Opublikowano zaktualizowaną wersję Rozporządzenia dotyczącego CBAM

CBAM – informacje ogólne

Ogłaszając Europejski Zielony Ład, Komisja Europejska wyznaczyła nową strategię wzrostu ukierunkowaną na transformację UE w nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną gospodarkę, która w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto. Na potrzeby osiągnięcia ambitnych celów klimatycznych, w unijnym prawodawstwie przyjęto szereg rozwiązań, takich jak na przykład system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), który wprowadza zharmonizowaną, ogólnounijną cenę emisji dwutlenku węgla (CO2) w sektorach energochłonnych. I w momencie, w którym UE konsekwentnie redukuje emisje CO2, emisje wbudowane w wyroby importowane do Unii stale rosną. W tym kontekście CBAM ma być narzędziem pozwalającym na osiągnięcie ambitnych celów klimatycznych, w tym neutralności klimatycznej gospodarki UE do 2050 r., jak również ma adresować ryzyko ucieczki emisji. CBAM ma również funkcjonować jako mechanizm promujący dekarbonizację w krajach trzecich.

CBAM – podstawowe zasady

CBAM jest środkiem klimatycznym, którego głównym celem jest adresowanie ryzyka ucieczki emisji poprzez zrównanie kosztu emisji CO2 dla importowanych do UE z wyrobami unijnymi, które podlegają EU ETS. Warto przy tym podkreślić, że EU ETS obejmuje instalacje zlokalizowane w UE, w tym określone działalności i procesy produkcyjne, podczas gdy CBAM obejmować będzie towary, będące niejako produktami powyższych procesów, importowane do Unii.

Mechanizm będzie wiernie odzwierciedlać koszty w ramach EU ETS poprzez certyfikaty CBAM, których cena wyznaczana będzie w oparciu o tygodniowe średnie wyniki aukcji EU ETS. W ramach CBAM, importerzy będą zobligowani do składania rocznych deklaracji CBAM zawierających informacje na temat importowanych wyrobów i (zweryfikowanych) emisji wbudowanych w te wyroby za dany rok kalendarzowy. Dodatkowo, w trakcie roku kalendarzowego, importer powinien zapewnić, że ilość certyfikatów CBAM znajdująca się na przypisanym mu rachunku na koniec każdego kwartału odpowiadać będzie co najmniej 80% emisji wbudowanym w towary importowane przez niego od początku roku kalendarzowego. Następnie, wraz ze złożeniem rocznej deklaracji CBAM, importer będzie zobowiązany umorzyć certyfikaty CBAM w ilości odpowiadającej sumie emisji wbudowanych w importowane wyroby w danym roku kalendarzowym.

W okresie od 1 października 2023 r. do 31 grudnia 2025 r. będą obowiązywały przepisy przejściowe, w ramach których importerzy nie będą ponosić kosztów finansowych związanych z mechanizmem. Zamiast tego zobowiązani będą do składania kwartalnych raportów na temat importowanych wyrobów i emisji wbudowanych, wyszczególniając dane dotyczące emisji bezpośrednich i pośrednich, jak również wskazując, czy w kraju trzecim została poniesiona opłata dotycząca emisji (tzw. carbon price).

Kluczowe zmiany w obecnej propozycji Rozporządzenia CBAM

Główne zasady funkcjonowania mechanizmu pozostają bez zmian, jednak najnowsze brzmienie przepisów wprowadza szereg nowości w porównaniu do pierwotnej propozycji z lipca 2021 r., w szczególności:

1. rozszerzenie zakresu wyrobów objętych CBAM,
2. moment wejścia w życie przepisów przejściowych,
3. rozszerzenie zakresu emisji wbudowanych,
4. wprowadzenie wyłączeń z zakresu obowiązywania CBAM,
5. uszczegółowienie wymogów związanych z wnioskiem o autoryzację importera,
6. rozszerzenie listy przykładów obejścia środka.

1. Rozszerzenie zakresu wyrobów objętych CBAM

Rozporządzenie CBAM w obecnym brzmieniu rozszerza katalog wyrobów objętych CBAM o następujące produkty:

• kaolin i pozostałe gliny kaolinowe, kalcynowane,
• cement glinowy,
• wybrane żelazostopy,
• aglomerowane rudy i koncentraty żelaza,
• wkręty, śruby, nakrętki, wkręty do podkładów, haki gwintowane, nity, zawleczki, przetyczki, podkładki (włącznie z podkładkami sprężystymi) i podobne artykuły z żeliwa lub stali,
• pozostałe artykuły z żeliwa lub stali,
• konstrukcje z aluminium i części takich konstrukcji,
• zbiorniki, cysterny, kadzie i podobne pojemniki z aluminium,
• splotki, kable, taśmy plecione i temu podobne, z aluminium, nieizolowane elektrycznie,
• pozostałe artykuły z aluminium oraz
• wodór.

2. Moment wejścia w życie przepisów przejściowych

Przepisy regulujące okres przejściowy wejdą w życie 1 października 2023 r., zamiast 1 stycznia 2023 r. W tym czasie, tj. do 31 grudnia 2025 r., obowiązki importerów będą ograniczone głównie do raportowania bez ponoszenia kosztów finansowych związanych z importem. Szczegóły dotyczące zakresu raportowania zostały przedstawione w tekście powyżej.

3. Rozszerzenie zakresu emisji wbudowanych

W porównaniu do pierwotnej propozycji, nowe brzmienie Rozporządzenia CBAM zostało rozszerzone o emisje pośrednie. Oznacza to, że po okresie przejściowym, tj. gdy pojawią się koszty finansowe związane z CBAM, importerzy będą nabywać certyfikaty CBAM w ilości odzwierciedlającej zarówno emisje bezpośrednie, jak i pośrednie, wbudowane w wyroby. Jednocześnie, przewidziano wyjątki, głównie dla określonych wyrobów z żelaza i stali, które w UE podlegają środkom kompensującym koszty emisji pośrednich przenoszonych w cenach energii elektrycznej.

4. Wprowadzenie wyłączeń z zakresu obowiązywania CBAM

Obowiązki związane z CBAM nie będą miały zastosowania do:

• importowanych dóbr, których wartość rzeczywista nie przekracza, w odniesieniu do każdej przesyłki, kwoty 150 EUR,
• dóbr przewożonych w bagażu osobistym przez podróżnych z krajów trzecich pod warunkiem, że ich wartość rzeczywista nie przekracza kwoty 150 EUR,
• dóbr przewożonych lub używanych w związku z działaniami militarnymi.

5. Uszczegółowienie wymogów związanych z wnioskiem o autoryzację importera

Nowe brzmienie Rozporządzenia CBAM wprowadza nieco więcej szczegółów w zakresie składania wniosku o autoryzację pozwalającą na import wyrobów objętych CBAM. Przepisy przewidują, że importer ustanowiony w kraju członkowskim powinien, przed importem wyrobów, zawnioskować o status autoryzowanego deklarującego. W przypadku, gdy taki podmiot korzysta ze wsparcia reprezentującego go pośrednika, wniosek powinien zostać złożony przez tego pośrednika. Tak samo wniosek powinien zostać złożony przez pośrednika w przypadku importerów ustanowionych poza UE.

Należy przy tym podkreślić, że przepisy dotyczące autoryzacji importerów wejdą w życie już 31 grudnia 2024 r.

6. Rozszerzenie listy przykładów obejścia środka

Przykłady obejścia środka zostały nieco rozszerzone, przy czym obecnie jest to katalog otwarty działań, które mogą być traktowane jako obejście CBAM, tj. katalog obejmuje w szczególności, ale nie ogranicza się do:

• niewielkich modyfikacji wyrobów mających na celu zmianę klasyfikacji w ramach Nomenklatury Scalonej,
• sztucznego podziału dostaw w celu skorzystania z możliwości wyłączenia z CBAM, które zostało opisane powyżej.

Jak nowe regulacje wpłyną na rynek

Co do zasady, nowe regulacje dotkną głównie unijnych importerów poprzez nowe obowiązki administracyjne i koszty związane z emisjami wbudowanymi w przywożone wyroby. Producenci w krajach trzecich mogą być dotknięci CBAM na przykład, gdy zdecydują się dobrowolnie zmierzyć emisje własnych instalacji, zweryfikować je i podzielić się tymi wartościami z unijnymi importerami na cele liczenia rzeczywistych emisji. Ponadto, CBAM wpłynie na unijny rynek, ponieważ, co do zasady, importowane wyroby staną się droższe, wyrównując tym samym warunki konkurencyjne wobec unijnych producentów objętych systemem EU ETS.

Mimo, że koszty finansowe ponoszone będą przez importerów dopiero po 1 stycznia 2026 r., importerzy powinni już teraz rozpocząć przygotowania do okresu przejściowego. Jak wspomniano powyżej, w tym okresie, importerzy będą jedynie raportować określone informacje. Jednocześnie akty implementujące określające sposób kalkulacji emisji wbudowanych dopiero będą publikowane. W związku z tym wyzwaniem dla objętych obowiązkami może być rzetelna kalkulacja emisji oraz pozyskanie informacji czy w kraju trzecim została opłacona opłata za emisje (carbon price). I co ważne w tym kontekście: nawet w ramach okresu przejściowego przewidziane są kary, przykładowo za niezłożenie raportu kwartalnego lub niepodjęcie niezbędnych kroków w celu skorygowania raportu. Wysokość, rodzaj kar nie są jeszcze sprecyzowane, niemniej powinny być „efektywne, proporcjonalne i odstraszające”.