Wytyczne EBA Loan origination and monitoring – na jakim etapie dostosowania są banki i jakie dostrzegają wyzwania?

Na podstawie otrzymanych odpowiedzi widzimy, że większość banków europejskich zakończyła analizę luki względem finalnej wersji Wytycznych EBA. Obecnie banki przygotowują się do prac wdrożeniowych.

• W odniesieniu do wymogów związanych z zarządzaniem kluczowym wyzwaniem jest określenie, jak uwzględnić czynniki ESG w procesach zarządzania oraz zaktualizować systemy w zakresie procedur prania brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu.
• W odniesieniu do wymogów związanych z procedurami udzielania kredytów kluczowym wyzwaniem jest dostosowanie systemów IT do nowych zasad / procedur kredytowych, aktualizacja polityk i procedur wewnętrznych oraz opracowanie metodyki przeprowadzania analiz wrażliwości i narzędzi wspierających ten proces.
• W odniesieniu do wymogów związanych z monitorowaniem głównym celem i wyzwaniem jest usprawnienie systemu IT służącego do monitorowania (na poziomie jednostkowym i portfelowym) oraz aktualizacja polityk i procedur wewnętrznych.

Na pytanie o to, jak banki oceniają gotowość dostosowania się do wymogów poszczególnych sekcji Wytycznych EBA najniżej oceniana jest gotowość banków do dostosowania się w pełni do wymogów sekcji 8 dotyczącej Monitorowania przed końcem czerwca 2021 roku.

Zasada proporcjonalności – nadal budzi wiele wątpliwości

Jednym z kluczowych wyzwań w efektywnym i racjonalnym dostosowaniu się do Wytycznych EBA jest interpretacja zasady proporcjonalności. Pomimo doprecyzowania i uszczegółowienia zapisów w finalnej wersji Wytycznych EBA polskie i europejskie banki nadal mają sporo wątpliwości odnośnie sposobu i zakresu stosowania wielu wymogów. Może to wynikać z faktu, że zasada proporcjonalności jest różnie definiowana w zależności od sekcji Wytycznych. Ponadto, każdy podmiot będzie oceniał wielkość, charakter i złożoność instytucji / instrumentu kredytowego przez pryzmat swojej instytucji.

W szczególności banki zastanawiają się, czy w przypadku małych kredytobiorców, kredytów niskokwotowych lub krótkoterminowych konieczne jest spełnianie wymogów dotyczących m.in. przeprowadzania analizy wrażliwości czy uwzględniania czynników ESG w ramach oceny wiarygodności kredytowej, pozyskiwania wielu danych i informacji (biznes plany, prognozy finansowe), szerokiego zakresu monitoringu ekspozycji kredytowych. Co dalej z możliwością przeprowadzania uproszczonej oceny kredytobiorcy na podstawie rozwiązań przewidzianych w Rekomendacji T?

Niewątpliwie podstawową zasadą, którą należy się kierować, jest stwierdzenie, że im większy kredyt / dłuższy termin kredytowania, tym analiza i ocena wiarygodności kredytowej powinna być bardziej szczegółowa. Banki powinny również zastanowić się i ocenić, na ile obecnie stosowane procedury / rozwiązania są spójne z celami wskazanymi w Wytycznych, w tym wymogami dotyczącymi ochrony konsumentów. Ewentualna rezygnacja z dostosowania się do niektórych wymogów Wytycznych EBA powinna być odpowiednio uzasadniona przez bank, ale również spójna z przyjętym przez instytucję apetytem na ryzyko.

Wycena nieruchomości – czy obecne praktyki w polskich bankach mogą być podtrzymane?

Mimo że obszar ten jest obecnie uregulowany w wielu przepisach, wciąż pojawiają się pytania dotyczące konieczności i zakresu korzystania z rzeczoznawcy majątkowego w rozumieniu Ustawy o gospodarce nieruchomościami w związku z udzielaniem kredytów zabezpieczonych na nieruchomości. EBA wielokrotnie podkreśla, że wycena zabezpieczenia w momencie udzielania kredytu jest kluczowym krokiem w cyklu życia ekspozycji kredytowej, zatem powinna być wykonana dokładnie i z należytą starannością, przy uwzględnieniu oceny nieruchomości wewnątrz i na zewnątrz, aby uniknąć problemów z przeszacowaniem majątku będącego przedmiotem zabezpieczenia. W tym kontekście Wytyczne EBA wymagają, aby taka wycena była dokonana przez rzeczoznawcę, który m.in. posiada kompetencje i spełnia wszelkie wymogi krajowe lub międzynarodowe i uznane normy zawodowe mające zastosowanie do rzeczoznawców lub realizacji konkretnego zadania obejmującego wycenę. Zatem w świetle Wytycznych banki, które wymagają dokonania wyceny nieruchomości i dostarczenia operatu szacunkowego w związku z procedurą oceny zdolności kredytowej spełniają te wymogi. Niedopuszczalną praktyką wydaje się przyjmowanie jako wartości zabezpieczenia ceny wskazanej w akcie notarialnym w wyniku transakcji na rynku wtórnym ustalonej miedzy stronami bez zaangażowania profesjonalnego rzeczoznawcy, co jest powszechnym podejściem stosowanym w niektórych krajach europejskich.

Należy również zwrócić uwagę na zapisy Rekomendacji S, które posługują się pojęciem „oceny wartości zabezpieczenia na nieruchomości” jako procesu mającego na celu ustalenie przez bank kwoty możliwej do uzyskania ze sprzedaży na warunkach rynkowych nieruchomości będącej zabezpieczeniem ekspozycji kredytowej. Proces ten z reguły realizowany jest przez pracowników banku, którzy zajmują się procesem wyceny, posiadają odpowiednie kompetencje, są niezależni od procesu sprzedaży, jednak często nie są rzeczoznawcami majątkowymi w rozumieniu ww. Ustawy. Ocena wartości zabezpieczenia to pojęcie różne od wyceny nieruchomości przeprowadzanej przez rzeczoznawcę majątkowego, w szczególności, jak wskazano w znowelizowanej Rekomendacji S, inny jest cel obu tych procesów.

W związku z zaostrzeniem w Wytycznych EBA wymogów dotyczących wyceny i monitorowania zabezpieczeń wiele podmiotów zastanawia się również, czy wszystkie wymogi Sekcji 7 Wytycznych EBA powinny być stosowane również do zabezpieczeń, które nie są uwzględniane w wewnętrznych procesach zarządczych (np. kalkulacja rezerw, kalkulacja RWA), a stanowią jedynie zabezpieczenie rezerwowe / dodatkowe. EBA jednoznacznie wskazała, że Wytyczne nie wprowadzają w tym zakresie żadnego zróżnicowania. Niemniej, tak jak w innych kwestiach, także tu można rozważyć zasadę proporcjonalności.

Podsumowanie

Wytyczne EBA dotyczą najważniejszego obszaru funkcjonowania banków – procesu kredytowego. Mimo że zawierają dość szczegółową listę wymogów, nie można określić jednego właściwego podejścia do ich implementacji. Każda instytucja powinna spojrzeć na wymogi Wytycznych przez pryzmat obecnie stosowanych rozwiązań w procesie udzielania kredytów i ich monitorowania i wdrożyć najwłaściwsze dla siebie rozwiązania, kierując się przede wszystkim celem, który przyświeca tym Wytycznym, tj. ograniczeniem poziomu ekspozycji zagrożonych (NPL) w bilansie.