Wdrożenie MSSF 9 i MSSF 17 – umowy ubezpieczeniowe w nowym standardzie

MSSF 9 reguluje trzy główne obszary związane z rachunkowością instrumentów finansowych:

• klasyfikacja i wycena instrumentów finansowych,
• utrata wartości aktywów finansowych,
• rachunkowość zabezpieczeń.

Standard MSSF 9 zmienił dotychczasowy model związany z klasyfikacją oraz wyceną instrumentów finansowych. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule: MSSF 9: Klasyfikacja, wycena i utrata wartości składników aktywów finansowych.

Główne wyzwania dla podmiotów wdrażających MSSF 9

1. Wprowadzenie zmian w politykach księgowych i procedurach wewnętrznych.
2. Klasyfikacja i wycena instrumentów finansowych zgodnie z ich modelami biznesowymi.
3. Ocena charakterystyki i zmienności przepływów pieniężnych dla instrumentów finansowych oraz test SPPI.
4. Identyfikacja i ujęcie księgowe zmian w aktywach finansowych.
5. Ustalenie procesów obliczania przewidywanych strat kredytowych (zamiast strat poniesionych).
6. Zmiany w obliczaniu wartości bilansowej brutto i ujmowaniu POCI oraz zmiany w rachunkowości zabezpieczeń.
7. Zmiany w kontroli wewnętrznej nad sprawozdawczością finansową w wyniku wdrożenia MSSF 9.

MSSF 17 – umowy ubezpieczeniowe według nowego standardu

MSSF 17 „Ubezpieczenia” określany jest jako jedna z największych zmian w rachunkowości ubezpieczeń w ostatnich latach. MSSF 17 po raz pierwszy wprowadza kompleksowe ramy dotyczące umów ubezpieczenia i co za tym idzie, w raportowaniu finansowym. Standard ten odnosi się do towarzystw ubezpieczeniowych oferujących ubezpieczenia na życie oraz majątkowe.

Zgodnie z nowym standardem, każda umowa ubezpieczeniowa musi być wyceniana na bazie trzech podstawowych elementów, którymi są:

• zdyskontowane przepływy pieniężne, związane bezpośrednio z umową,
• jednoznaczna korekta ryzyka,
• marża dla usług umownych (tzw. CSM, contractual service margin).

Od kiedy obowiązuje standard MSSF 17?

Standard MSSF 17 wszedł w życie w styczniu 2023 roku. Data ta była przesuwana dwukrotnie, o czym pisaliśmy m.in. w artykule: Walka z czasem, czy dobrze zaplanowana strategia. Wdrożenie MSSF 17.

Wdrożenie MSSF 17 po MSSF 9

MSSF 17 przewiduje duże możliwości wyłączeń, dzięki czemu po wdrożeniu tego standardu możliwa jest zmiana klasyfikacji aktywów finansowych objętych MSSF 9. Ponadto, dzięki istotnej zmianie w MSSF 9, w pewnych okolicznościach możliwe jest przeklasyfikowanie zobowiązań finansowych.

Zmiany klasyfikacji opierają się na stanie faktycznym i okolicznościach istniejących na dzień zastosowania MSSF 17 po raz pierwszy. Stosuje się je ze skutkiem wstecznym z zastosowaniem wymogów przejściowych MSSF 9. W tym przypadku przy stosowaniu wymogów przejściowych MSSF 9, za datę zastosowania standardu po raz pierwszy uznaje się datę zastosowania po raz pierwszy standardu MSSF 17. Wszelkie zmiany wynikające z zastosowania powyższych zasad nie wymagają zmian dla wcześniejszych okresów.

W przypadku aktywów finansowych możliwe są następujące działania:

• ponowna ocena modelu biznesowego zarządzania daną grupą aktywów, czy składnik aktywów finansowych został nabyty w celu utrzymania go do terminu zapadalności (ang. Hold do collect), lub też w celu utrzymania go do zapadalności i w celu odsprzedaży (ang. Hold to collect and for sale);
• sklasyfikowanie składnika aktywów finansowych jako wycenianego według wartości godziwej przez wynik finansowy (jeśli dzięki temu wyeliminuje się lub znacznie ograniczy niedopasowanie księgowe, które powstałoby w wyniku wyceny aktywów lub zobowiązań na innej podstawie);
• sklasyfikowanie inwestycji w instrument kapitałowy jako wycenianej według wartości godziwej przez inne całkowite dochody (jeśli wspomniany instrument kapitałowy nie jest przeznaczony do obrotu ani nie stanowi zapłaty warunkowej ujmowanej przez nabywcę w ramach połączenia jednostek gospodarczych podlegającego standardowi MSSF 3);
• odwrócenie dotychczasowej klasyfikacji inwestycji w instrument kapitałowy, wyceniany według wartości godziwej przez inne całkowite dochody.

Jednocześnie, podmiot musi odwrócić klasyfikację składnika aktywów finansowych wycenianych według wartości godziwej przez wynik finansowy, jeśli pierwotnej klasyfikacji dokonano w celu uniknięcia lub zminimalizowania niedopasowania księgowego, a ze względu na zastosowanie MSSF 17 już ono nie istnieje.

W odniesieniu do zobowiązań finansowych, podmiot może zrealizować poniższe scenariusze.

1. Dotychczasową klasyfikację zobowiązania finansowego wycenianego według wartości godziwej przez wynik finansowy należy odwrócić, jeśli dokonano jej wcześniej w celu wyeliminowania lub zminimalizowania niedopasowania księgowego.
2. Zobowiązanie finansowe można sklasyfikować jako wyceniane według wartości godziwej przez wynik finansowy – jeśli klasyfikacja ta nie byłaby wcześniej dozwolona, ponieważ nie spełniała warunku (tj. nie zachodziło niedopasowanie księgowe).

Wdrożenie MSSF 17 po MSSF 19  – wsparcie EY

Przy wdrażaniu MSSF 17 po MSS 9 konieczne jest przeklasyfikowanie aktywów finansowych i zobowiązań finansowych, EY może służyć pomocą w następującym zakresie:

• analiza polityki rachunkowości,
• analiza klasyfikacji oraz dokumentacji modelu biznesowego w celu określenia, czy możliwa jest reklasyfikacja,
• analiza niedopasowań księgowych przed wdrożeniem MSSF 17 i po nim,
• analiza inwestycji w instrumenty kapitałowe,
• udzielanie odpowiedzi na pytania w czasie prac wdrożeniowych.

Wdrożenie MSSF 9 razem z MSSF 17

Ubezpieczyciele wdrażający MSSF 9 równolegle z MSSF 17 muszą wprowadzić dwie istotne zmiany księgowe, które wpływają na sprawozdawczość finansową. Wdrażanie obu standardów należy rozważać łącznie ze względu na powiązania między zobowiązaniami ubezpieczeniowymi a inwestycjami stanowiącymi ich zabezpieczenie.

MSSF 9 wprowadza nowe wymogi dotyczące klasyfikacji i wyceny, zwłaszcza w odniesieniu do aktywów finansowych. Ubezpieczyciele mogą być zmuszeni do przeprowadzenia analiz i sformułowania nowych osądów, np. w celu określenia:

• czy instrumenty finansowe wycenia się według zamortyzowanego kosztu, czy wartości godziwej
• czy wynik na tych instrumentach jest ujmowany w rachunku zysków i strat, czy w innych całkowitych dochodach (OCI).

Ubezpieczyciele będą również musieli uwzględnić interakcję między stosowanymi przez siebie zasadami rachunkowości w odniesieniu do:

• inwestycji finansowych w związku z MSSF 9,
• umów ubezpieczeniowych w związku z MSSF 17 (tak aby zminimalizować niedopasowania księgowe).

Wdrożenie MSSF 9 i MSSF 17 – wsparcie EY

W przypadku jednoczesnego wdrażania standardów: MSSF 9 i MSSF 17, EY może służyć pomocą w następującym zakresie.

• Analiza luk w lokalnych procesach i metodach względem polityk grupowych oraz wymogów MSSF ,9 bądź pomoc w przygotowaniu lokalnej polityki rachunkowości w zakresie MSSF 9 na podstawie polityk grupowych.
• Diagnostyka możliwych usprawnień, wsparcie przy automatyzacji, optymalizacji procesów raportowych lub przy dostosowaniu procesów raportowych do zmian wynikających z wdrożenia MSSF 9 i MSSF 17.
• Analiza klasyfikacji oraz dokumentacji modelu biznesowego bądź opracowanie dokumentacji modelu biznesowego i pomoc w zaprojektowaniu ram modelu biznesowego;
  Analiza wyników testu SPPI lub opracowanie listy kontrolnej SPPI i przeprowadzenie testu SPPI.
• Analiza historycznej sprzedaży produktów z portfeli HTC i FVOCI.
• Analiza oznaczania i ujmowania zmian istotnych i nieistotnych.
• Analiza lub opracowanie zaktualizowanego planu kont.
• Opracowanie wersji roboczych ujawnianych informacji przejściowych lub związanych z dotychczasowym scenariuszem postępowania.
• Analiza lub opracowanie metodologii oraz modelu ryzyka kredytowego (jeśli rozwiązanie grupowe jest niedostępne lub nieadekwatne dla podmiotu lokalnego) – opcjonalnie, wymaga zaangażowania ekspertów EY ds. ryzyka.
• Udzielanie odpowiedzi na pytania w czasie prac wdrożeniowych.