Świadoma konsumpcja powoli wkracza do Polski

Tylko część polskich konsumentów zmienia swoje nawyki zakupowe w stronę świadomej konsumpcji. Głównym powodem jest chęć walki ze zmianami klimatycznymi i zainteresowanie zrównoważonym rozwojem – wynika z najnowszego badania EY Future Consumer Index w Polsce.

EY Future Consumer Index śledzi nastroje i zachowania konsumentów, które są reakcją na kryzys i prowadzą do innych niż dotychczas zachowań konsumenckich.

Świadoma konsumpcja to zakupy w oparciu o wiedzę na temat ekologicznych i społecznych skutków nabywanych produktów. Jest efektem zauważenia roli, jaką konsumenci mogą wywrzeć na środowisko naturalne oraz procesy produkcji.

W praktyce świadoma konsumpcja to zdobywanie informacji na temat produktów i usług oraz praktyk firm dotyczących ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz walki ze zmianami klimatycznymi. Mając taką wiedzę konsumenci dokonują ekologicznie, a także społecznie odpowiedzialnych wyborów – mówi Jarosław Wajer, Partner EY, Lider Doradztwa ds. zrównoważonego rozwoju w regionie CESA.

Zrównoważony rozwój a postawa konsumentów

Polacy zdają sobie sprawę z własnego wpływu na środowisko. 80% jest zaniepokojonych stanem Ziemi, a 83% zamierza zmienić swoje nawyki zakupowe, by były bardziej zrównoważone.

Na razie jednak kwestie zrównoważonego rozwoju nie są najważniejsze w podejmowaniu decyzji zakupowych, zwłaszcza że sytuacja gospodarcza i wysoka inflacja powodują ogólne ograniczenie wydatków domowych. Niecała połowa (47%) respondentów badania EY twierdzi, że tylko czasami patrzy, jaki dany produkt/usługa ma wpływ na środowisko naturalne, a 44% patrzy na etyczne zachowanie producenta.

Mimo to niektóre zmiany już nastąpiły. W 2015 roku Unia Europejska postanowiła, że do 2025 roku liczba lekkich, plastikowych toreb na osobę nie powinna rocznie przekroczyć 40. W 2019 roku Polska znowelizowała tzw. ustawę śmieciową wprowadzając opłaty za takie torby. W efekcie 91% polskich konsumentów korzysta z toreb wielorakiego użytku.

Polacy starają się też oszczędzać wodę (93%), ograniczać emisję zanieczyszczeń (84%) oraz recyklingować produkty lub wykorzystywać je wiele razy (86%).

Sceptyczne podejście do zrównoważonych produktów nie przeszkadza 60% respondentów badania EY płacić za nie więcej. Tylu samo badanych już przestawia się na ekologiczne substytuty tego, co do tej pory kupowało. Duża grupa albo już wprowadziła, albo zamierza wprowadzić dalsze ograniczenia, których celem jest bycie przyjaznym środowisku. Prawie połowa (45%) zrezygnowała z samochodu na krótkie podróże, a 38% nie zamawia online produktów, które można kupić w sklepie. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że aż 29% jest zdecydowanym przeciwnikiem wegetarianizmu i nie zamierza rezygnować ze spożycia mięsa oraz nabiału.

O tym, że dobra zgodne ze zrównoważonym rozwojem są zbyt drogie jest przekonanych 82% konsumentów, a 65% twierdzi, że zniechęca to do ich kupowania. Duża grupa (65%) ma też wątpliwości co do jakości ekologicznych produktów oraz ich trwałości (61%). Ponad jedna trzecia (36%) nie kupuje takich produktów z powodu przekonań politycznych.

Wprowadzone przez Polaków oszczędności spowodowane wysoką inflacją i trudną sytuacją gospodarczą mają jednak pozytywny wpływ na środowisko. Już 92% Polaków stara się nie marnować jedzenia. Według danych ministerstwa rolnictwa w Polsce marnuje się ok. 5 milionów ton żywności rocznie. 15% to straty na etapie przetwórstwa, kolejne 15% żywności traci się w handlu, a ponad 60% strat to gospodarstwa domowe.

Coraz więcej osób, nawet jeśli nie do końca świadomie, dołącza do ekonomii o zamkniętym obiegu (ang. circular economy). Prawie połowa respondentów badania EY (47%) uważa, że posiada za dużo rzeczy. 78% stara się naprawiać popsute urządzenia zamiast kupować nowe, a 65% planuje kupować więcej używanych produktów.

W Polsce nawyki zakupowe zmieniają się powoli, a zmiany klimatu nie są priorytetem. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest brak transparentności producentów. Nie informują opinii publicznej o swoich działaniach na rzecz klimatu. Brak wiedzy oznacza brak zaufania do producentów oraz utrudnia dokonywanie świadomych wyborów konsumenckich – uważa Jarosław Wajer, Partner EY, Lider Doradztwa ds. zrównoważonego rozwoju w regionie CESA.

Konsumenci coraz częściej wymagają od firm działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Poszukują podmiotów, które zdaniem 86% powinny przejąć przywództwo w dążeniu do osiągnięcia pozytywnych rezultatów środowiskowych i społecznych. 

Zmieniające się priorytety konsumentów

EY w swoim badaniu podzielił konsumentów na pięć grup. Największa grupa (30% badanych) to osoby, które są zainteresowane zmianami klimatycznymi. W drugiej grupie jest 25% konsumentów, dla których najważniejszym kryterium jest cena. Trzecia (22%) skupia się głównie na zdrowiu, a czwarta, czyli 15%, zwraca uwagę na doświadczenia. Ostatnia (8%) koncentruje się na aspektach społecznych zakupów.

W ramach pierwszej grupy zrównoważony rozwój jest priorytetem dla 30%. I to definiuje konsumentów z tego segmentu, mimo że martwią się także inflacją. Aż 82% twierdzi, że w życiu codziennym kieruje się zrównoważonym rozwojem, a 89% planuje zwracać większą uwagę na wpływ dokonywanych zakupów na środowisko.

Jedna czwarta konsumentów z drugiej grupy także stawia to sobie za cel, podobnie jak 22% respondentów zakwalifikowanych do trzeciej grupy. Ciekawe jest zachowanie piątej grupy, bo kwestie środowiskowe są głównym priorytetem dla zaledwie 8%. Chętniej patrzą na społeczny wpływ zakupów, ale jednocześnie są gotowi (w przypadku 76% badanych) płacić więcej za zrównoważone produkty.

Jeśli firmy chcą pozyskać klientów z pierwszej i piątej grupy muszą podjąć konkretne działania. Przede wszystkim powinny jasno informować o tym, co robią na rzecz klimatu i społeczeństwa, zainwestować w zrównoważone rozwiązania, skoncentrować się na lokalnych dostawcach oraz działaniach na rzecz społeczności – mówi Jarosław Wajer, Partner EY, Lider Doradztwa ds. zrównoważonego rozwoju w regionie CESA.

Wpływ technologii na zachowanie konsumentów

Nowoczesne technologie są nieodłącznym elementem codzienności konsumentów. Ponad połowa (53%) subskrybuje strony oferujące streaming filmów i seriali, tyle samo w ciągu ostatnich 3 miesięcy wykorzystywało serwisy streamingowe do słuchania muzyki.  

Coraz bardziej zaawansowane technologie dają firmom możliwość zwiększenia ich obecności w cyfrowych kanałach sprzedaży oraz oferowania nowych doświadczeń. Mogą też gromadzić dane, prowadzić badania konsumentów i testować nowe produkty – uważa Grzegorz Przytuła, Partner EY-Parthenon, ekspert ds. sektora handlu i produktów konsumenckich.

Osobną kwestią jest metawersum, które staje się domeną młodych konsumentów. Prawie jedna trzecia (31%) w grupie wiekowej 34 lat lub mniej korzystała z wirtualnych produktów, np. z gier. W wirtualnych wydarzeniach wzięło udział 27% respondentów z tej grupy. Tyle samo korzysta z wirtualnych platform do interakcji z innymi (takich jak Roblox, Fortnite czy CoD). Cyfrowe waluty nie są obce 17%, a 18% uczestniczy w wirtualnej rzeczywistości za pomocą zestawów VR.

Korzystanie z nowoczesnych technologii wiąże się jednak z cyberzagrożeniami, które są przedmiotem obaw Polaków. Aż 79% boi się o bezpieczeństwo swoich danych osobowych oraz kradzieży tożsamości, a 80% boi się sprzedaży danych. Ponieważ jednak doświadczenie zaczyna odgrywać coraz większą rolę, więc 55% chętnie udostępni informacje o sobie, żeby dostawać spersonalizowaną ofertę.

Konsumenci chcą mieć ciastko i je zjeść, ale ich obawy o bezpieczeństwo danych nie są bezzasadne. Na trudnym i zatłoczonym rynku firmy muszą stawiać doświadczenia klientów na pierwszym miejscu, dając im wartość w postaci lepszej obsługi, wygody oraz oszczędności. A jednocześnie zapewnić pełną ochronę danych osobowych – uważa Grzegorz Przytuła, Partner EY-Parthenon, ekspert ds. sektora handlu i produktów konsumenckich.

O badaniu

To już szósta edycja EY Future Consumer Index. Globalnie badanie objęło 27 krajów i ponad 20 tysięcy respondentów. Polska część była prowadzona od lutego do marca 2023 roku na reprezentatywnej grupie 1000 osób w wieku 18-65 lat. Ponad połowa (52%) to były kobiety. Większość to mieszkańcy miast, a jedna piąta wsi.