Kolejne zmiany w prawie spółek - transgraniczne operacje po nowemu i podział przez wyodrębnienie

Istota projektowanych zmian Kodeksu spółek handlowych

Opublikowany projekt ustawy stanowi implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek, służąc przy tym wykonaniu wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-106/16 Polbud Wykonawstwo. W wyroku tym TSUE podkreślił, że swoboda przedsiębiorczości wynikająca z art. 49 TFUE obejmuje zapewnienie spółkom możliwości przeniesienia siedziby z jednego państwa członkowskiego do drugiego bez przeprowadzenia likwidacji spółki.

Razem z powyższą zmianą, do polskiego porządku prawnego, mają zostać wprowadzone:

• liczne przepisy dotyczące partycypacji pracowników w procesach reorganizacji spółek
• kwestie dotyczące prawa do konsultacji i informacji
• przepisy podatkowe związane z nowymi regulacjami.

Te trzy dodatkowe uregulowania wskazane powyżej, zgodnie z założeniami, zostaną uregulowane w odrębnych ustawach.

Dodatkowo nowelizacja implementuje częściowo Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1151 z dnia 20 czerwca 2019 r. zmieniająca dyrektywę 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek. Oprócz zmian, do których implementowania kraje członkowskie zobowiązane są w 2023 r., w ramach nowelizacji wprowadzane są również inne istotne zmiany.

Biorąc pod uwagę zakres i charakter zmian wskazanych w nowelizacji, wprowadzi ona prawdziwą rewolucję w zakresie procesów transgranicznych, jak i krajowych reorganizacji i transakcji M&A.

Jakie zmiany w KSH przewiduje projekt nowelizacji?

Nowe operacje transgraniczne

Na mocy projektowanych zmian, do prawa polskiego wprowadzone zostaną następujące przewidziane Dyrektywą nowe typy operacji transgranicznych:

a) podziały transgraniczne

Zgodnie z wytycznymi Dyrektywy, wprowadzone mają zostać trzy rodzaje podziałów transgranicznych:

• podział przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej, za udziały lub akcje nowych spółek, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej,
• podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki, tj. przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje spółki lub spółek nowo zawiązanych, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej,
• podział przez wydzielenie, tj. przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje spółki lub spółek nowo zawiązanych, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej.

Co ważne, wszystkie powyższe rodzaje podziałów transgranicznych przeprowadzane będą mogły być wyłącznie poprzez przeniesienie aktywów i pasywów spółki dzielonej na spółki nowo zawiązane, z wyłączeniem spółek już istniejących spod regulacji.

Szczególne znaczenie będzie miał podział przez wydzielenie, gdyż może on m.in. pozwolić na przeprowadzenie operacji zbliżonej w skutkach do przekształcenia oddziału przedsiębiorcy zagranicznego w spółkę kapitałową, przy zachowaniu sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków, co nie jest możliwe na gruncie dotychczasowych uregulowań (poprzez wydzielenie części aktywów przedsiębiorcy alokowanych w ramach takiego oddziału).

Każdy z przewidywanych typów podziałów zawiera w sobie regulacje podobne do tych obecnych w prawie spółek w ramach procedury połączenia transgranicznego (w zakresie przenoszenia aktywów pomiędzy spółkami w ramach różnych jurysdykcji, zdobywania zaświadczeń itp.) i w zasadzie jest to ich odpowiednie odzwierciedlenie.

b) przekształcenia transgraniczne

Projektowane zmiany przewidują również możliwość przekształcenia spółki kapitałowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej, w jedną z wymienionych w Załączniku II do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia 14 czerwca 2017 r., podlegającą prawu państwa członkowskiego UE lub państwa-strony umowy o EOG i mającą siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie UE lub państwa-strony umowy o EOG, z jednoczesnym przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa.

Kontrola legalności danej operacji transgranicznej

W ramach zmienianych przepisów znacznemu rozszerzeniu ulegnie kontrola legalności operacji transgranicznych w postaci instytucji wydawania zaświadczenia o zgodności takiej operacji z prawem polskim, dotychczas obowiązująca na gruncie połączeń transgranicznych.

Takie rozszerzenie zakresu badania zgodności z prawem operacji transgranicznej, związane z klauzulą nadużycia powoduje, że kontrola ta będzie miała charakter interdyscyplinarny, obejmujący kwestie rejestrowe, podatkowe, pracownicze i karne. Wobec powyższego, w badanie to nie będzie zaangażowany wyłącznie sąd rejestrowy, lecz również inne wyspecjalizowane organy, m.in. podatkowe.

Szersza ochrona wspólników, pracowników i wierzycieli

Projekt przewiduje szerokie mechanizmy ochronne poszczególnych grup, których interesy bezpośrednio związane mogą być z planowaną operacja transgraniczną. Do najważniejszych z nich należy możliwość składania uwag do planu operacji transgranicznej i obowiązek sporządzenia sprawozdania dotyczącego jej skutków dla konkretnej chronionej grupy.

a) Ochrona wierzycieli

Zasadniczym sposobem ochrony wierzycieli podczas operacji transgranicznych jest możliwość zwrócenia się o ustanowienie zabezpieczeń w terminie miesiące od ujawnienia lub udostępnienia jej planu takiej operacji, przy czym wierzyciele powinni uwiarygodnić, że z powodu danej operacji transgranicznej zaspokojenie ich roszczeń jest zagrożone oraz że nie uzyskali odpowiednich zabezpieczeń od spółki. Wykonanie zabezpieczenia jest przy tym uzależnione od skuteczności operacji transgranicznej.

Ustawodawca krajowy nie zdecydował się jednocześnie na wprowadzenie przewidzianej Dyrektywą możliwości żądania od spółki złożenia oświadczenia o wypłacalności. Nie zdecydowano się również na rozszerzenie dotychczasowych regulacji dotyczących ochrony wierzycieli spółek przeprowadzających krajowe operacje reorganizacyjne.

b) Ochrona wspólników

Zasadniczym instrumentem służącym ochronie wspólników głosujących przeciwko danej operacji transgranicznej jest prawo wyjścia ze spółki i otrzymania wynagrodzenia za udziały lub akcje o wartości równej wartości ich udziałów lub akcji, które to wynagrodzenie oszacowane powinno zostać przez niezależnego biegłego.

Wspólnicy niezadowoleni z wysokości zaproponowanego wynagrodzenia będą mogli zakwestionować jego adekwatność przed właściwym organem administracyjnym lub sądowym.

c) Ochrona pracowników

Pracownikom przysługiwać będą ogólne uprawnienia ochronne, takie jak możliwość składania uwag do planu operacji transgranicznej i obowiązek sporządzenia sprawozdania dotyczącego jej skutków.

Kwestia partycypacji pracowników w spółce powstałej w wyniku operacji transgranicznej uregulowana zostanie w odrębnej ustawie (Ustawa o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek – na etapie opiniowania).

Transparentność operacji transgranicznych

Transparentności operacji transgranicznych dla wierzycieli, wspólników mniejszościowych, pracowników oraz potencjalnych inwestorów służy przede wszystkim wymóg przedstawienia harmonogramu operacji transgranicznej.

Co ważne, przewidziane zostały również rozwiązania zapewniające gwarancję pewności prawa, polegające na niepodleganiu zaskarżeniu uchwały o operacji transgranicznej ze względu na zastrzeżenia dotyczące wyłącznie tego, iż:

• stosunek wymiany udziałów lub akcji został niewłaściwie określony,
• cena odkupu została niewłaściwie ustalona,
• informacje w odniesieniu do stosunku wymiany udziałów lub akcji nie spełniają wymogów prawnych.

Podział przez wyodrębnienie w prawie krajowym

Jedną z największych zmian jakie niesie ze sobą projekt nowelizacji KSH, jest dodanie do polskiego porządku prawnego nowej instytucji podziału, tj. podziału przez wyodrębnienie, który będzie wprowadzony zarówno do operacji transgranicznych jak i - co najważniejsze - krajowych. W swoim założeniu, ma on polegać na umożliwieniu przeniesienia części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje spółki lub spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona, a nie jak dotychczas (w sytuacji podziału przez wydzielenie), wspólnicy spółki dzielonej.