dodatkowo, co istotne i najważniejsze z perspektywy płatników składek, w informacji ZUS IWA zostały uporządkowane dane o wypadkach w pracy, tzn. płatnicy składek będą musieli zgodnie ze znowelizowanym art. 3 w ust. 2 ustawy wypadkowej deklarować w ZUS IWA wszystkie wypadki, którym uległ pracownik, nawet te traktowane na równi z wypadkami przy pracy. Tak skonstruowany przepis zmusza płatników do deklarowania wszystkich zdarzeń dotyczących ich pracowników i tym samym pracodawcy odnotują znaczący wzrost stopy procentowej na ubezpieczenie wypadkowe. 

Dotychczas brzmienie art. 3 ust. 2 ustawy wypadkowej odnosiło się tylko i wyłącznie do prawa do świadczeń. Inaczej mówiąc, zdarzenie które miało miejsce w czasie podróży służbowej należało rozpatrywać jako wypadek w zakresie uprawnienia do świadczenia i istniała możliwość wypłaty 100% zasiłku. Natomiast płatnik składek, nie musiał takiego zdarzenia wykazywać w ZUS IWA. Wprowadzona nowelizacja zrównuje wypadki przy pracy z wypadkami: w czasie podróży służbowej, podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony oraz przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Obowiązkowy PUE ZUS

PUE ZUS, czyli Platforma Usług Elektronicznych ZUS to narzędzie, które umożliwia dostęp do danych i usług świadczonych przez ZUS online. Omawiana nowelizacja zakłada zobowiązanie wszystkich płatników składek do założenia profilu informacyjnego PUE ZUS do dnia 30 grudnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych założy profil informacyjny płatnikom, którzy nie spełnią tego obowiązku, do 31 stycznia 2023 r. Wprowadzana zmiana ma na celu wprowadzenie całkowitej cyfryzacji po stronie wymiany informacji i ich przekazywania między płatnikami składek a organem. Biorąc pod uwagę, że mali płatnicy składek (zatrudniający do 5 osób) dotychczas nie musieli posiadać takiego profilu, ZUS po raz kolejny rzuca kłody pod nogi i zmusza małych przedsiębiorców, do zakładania i prowadzenia PUE ZUS. Należy pamiętać, że osobami zatrudniającymi do 5 osób są często osoby starsze, które prowadzą małe biznesy i dotychczas mogli oni składać deklaracje rozliczeniowe w formie papierowej. Wprowadzana zmiana może być dla nich nie tylko rewolucją ale i dodatkowym kosztem.      

Ujednolicenie zasad objęcia ubezpieczeniami wspólników spółek

Nowelizacja zakłada ujednolicenie zasad objęcia ubezpieczeniami społecznymi wspólników jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej. Obowiązek ten uzależniony byłby od statusu wspólnika i bez znaczenia będzie fakt, czy spółka prowadzi działalność i uzyskuje przychody, czy zatrudnia pracowników.

Wspólnicy jednoosobowych spółek z o.o. będą mieli obowiązek bycia objętymi ubezpieczeniem społecznym od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce. Obowiązek ten będzie istniał do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce. Wyłączony z tego obowiązku będzie okres, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone. Wspólników spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej będą mieli obowiązek bycia objętym ubezpieczeniem społecznym od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce, z wyłączeniem okresu zawieszenia działalności spółki. Podobnie jak w przypadku spółki z o.o. wyłączony z tego obowiązku jest okres na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone. Wprowadzoną zmianę należy ocenić mimo wszystko pozytywnie w kontekście podobnych regulacji, wynikających z przepisów CEIDG i rejestracji przedsiębiorców, którzy również w okresie zawieszenia działalności nie podlegają pod ubezpieczenia społeczne.

Dostęp do rejestru zezwoleń na pracę cudzoziemców

Na mocy nowych przepisów ZUS uzyska dostęp do elektronicznego centralnego rejestru dotyczącego zezwoleń na pracę cudzoziemców. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że rozwiązanie to ma na celu wyeliminowanie obiegu papierowej dokumentacji jak i umożliwienie prowadzenia analizy ryzyka wystąpienia nieprawidłowości w zakresie realizacji obowiązków dotyczących ubezpieczeń społecznych cudzoziemców. Dodatkowo uzyskanie przez ZUS nowych uprawnień umożliwi weryfikację i prawidłowość podlegania tych osób ubezpieczeniom. Pozwoli to uzyskać nie tylko dostęp do informacji ale również pozwoli przesyłać niezbędne informacji do rejestru, które będą wpływać na weryfikację i prawidłowości podlegania ubezpieczeniom cudzoziemców.

Jak należy oceniać zmiany?

Biorąc pod uwagę projekt nowelizacji, zmiany należy ocenić w większości na plus. Rada Ministrów ostatecznie wycofała się z wielu rewolucyjnych pomysłów lub zaczęła wprowadzać je stopniowo. Zamiast rewolucji możemy w większości przypadków mówić o ewolucji i ich przejrzystości. 

Niestety nie wszystkie zmiany są pozytywne dla płatników. W szczególności te dotyczące możliwości korygowania ZUS IWA jak również zrównania wszystkich wypadków jako wypadków przy pracy podniosą znacząco koszty po stronie pracodawcy, które już są i tak bardzo wysokie. Naszym zdaniem należy mocno przyjrzeć się danym, które płatnicy deklarują aktualnie w deklaracji ZUS IWA i dokonać weryfikacji poprawności danych. Należy pamiętać, że nie tylko dane z tego roku będą miały wpływ na wysokość stopy procentowej na ubezpieczenia wypadkowe, ale również zdarzenia z lat minionych. 

Podsumowanie

Eksperci EY analizują nowelizację przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i odpowiadają na pytanie, czy nowe przepisy uporządkują i zracjonalizują system ubezpieczeń społecznych. Dowiedz się, czy wraz z nowymi przepisami pojawią się nowe zagrożenia dla płatników i ubezpieczonych.