Negatywne statystyki
Mimo że w Europie zgodnie z dyrektywą Komisji Europejskiej odchodzi się od instytucjonalnej opieki nad dziećmi, w Polsce jest nią objętych niemal 18 tysięcy młodych osób. Zapewnienie im wsparcia psychicznego i edukacyjnego, aby umieli samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie, jest znacznie trudniejsze w domach dziecka niż w warunkach domowych. Rozwiązaniem jest objęcie wychowanków rodzinną pieczą zastępczą, ale takich rodzin nieustannie brakuje. Jedną z przyczyn jest niedostateczne wsparcie instytucjonalne, w tym finansowe, ale również niewielka liczba programów edukacyjnych dla opiekunów, którzy zmagają się z wieloma wyzwaniami.
Przygotowanie młodego człowieka do wejścia w dorosłość nigdy nie jest rzeczą łatwą. Wychowankowie systemu opieki zastępczej, instytucjonalnej i rodzinnej zastępczej, często mają dodatkowy bagaż traum z dzieciństwa, niskiego poczucia wartości, a także borykają się dysfunkcjami wynikającymi z nadużywania alkoholu przez rodziców biologicznych. Nowi opiekunowie muszą nieustannie rozwijać swoje kompetencje wychowawcze, by odpowiadać na potrzeby młodego człowieka. Zbyt rzadko mówi się o tym, że im także potrzebne jest wsparcie psychologiczne i edukacyjne. Niestety czasem jest ono niewystarczające. Fundacja EY wspiera rodziców zastępczych organizując szereg różnorodnych warsztatów dla rodziców – tłumaczy Agnieszka Palka, psycholog i pedagog koordynująca projekty społeczne w ramach Fundacji EY.
Potrzeba edukacji w zakresie rodziców zastępczych
Rola opiekunów zastępczych często pozostaje niejasna dla wielu osób, a w debacie publicznej częściej akcentuje się kwestie związane z adopcją. Zarówno rodzicielstwo zastępcze, jak i adopcyjne mają na celu zapewnienie dziecku bezpieczeństwo i wychowanie w środowisku domowym, jednak różnią się pod wieloma względami. Rodzina zastępcza oferuje dzieciom tymczasowe schronienie do momentu, gdy mogą one powrócić do swojej biologicznej rodziny, zostaną adoptowane, osiągną pełnoletność lub zdobędą samodzielność. Opieka ta jest nadzorowana przez służby socjalne, które zapewniają wsparcie finansowe na pokrycie niezbędnych kosztów związanych z potrzebami dziecka. Rodzina zastępcza, działając z myślą o najlepszym interesie dziecka, nie przejmuje pełni praw rodzicielskich. Ograniczenie władzy rodzicielskiej w rodzinie zastępczej nie oznacza pozbawienia rodziców biologicznych ich praw i obowiązków, a raczej stanowi miejsce rozwoju dziecka do czasu, aż sytuacja w rodzinie pochodzenia zostanie ustabilizowana.
Rolę rodziców zastępczych często pełni najbliższa rodzina – dziadkowie, wujostwo czy nawet pełnoletnie rodzeństwo. W rodzinach zastępczych spokrewnionych przebywa w Polsce ponad 37 tys. dzieci, z kolei pod opieką rodzin niespokrewnionych – mowa o zawodowej i niezawodowej pieczy zastępczej – znajduje się ponad 21 tysięcy dzieci.
Rodzice adopcyjni uzyskują pełne prawa rodzicielskie, opieka ma wymiar stały i bezterminowy, a cały proces jest nieodwracalny. Po zakończeniu procedury adopcyjnej rodzina nie jest monitorowana przez służby socjalne i nie otrzymuje regularnego wsparcia finansowego.
Promocja rodzicielstwa zastępczego
Fundacja EY co roku organizuje ogólnopolski konkurs na dofinansowanie działań na rzecz rodzicielstwa zastępczego. Funkcjonuje on pod nazwą "Dzień Rodzicielstwa Zastępczego – kampanie społeczne" i mogą wziąć w nim udział zarówno instytucje samorządowe organizujące pieczę zastępczą, np. PCPR, MOPS czy MOPR i organizacje pozarządowe skupione na tej formie opieki. Zgłaszane projekty powinny budować pozytywny wizerunek rodzin zastępczych i zachęcać nowych opiekunów do podjęcia się misji stworzenia domu dla potrzebujących dzieci.