VAT w epoce cyfrowej – istotne zmiany zaproponowane przez Komisję Europejską

Digital Reporting Requirements (DRR), czyli jak wyzwania ery cyfrowej wymusiły konieczność modernizacji zasad sprawozdawczości VAT 

Środki proponowane przez KE to m.in. przejście na elektroniczne raportowanie w czasie rzeczywistym w oparciu o ustandaryzowany format e-Faktur dla firm prowadzących działalność transgraniczną w UE.

Obowiązek wystawiania faktur ustrukturyzowanych przez wszystkich przedsiębiorców prowadzących transakcje wewnątrzunijne. Jeden, wspólny dla wszystkich krajów UE standard ma zacząć funkcjonować od 1 stycznia 2028. W założeniu opierałby się on na nowym systemie informatycznym, który ma ułatwić sprawną wymianę informacji uzyskanych przez administracje podatkowe w poszczególnych krajach.

Zmiany te mają również przyczynić się do rozpowszechnienia e-fakturowania w odniesieniu do transakcji krajowych w państwach, które dotychczas nie zdecydowały się na takie rozwiązanie. Od 1 stycznia 2024 r. wprowadzenie tego mechanizmu nawet w formie obligatoryjnej nie będzie już wymagać uzyskania indywidualnej zgody Rady UE (którą zgodnie z dotychczasowymi zasadami m.in. Polska musiała uzyskać, aby zobowiązać firmy do obligatoryjnego korzystania z e-Faktur i KSeF – właśnie od 1 stycznia 2024r.).

Raportowanie w czasie rzeczywistym informacji o dokonywanych transakcjach wewnątrzwspólnotowych zastąpi funkcjonujące obecnie informacje podsumowujące (VAT-UE). Ma to stanowić ułatwienie dla przedsiębiorców, a jednocześnie, przyczynić się do ograniczenia skali oszustw mających na celu wyłudzenie podatku VAT, jako konsekwencja przekazywania danych w czasie rzeczywistym (w praktyce – w ciągu 2 dni od daty faktury).

Platformy cyfrowe i dalsze zmiany mające na celu uszczelnienie poboru podatku VAT w branży e-commerce

Największą nowością są jednak zmiany dotyczące internetowych platform sprzedażowych, którym z uwagi na stale rosnącą, ogromną rolę w gospodarce cyfrowej, poświęcono szczególną uwagę. Zmieniające się sposoby świadczenia usług za pośrednictwem platform cyfrowych skutkują brakiem regulacji VAT, które byłyby do nich dostosowane. Dotyczy to między innymi sytuacji oferowania dodatkowych świadczeń korzystającym z platform zarówno usługodawcom, jak i usługobiorcom, których status jest niekiedy trudny do ustalenia, podobnie jak charakter takich usług, co utrudnia ustalenia miejsca opodatkowania na potrzeby VAT. 

W celu ograniczania powstającej w ten sposób luki VAT z rynku e-commerce, KE zaproponowała środki mające na celu jeszcze dalej idącą koncentrację obowiązków rozliczania VAT właśnie przy platformach cyfrowych. Obowiązki te mają obowiązywać od 1 stycznia 2025 r.

Jednym z proponowanych rozwiązań jest rozszerzenie instytucji tzw. uznanego dostawcy (deemed supplier, czyli dokonującego de facto dostawy dla celów VAT) w odniesieniu do platform sprzedażowych. Reżim ten został już wcześniej wprowadzony w ramach pakietu VAT e-commerce, w stosunku do niektórych dostaw towarów za pośrednictwem platform handlowych na rzecz konsumentów. Od 2025 r. koncepcja ta miałaby mieć zastosowanie do realizowanych za pomocą platform cyfrowych:

• usług krótkoterminowego zakwaterowania oraz usług transportu pasażerskiego (w przypadku usługodawców nierozliczających VAT od tych transakcji);
• zasadniczo wszystkich transakcji towarowych w ramach Unii prowadzonych przez platformy (przewidziano wyłączenie dla platform działających tylko w jednym kraju UE);
• przemieszczenia towarów miedzy krajami UE dokonywanych przez faktycznego sprzedawcę na potrzeby działalności prowadzonej na platformie (zastosowanie procedury OSS przy przemieszczeniach międzymagazynowych miałoby więc umożliwić korzystanie z jednej rejestracji dla celów VAT np. przedsiębiorcom dostarczającym swoje produkty z wielu różnych magazynów).

Single VAT Registration (SVR), czyli koncepcja pojedynczej rejestracji VAT

Kolejnym celem Komisji jest ograniczenie obowiązku posiadania przez jeden podmiot wielu rejestracji na potrzeby VAT w poszczególnych krajach UE. Z ułatwienia polegającego na korzystaniu z rejestracji w podatku VAT tylko w jednym kraju Unii będzie mogła korzystać większa liczba przedsiębiorców m.in. w związku z:

• szerszą niż dotychczas możliwością skorzystania z procedury OSS;
• wprowadzeniem obowiązkowego odwrotnego obciążenia (reverse charge mechanism) na potrzeby rozliczania transakcji realizowanych przez sprzedawcę niemającego rejestracji VAT w innym kraju UE, gdy nabywca taką rejestrację tam posiada;
• obowiązkiem korzystania z IOSS przez platformy cyfrowe – w przypadku transakcji sprzedaży na odległość towarów importowanych (SOTI);
• rozszerzeniem procedury szczególnej OSS nieunijny na dostawy do wszystkich nabywców nie-podatników.

Jeśli chodzi o procedurę OSS, to zaproponowano rozszerzenie możliwości jej stosowania również na sytuacje, gdy podatnik dokonuje:

1. dostaw towarów na rzecz nie podatników lub na rzecz podmiotów nie mających obowiązku deklarowania WNT;
2. dostaw w ramach procedury szczególnej VAT marża (przewidzianej dla towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich czy antyków);
3. przemieszczeń większości towarów własnych (tzw. deemed ICA/ICS), co spowoduje likwiadację możliwości korzystania z tzw. uproszczenia call-off stock.

Zaproponowane przepisy mają również na celu doprecyzowanie zasad stosowania uproszczenia dla transakcji B2C w obszarze usług telekomunikacyjnych, nadawczych i elektronicznych oraz wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość (WSTO) realizowanych do progu 10.000 EUR.

Dla kogo zmiany te będą istotne

Patrząc na kierunki zmian w ustawodawstwie wielu krajów Unii, widać wyraźnie, że inicjatywa ViDA wpisuje się idealnie w szerszy trend zmian w zakresie podatku VAT, który związany jest z coraz powszechniejszym elektronicznym raportowaniem podatkowym w czasie rzeczywistym, przenoszeniem ciężaru zobowiązań z tytułu podatku VAT w kierunku platform cyfrowych czy umożliwianiem przedsiębiorstwom ograniczania kosztów administracyjnych związanych z rejestracją na potrzeby podatku VAT w wielu krajach. Najsilniej więc zmiany te odczują firmy korzystające z platform cyfrowych oraz podmioty zajmujące się szeroko pojętym handlem międzynarodowym. Grono podatników zainteresowanych kształtem ostatecznych przepisów jest więc bardzo szerokie.

Dalsze losy proponowanych zmian

Warto pamiętać, że pakiet zmian ViDA to dopiero projekt, który będzie musiał przejść przez odpowiednią procedurę legislacyjną, czyli zostać przyjęty przez Radę Unii Europejskiej oraz Parlament Europejski. Dopiero po tym etapie poszczególne kraje UE będą zobowiązane do implementacji wypracowanych zasad do przepisów krajowych. Dostosowanie lokalnego ustawodawstwa ma być jednak dokonywane etapami, sukcesywnie w latach 2024-2028.

Niemniej, prawdopodobieństwo przyjęcia rozwiązań idących w tym kierunku należy ocenić jako dosyć wysokie, biorąc pod uwagę motywację państw Unii do zmniejszenia ogromnej luki VAT i związanych z nią strat )sięgających rocznie odpowiednio 124 mld EUR w 2019 oraz odpowiednio 93 mld EUR w 2020 r.)[1] oraz ocenę potencjalnej efektywności omawianych rozwiązań, na poziomie nawet 11 mld EUR odzyskanych wpływów z tytułu podatku VAT w skali Unii.