Rodziny zastępcze wychowują dzieci z dużym bagażem życiowych doświadczeń. Wychowywanie dzieci to zadanie wymagające pokonywania wielu wyzwań, a odpowiedzialność rodziców zastępczych wymaga szeregu dodatkowych umiejętności. Osoby, które podejmują odpowiedzialność za dzieci w ramach pieczy rodzinnej mogą korzystać z szeregu form wsparcia i ze specjalnych programów edukacyjnych w ramach 3 sektora organizacjo pozarządowych. Przykładowo, Fundacja EY, która od 25 lat pomaga opiekunom i wspiera edukację młodzieży z rodzin zastępczych, prowadzi Akademię Świadomego Rodzica, której celem jest zapobieganie wypaleniu zawodowemu rodziców zastępczych oraz poszerzenie ich wiedzy i kompetencji na temat wspierania dzieci w rozwoju intelektualnym i emocjonalnym – tłumaczy Agnieszka Palka, psycholog i pedagog koordynująca projekty społeczne w ramach Fundacji EY.
Konieczna większa promocja rodzin zastępczych
Przez ostatnie lata trwały prace nad zmianami w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, które miały pomóc przyspieszyć deinstytucjonalizację, czyli zmniejszenie liczby ośrodków opiekuńczo-wychowawczych na rzecz większego wsparcia rodzinnej pieczy zastępczej. Nowelizacja, która weszła w życie 1 lutego br., zakłada wzrost wynagrodzenia dla rodzin zastępczych zawodowych i prowadzących rodzinne domy dziecka, poprawę organizacji procedur adopcyjnych czy zakaz tworzenia nowych domów dziecka. W 2022 r. było ich 1307 – to wzrost o 60% w porównaniu z rokiem 2012 (814 placówek). Większa liczba ośrodków opiekuńczo-wychowawczych wynika w pewnej mierze z konieczności dostosowania nowych limitów do liczby wychowanków (wcześniej 30, a od 2021 r. 14). Nie zmienia to faktu, że należy jeszcze bardziej promować rodziny zastępcze i wspierać ich funkcjonowanie.
Ta forma opieki nad dojrzewającymi młodymi ludźmi jest po prostu najlepsza, gdyż pomaga im wzrastać w atmosferze miłości i zrozumienia, oferuje stabilizację, poczucie bezpieczeństwa oraz warunki najbardziej zbliżone do domowych. Dziecko ma stałe wsparcie od tych samych osób, może nawiązać w nimi silną relację bez obaw, że za jakiś czas dojdzie do zmiany kadrowej i trafi pod opiekę innego wychowawcy, jak zdarza się to w pieczy instytucjonalnej. Dla nastolatków wchodzących w dorosłość ważne jest również wsparcie w procesie usamodzielniania się, którego w większym zakresie mogą zaznać ze strony opiekunów zastępczych – dodaje Agnieszka Palka.
Trudne wejście w dorosłość
Z danych GUS wiemy, że osoby w wieku 18-24 lata stanowiły pod koniec 2022 r. trzeci co do wielkości odsetek (16,8%) wśród grup wiekowych będących pod opieką rodzin zastępczych – łącznie było to 9414 wychowanków. Dla porównania, w ośrodkach instytucjonalnych odsetek młodych ludzi powyżej 18. r.ż. wyniósł 8% (1327 osób). Zapewnienie im dobrego startu w dorosłość, by nie powielali wzorców swoich biologicznych rodziców i osiągnęli równowagę życiową oraz psychiczną, jest bardzo dużym wyzwaniem. Dla wychowanków w wieku 16-20 lat przeznaczony jest program „Skrzydła samodzielności” prowadzony przez Fundację EY, którego celem jest wsparcie młodych ludzi w zdobywaniu praktycznej wiedzy i umiejętności oraz w kształtowaniu postaw niezbędnych i pomocnych w samodzielnym życiu.
Dołączenie dziecka do rodziny zastępczej i budowanie zaufania przez obie strony to trudny moment. Kolejnym kamieniem milowym staje się postawienie pierwszych kroków w samodzielnym życiu. Wiele dzieci ma zaburzone wzorce społeczne, a część zmaga się ze skutkami Alkoholowego Syndromu Płodowego (FAS). Bez właściwej opieki grożą im niepełna edukacja, bezrobocie lub zachowania ryzykowne i przestępcze. Jednak gdy doświadczają stabilizacji i mają szansę na właściwy rozwój psychospołeczny, są znacznie mniej narażone na rozwój chorób wtórnych w wyniku FAS. Jednak zarówno rodzicom zastępczym, jak i dzieciom potrzebna jest kompleksowa pomoc specjalistów, aby cały proces socjalizacji zakończył się sukcesem – zaznacza ekspertka Fundacji EY.