Perspektywa podatkowa
Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przychodem jest w szczególności określona wartość rynkowa majątku podmiotu przejmowanego otrzymanego przez spółkę przejmującą w części przewyższającej wartość emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółek łączonych.
Na gruncie powyższego przepisu wykształciły się obecnie dwie, sprzeczne ze sobą linie interpretacyjne organów podatkowych.
Pierwsza z nich bierze pod uwagę cel wprowadzonych regulacji i zakłada brak powstania przychodu po stronie spółki przejmującej (por. interpretacja indywidualna z dnia 7 grudnia 2023 r., sygn. 0111-KDWB.4010.133.2023.1.AZE).
Druga opiera się wyłącznie na literalnym brzmieniu przepisów i nie bierze pod uwagę szerszego kontekstu omawianych regulacji. Przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 12 marca 2024 r., sygn. 0114-KDIP2-1.4010.6.2024.3.AZ, organ podatkowy nie zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy, który wskazywał na brak możliwości powstania przychodu wynikającego z art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT w sytuacji połączenia bez wydawania nowych udziałów. Co istotne, w przypadku uproszczonego połączenia bezemisyjnego takie podejście prowadzi w rezultacie do opodatkowania po stronie spółki przejmującej przychodu w pełnej wysokości (bez pomniejszenia o jakiekolwiek koszty podatkowe).
Prezentowane przez organy podatkowe niekorzystne stanowisko w istotny sposób wpływa na opłacalność połączenia bezemisyjnego. Transakcja, która w założeniu nie powinna generować żadnych dodatkowych obciążeń podatkowych, może bowiem skutkować koniecznością rozpoznania po stronie spółki przejmującej przychodu podatkowego w maksymalnej możliwej wysokości, tzn. wartości rynkowej przejmowanego majątku. Stawia to pod znakiem zapytania racjonalność ekonomiczną przeprowadzenia reorganizacji w omawiany sposób. Ważne jest zatem, aby podatnicy planujący działania restrukturyzacyjne w pierwszej kolejności możliwie szeroko rozważyli szereg różnych scenariuszy biznesowych oraz ich konsekwencje na gruncie różnych gałęzi prawa.
Okiem eksperta EY
Z niekorzystnym dla podatników stanowiskiem organu podatkowego trudno się zgodzić. Skoro bowiem z samej istoty połączenia bezemisyjnego wynika, że nie są w tym przypadku wydawane żadne udziały/akcje (brak jest w tym zakresie jakiejkolwiek alternatywnej ścieżki postępowania), art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT nie powinien znaleźć zastosowania. Ścisłe stosowanie w tym przypadku reguł wykładni językowej prowadzi do wyników ad absurdum, co stanowić powinno podstawę do sięgnięcia po inne reguły wykładni (m.in. celowościową).
W kontekście powyższego widzimy pewną analogię do sporu, jaki toczył się w przedmiocie uznania prawa do służebności przesyłu za nieodpłatne świadczenie podlegające opodatkowaniu. Ostatecznie kwestię tę rozstrzygnął NSA (wyrok z dnia 13 grudnia 2023 r., sygn. II FSK 408/21), który zauważył, że nie może być mowy o jakimkolwiek przychodzie z tytułu świadczenia nieodpłatnego w sytuacji, w której czynność prawna ze swojej istoty jest nieodpłatna. Tym samym sąd odrzucił możliwość stosowania, w tym konkretnym przypadku, przepisów, które nie przystają do istoty ekonomicznej danego zdarzenia. Analogiczne stanowisko powinno zostać również przyjęte w sytuacji bezemisyjnego połączenia, tak aby podejście podatkowe odpowiadało celom i sensowi ekonomicznemu.
Podsumowanie
Planując połączenie spółek przy zastosowaniu art. 5151 KSH, należy wziąć pod uwagę nie tylko aspekty biznesowe/procesowe. Transakcja tego typu może bowiem dodatkowo generować istotne ryzyko podatkowe. Celem jego minimalizacji warto rozważyć zabezpieczenie restrukturyzacji opinią doradcy podatkowego.
