Czego należy spodziewać się w globalnych regulacjach dla sektora finansowego w roku 2024

Wszystko to sprawia, że po latach globalizacji i standaryzacji regulacji dla sektora finansowego na świecie wchodzimy w erę fragmentacji, w której różne jurysydykcje podejmują własne inicjatywy regulacyjne – dążą do uregulowania technologii, zarządzania danymi czy kwestii klimatycznych na poziomie narodowym. To poważne wyzwanie dla największych instytucji finansowych działających na skalę globalną, które dotychczas centralizowały podejście do zarządzania, upatrując w tym również źródeł wzrostu efektywności i korzyści skali. Dziś zarządzanie grupą finansowa na skalę globalną, ze względu na coraz większą fragmentację przepisów i podejścia narodowe, staje się znacząco utrudnione, a w niektórych obszarach nawet niemożliwe. 

Wśród czynników kształtujących agendę regulacyjną autorzy raportu EY wskazują również niepewność ekonomiczną wynikającą ze wzrostu cen energii, czy inflacji, co mieć będzie przełożenie na pogorszenie jakości aktywów banków przewidywane w 2024 roku. 

9 globalnych priorytetów regulacyjnych na rok 2024

Do kluczowych obszarów zainteresowania światowych regulatorów sektora finansowego należy w dalszym ciągu agenda ostrożnościowa,  naprawa i przymusowa restrukturyzacja, jak również jakość zarządzania i efektywność nadzorcza. Ponadto, ważnymi tematami pozostaną w 2024 roku regulacje związane z ochroną konsumentów na rynkach finansowych, kwestie klimatyczne i szerzej ESG, aktywa cyfrowe, digitalizacja płatności i sztuczna inteligencja, jak również nadużycia i operacyjna odporność instytucji finansowych. Przyjrzeliśmy się tym 9 globalnym priorytetom nadzorczym, oceniając jednocześnie ich wagę i adekwatność w odniesieniu do banków działających Polsce. 

Priorytet 1: wymogi ostrożnościowe

Rok 2024 to końcówka przygotowań do wdrożenia przez banki wymogów Bazylei III (a w Unii Europejskiej wymogów Rozporządzenia CRR3 w obszarze ryzyka kredytowego, w tym metod wewnętrznych, ryzyka operacyjnego oraz ryzyka CVA). Autorzy raportu EY wskazują na pojawiającą się potrzebę adresowania przez regulatorów szoków związanych z odpływem depozytów w bankach poddanych warunkom stresowym, szczególnie w obliczu dzisiejszych możliwości technologicznych oraz przepływu informacji w mediach społecznościowych. Kładzie się nacisk na zarządzanie płynnością, w tym płynnościowe testy warunków skrajnych. 

Chociaż w przypadku polskich banków od lat mieliśmy do czynienia z nadpłynnością w sektorze oraz stosunkowo wysoką jakością zarządzania ryzykiem płynności (również ze względu na lokalne regulacje, w tym Rekomendację P KNF, czy poprzedzające reżim LCR/NSFR rozwiązania krajowe – nadzorcze normy płynności), to jednak sytuacje szokowe wskazują na poważne skutki ryzyka runu na bank.

Priorytet 2: naprawa i przymusowa restrukturyzacja

Dotychczasowe regulacje w zakresie recovery i resolution na dobre wkomponowały się w obowiązki dla instytucji finansowych, w szczególności w sektorze bankowym. Jednym z ostatnich istotnych elementów reformy w tym zakresie było wprowadzenie wymogu w zakresie TLAC dla globalnych banków o znaczeniu finansowym oraz wymogów w zakresie MREL, zobowiązujących banki do poszerzenia bilansów o specyficzne kategorie zobowiązań, które podlegałyby umorzeniu lub konwersji w celu zwiększenia operacjonalizacji i efektywności przeprowadzenia przymusowej restrukturyzacji. W 2024 roku w skali globalnej regulatorzy koncentrować będą się na dalszym rozwoju narzędzi usprawniających resolution, czego przejawem będą:

• w Stanach Zjednoczonych – zapoczątkowane w 2023 roku zasady mające na celu wzmocnienie planowania przymusowej restrukturyzacji oraz wymogi w zakresie długoterminowych instrumentów dłużnych na potrzeby przeprowadzenia procesów resolution,
• w Unii Europejskiej – nacisk na utrzymanie płynności w warunkach prowadzenia przymusowej restrukturyzacji, 
• w Wielkiej Brytanii – wypracowanie wymogów strategii „uporządkowanego” wyjścia dla mniej istotnych systemowo banków w związku z ryzykiem upadłości.

W Polsce banki kontynuować będą przygotowania dotyczące operacjonalizacji procesu przymusowej restrukturyzacji, wynikające z Wytycznych EBA dotyczących możliwości poprawy procesu resolution, jak również oczekiwań BFG w zakresie przeprowadzenia przez banki oceny wykonalności przyjętych dla nich planów resolution.  

Priorytet 3: nadzór ze strony kierownictwa

Autorzy  opracowania EY wskazują na ważny trend w zakresie działań regulatorów, który będzie kontynuowany w roku 2024 – tj. zwiększenie jakości nadzoru ze strony organów zarządzających i nadzorczych instytucji finansowych. Przejawem tych działań będzie większe zainteresowanie kulturą organizacji, jak również mechanizmami wynagrodzeń, które w ocenie organów nadzoru są głównym źródłem niewłaściwych decyzji zarządczych. Zapowiedziano większą uwagę w obszarze powiązania celów biznesowych organizacji (szczególnie oczekiwań akcjonariuszy) z koniecznością wypełnienia wymogów regulacyjnych. Instytucje powinny wzmocnić efektywność kontroli oraz zapewnić wymierne dowody kontroli i zrozumienie przez organy zarządzające i nadzorcze instytucji pełnego zakresu wymogów regulacyjnych. Będzie to możliwe dzięki oczekiwanej intensyfikacji programów szkoleniowych dla kadr kierowniczych, kształtowaniu kultury organizacyjnej i rewizji narzędzi w obszarze wynagrodzeń i nagród wspierających filary tej kultury. 

Priorytet 4: efektywność nadzorcza

Chociaż priorytet ten dotyczy organów nadzoru i zwiększenia efektywności ich działania, to jednak będzie pośrednio miał istotny wpływ na same instytucje finansowe. Komitet Bazylejski Nadzoru Bankowego zapowiedział w 2023 roku rewizję zasad nadzoru nad bankami m.in. poprzez koncentrację na nowych obszarach ryzyka, takich jak ryzyko klimatyczne czy ryzyko związane z digitalizacją finansów.  Ponadto, nadzorcy zmieniają procesy kontroli banków, idąc w stronę nadzoru opartego o dane. Dla instytucji oznacza to konieczność sprawnego dostarczenia dobrej jakości danych na potrzeby nadzorcze. Można spodziewać się zatem większej liczby zapytań o dane, ankiet nadzorczych czy testów warunków skrajnych. 

Priorytet 5: digitalizacja i sztuczna inteligencja w sektorze finansowym

W 2024 roku regulatorzy będą kontynuować wysiłki mające na celu zwiększenie cyfrowej odporności banków poprzez analizę systemów IT, czy współpracy banków z pomiotami trzecimi, w tym dostawcami nowoczesnych technologii. Od banków będzie wymagać się restrykcyjnych ram zarządzania outsourcingiem funkcji IT, przetwarzania danych oraz bezpieczeństwa IT. Nacisk położony zostanie na odpowiedzialne używanie sztucznej inteligencji w sektorze finansowym, chociaż w ujęciu regulacyjnym w tym obszarze autorzy raportu EY dostrzegają wiele niewiadomych. Wymiernym osiągnięciem w tym zakresie jest porozumienie w UE skutkujące wydaniem tzw. AI Act przez Komisję Europejską. 

Oczekiwanym trendem, który przybierać będzie na sile w 2024 roku, będzie budowanie w bankach multidyscyplinarnych zespołów ds. sztucznej inteligencji w celu zapewniania bezpiecznego i odpowiedzialnego wykorzystania możliwości AI, równocześnie mając na uwadze konieczność zarządzania powstającymi w tym zakresie nowymi rodzajami ryzyka oraz zapewnienia zgodności regulacyjnej.

Priorytet 6: ESG

Rok 2024 przyniesie dalszy wzrost atencji nadzorczej w odniesieniu do raportowania, ujawnień oraz zarządzania ryzykiem ESG. Autorzy raportu EY wskazują status obowiązywania kluczowych globalnych regulacji w zakresie ESG w 2024 roku, takich jak TCFD, ISSB, SEC czy też – w odniesieniu do krajów Unii Europejskich – CSRD. W przypadku krajów UE i Stanów Zjednoczonych oczekiwany wymóg atestacji/przeglądu kluczowych ujawnień ESG zwiększa presję na jakość i adekwatność raportowania banków w tym zakresie. Ponadto, można z całą stanowczością podkreślić, że rok 2024 bedzie okresem szczególnych działań w zakresie przeciwdziałania ryzyku greenwashingu w sektorze finansowym, jak również większej atencji w obszarze zagadnień „miękkich”, tj. z zakresu „S” – social. Priorytetem będą również plany transformacji, tj. w szczególności dekarbonizacji portfeli kredytowych, inwestycyjnych i ubezpieczeniowych, w powiązaniu z celami klimatycznym i strategią net-zero oczekiwaną przez nadzorców i w wielu przypadkach deklarowana przez same instytucje. 

Priorytet 7: konsumenci

Regulatorzy zapowiadają kontynuację w 2024 agendy konsumenckiej, w szczególności w zakresie działania w najlepiej pojętym interesie klienta, przejrzystości informacji o produktach finansowych, budowie świadomości konsumenta na rynku usług finansowych, czy adekwatności cen za produkty. W odniesieniu do rynku polskiego przejawem takich działań, istotnych w 2024 roku będą produkty ubezpieczeniowe sprzedawane w kanałach bancassurance jako odpowiedź na identyfikowane przez EIOPA i KNF niepożądane praktyki w tym zakresie. 

Priorytet 8: nadużycia na rynkach finansowych

Autorzy raportu EY wskazują, że wiele instytucji finansowych w 2023 roku było przedmiotem wzmożonej aktywności nadzorczej w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy czy finansowania terroryzmu, postępowania w zakresie sankcji gospodarczych czy traktowania osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne (PEP). W dalszej kolejności w centrum zainteresowania będzie rosnące zjawisko fraudów i oszukańczych płatności związanych z bezprecedensowym rozwojem cyberprzestępczości.  Od instytucji wymaga to stałego monitorowania i analizy płatności na skalę masową. 

Priorytet 9: odporność operacyjna

Z uwagi regulatorów w 2024 roku na pewno nie zejdzie budowa większej odporności operacyjnej banków, szczególnie w obszarze technologii informacyjnych, czy zarządzania ryzykiem stron trzecich (i tzw. stron czwartych). Przejawem tych działań w UE są wymogi rozporządzenia DORA, które wejdą w życie z początkiem 2025 roku i oznaczają konieczność finalizacji przygotowań w roku 2024. Z kolej w Stanach Zjednoczonych przejawem odpowiedzi instytucji w tym zakresie jest nowa praktyka polegająca na  wyodrębnieniu na najwyższym szczeblu kierowniczym stanowiska Chief Resillence Officer. 

Z pełnym raportem „EY Global financial services regulatory outlook 2024” można zapoznać się tutaj: