Opłata cukrowa w świetle najnowszego orzecznictwa sądowego

Podmioty zobowiązane do zapłaty opłaty cukrowej

Obowiązek zapłaty opłaty cukrowej ciąży na osobie fizycznej, osobie prawnej oraz jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej będącej:

• podmiotem sprzedającym napoje do punktów sprzedaży detalicznej albo prowadzącym sprzedaż detaliczną napojów w przypadku: producenta, podmiotu nabywającego napoje w ramach WNT lub importera napoju;
• zamawiającym, w przypadku gdy skład napoju objętego opłatą stanowi element umowy zawartej przez producenta, a dotyczącej produkcji tego napoju dla zamawiającego.

W praktyce wątpliwości budzi zazwyczaj ustalenie, kiedy zobowiązanym do wniesienia opłaty cukrowej jest producent napojów podlegających tej opłacie.

W orzecznictwie wskazuje się, że producent jest podmiotem opłaty cukrowej w dwu przypadkach, a mianowicie gdy:

1. sprzedaje napoje do pierwszego z punktów sprzedaży detalicznej (także podmiotom prowadzącym jednocześnie sprzedaż detaliczną i hurtową, również innych towarów) lub
2. sam prowadzi sprzedaż detaliczną napojów.

W przypadku sprzedaży mieszanej (sprzedaży detalicznej i hurtowej) istotne jest tylko to, że opłacie podlegają wyłącznie napoje z dodatkiem cukrów objęte zakresem przedmiotowym tej opłaty, nie zaś wszystkie inne sprzedawane (zob. wyrok WSA w Łodzi z 24 listopada 2022 r., sygn. akt I SA/Łd 655/22).

Wysokość i sposób naliczania opłaty cukrowej

Opłacie cukrowej podlega wprowadzanie na rynek krajowy napojów z dodatkiem:

• cukrów, środków spożywczych oraz substancji słodzących wymienionych w art. 12a ust. 1 pkt 1 ustawy o zdrowiu publicznym,
• kofeiny lub tauryny.

Na wysokość opłaty składają się następujące części:

1. 0,50 zł za zawartość cukrów w ilości równej lub mniejszej niż 5 g w 100 ml napoju, lub za zawartość w jakiejkolwiek ilości co najmniej jednej substancji słodzącej wskazanej w art. 12f ust. 1 pkt 1 ustawy,
2. 0,05 zł za każdy gram cukrów powyżej 5 g w 100 ml napoju 

– w przeliczeniu na litr napoju.

Szczegółowe zasady ustalania wysokości opłaty cukrowej regulują przepisy ustawy o zdrowiu publicznym, przy czym maksymalna wysokość opłaty wynosi 1,2 zł w przeliczeniu na 1 litr napoju.

W kalkulacji wysokości opłaty ważna jest zawartość cukrów i substancji słodzących w napojach, która ma wpływ na wymiar opłaty cukrowej. W orzecznictwie zwraca się uwagę, że opłata nie może dotyczyć cukrów występujących w napojach naturalnie. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego istota celu przyświecającego wprowadzeniu regulacji dotyczy ograniczenia spożycia słodkich napojów będących wynikiem dodawania substancji sztucznych, a nie występujących w napoju naturalnie (zob. wyrok NSA z 23 sierpnia 2023 r., sygn. akt III FSK 189/23).

W praktyce pojawiły się także wątpliwości dotyczące występujących w napojach kofeiny i tauryny. Problem pojawił się w sytuacji, gdy napój spełniał warunki dotyczące zawartości cukrów dla celów wymiaru opłaty, ale zawierał kofeinę. W takim przypadku nawet jeśli napój spełnia wymogi do zastosowania wyłączenia z opłaty ze względu na zawartość cukrów, to z uwagi na dodatek kofeiny podlega on opłacie cukrowej (potwierdza to m.in. wyrok WSA w Gliwicach z 15 czerwca 2022 r., sygn. akt I SA/Gl 1312/21).

Kwotę należnej opłaty pomniejsza się o kwotę opłaty naliczonej od napojów zwróconych podmiotowi obowiązanemu do zapłaty opłaty. W odniesieniu do tej zasady w orzecznictwie przypomina się, że w przypadku złożenia informacji o opłacie od środków spożywczych i odprowadzenia opłaty od wszystkich napojów wynikających z wystawionej faktury, a następnie wystawienia faktury korygującej w zakresie ilości napojów, zachowane zostaje prawo do złożenia korekty informacji na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej. Takie stanowisko zajął WSA w Poznaniu (zob. wyrok z 31 stycznia 2023 r., sygn. akt I SA/Po 460/22).

Termin płatności opłaty cukrowej i konsekwencje jego uchybienia

Podmioty obowiązane do zapłaty opłaty cukrowej mają obowiązek:

1. składać informację na zasadach określonych w art. 12g ust. 1 pkt 1 ustawy o zdrowiu publicznym,
2. obliczać i wpłacać opłatę

– do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczy informacja, na rachunek organu właściwego w sprawie opłaty.

Ponadto w razie niedokonania opłaty w tym terminie organ właściwy w sprawie opłaty ustala, w drodze decyzji, dodatkową opłatę w wysokości odpowiadającej 50% kwoty należnej opłaty. Organem właściwym jest tu naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu zobowiązanego. Do opłaty dodatkowej stosuje się odpowiednio przepisy Ordynacji podatkowej.

Opłata dodatkowa jest więc bezpośrednią konsekwencją nieuiszczenia opłaty od środków spożywczych w ustawowym terminie. Jest to swego rodzaju środek dyscyplinujący podmiot zobowiązany do zachowania terminu zapłaty opłaty cukrowej, niewymierzony w jego prawo własności (zob. wyrok WSA w Rzeszowie z 18 listopada 2021 r., sygn. akt I SA/Rz 699/21).

Opłata dodatkowa nie ma też charakteru karnego, ponieważ nie ma żadnego związku z winą podmiotu zobowiązanego. NSA uznał też, że organ właściwy powinien miarkować nałożenie opłaty dodatkowej, tzn. sprawdzić, czy np. nieterminowa zapłata opłaty cukrowej nie jest skutkiem nadużycia prawa i zamiaru uszczuplenia wpływów beneficjenta opłaty, czy nie. Sąd zwraca też uwagę, że skoro opłata cukrowa ma cechy podatku i stosuje się do niej odpowiednio przepisy Ordynacji podatkowej, to opłatę niezapłaconą w terminie płatności należy traktować jak zaległość podatkową, od której nalicza się odsetki za zwłokę (zob. wyrok NSA z 30 maja 2023 r., sygn. akt III FSK 25/23).

Opłata cukrowa. Na co wskazuje praktyka orzecznicza?

Kwestie dotyczące opłaty cukrowej stwarzają problemy związane z jej wymiarem. Podmioty zobowiązane do uiszczenia opłaty nie do końca są pewne, czy w danym przypadku muszą wnosić opłatę cukrową. Wątpliwości nastręcza także sposób, w jaki mają odnosić się do zawartości napoju z uwagi na powstanie tego obowiązku. Jak pokazuje orzecznictwo, coraz częściej firmy zaskarżają niekorzystną praktykę organów skarbowych dotyczącą metodyki obliczania wysokości opłaty cukrowej. Niejasności pojawiają się także w kontekście rozliczeń podatku od towarów i usług, a także skutków wystawienia faktur korygujących sprzedaż napojów objętych opłatą cukrową. W orzecznictwie zwraca się również uwagę, że opłata dodatkowa nie jest co prawda karą, ale jej nałożenie poprzedza miarkowanie. Organ powinien bowiem sprawdzić okoliczności niezapłacenia opłaty cukrowej.