W zależności od wyników analizy powyższych kryteriów, instrumenty finansowe mogą być wyceniane w zamortyzowanym koszcie, wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody lub w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat. Nie ma już zatem klasyfikacji w oparciu o kategorie instrumentów finansowych (np. udzielone pożyczki zgodnie z MSR 39 były co do zasady wyceniane w zamortyzowanym koszcie, na bazie wymogów MSSF 9 może się okazać, że te same pożyczki zgodnie z nowym standardem będą wyceniane w wartości godziwej).

Z uwagi na fakt, że przepływy z instrumentów pochodnych i instrumentów kapitałowych z definicji nie spełnią wymogów testu umownych przepływów pieniężnych, ich wycena zawsze będzie dokonywana w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat. Standard wprowadza jednak możliwość wyceny instrumentów kapitałowych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody, jeżeli jednostka podejmie nieodwołalną decyzję o takiej klasyfikacji instrumentów finansowych na moment ich początkowego ujęcia. Warto pamiętać o tym, że wynik z takiej wyceny nigdy nie zostanie przeniesiony do rachunku zysków i strat.

Podsumowanie ścieżki decyzyjnej w zakresie klasyfikacji i wyceny instrumentów finansowych zaprezentowano na poniższym schemacie:

Zachęcamy do zgłębienia tematu klasyfikacji i wyceny instrumentów finansowych poprzez zapoznanie się z naszą publikacją Classification of financial instruments under IFRS 9 (dostępna wyłącznie w języku angielskim).

Oczekiwane straty kredytowe

Kolejną zmianą wprowadzoną przez MSSF 9 jest podejście do kalkulowania utraty wartości składników aktywów finansowych. Na skutek kryzysu finansowego z 2008 roku, podjęto decyzję o zmianie koncepcji kalkulacji utraty wartości – z modelu strat poniesionych na model strat oczekiwanych. W związku ze zmianą koncepcji, w nowym standardzie utrata wartości jest określana mianem oczekiwanych strat kredytowych, a wymogi w tym zakresie mają zastosowanie do instrumentów dłużnych wycenianych w zamortyzowanym koszcie oraz w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody (np. pożyczek dłużnych papierów wartościowych, należności handlowych, należności z tytułu leasingu, czy gwarancji finansowych).

Zgodnie z MSSF 9 oczekiwane straty kredytowe są szacowane zgodnie z jednym z poniższych podejść:

• model ogólny
• model uproszczony
  
• model dla zakupionych lub utworzonych składników aktywów finansowych dotkniętych utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe (eng. purchased or originated credi-impaired financial assets, dalej: aktywa finansowe typu POCI)
  

Model ogólny

Co do zasady, jednostki są zobowiązane do ujmowania oczekiwanych strat kredytowych w horyzoncie:

• 12 miesięcy ( w przypadku wszystkich składników aktywów finansowych dla których nie zidentyfikowano istotnego wzrostu ryzyka kredytowego od momentu początkowego ujęcia, tzw. koszyk 1) lub
• w horyzoncie życia instrumentu finansowego w zależności od zmiany ryzyka kredytowego od momentu początkowego ujęcia instrumentu finansowego:
  
  • istotny wzrost ryzyka kredytowego od momentu początkowego ujęcia (tzw. koszyk 2)
  • zidentyfikowana utrata wartości (tzw. koszyk 3)

Model oczekiwanych strat kredytowych wymaga również od jednostek nie tylko bazowania na historycznych obserwacjach w zakresie kształtowania się parametrów ryzyka kredytowego, ale również uwzględnienia w kalkulacji informacji prospektywnych, czyli dokonania osądu o tym, jak zmiany w czynnikach makroekonomicznych wpłyną na kształtowanie się oczekiwanych strat kredytowych.

Warto zwrócić uwagę, że w przypadku koszyka 2 i koszyka 3 występuje inna podstawa do kalkulacji kosztu odsetkowego. O ile w przypadku koszyka 2 (podobnie jak w koszyku 1) przychód odsetkowy kalkulowany jest od wartości bilansowej brutto ekspozycji, o tyle w przypadku koszyka 3 przychód odsetkowy kalkulowany jest od wartości bilansowej netto (wartość bilansowa brutto pomniejszona o oczekiwane straty kredytowe).

Co istotne, nowe wymogi skutkują wcześniejszym ujmowaniem odpisów z tytułu ryzyka kredytowego w porównaniu z wymogami MSR 39. Jednak nie dość, że odpis ujmowany jest wcześniej, to dodatkowo oczekuje się, że kwoty odpisów będą wyższe w szczególności dla ekspozycji, dla których zidentyfikowano wzrost ryzyka kredytowego od momentu początkowego ujęcia.

Podsumowanie modelu oczekiwanych strat kredytowych zaprezentowano na poniższym schemacie: