Na jaki system kaucyjny czekamy?

System kaucyjny - kto będzie miał obowiązek przyjmowania opakowań?

Projekt ustawy wprowadza ważną zmianę, jaką jest zwiększenie do 200 mkw. powierzchni sklepów, które będą miały obowiązek nie tylko przyjmować i zwracać kaucje, ale również zapewnić odbiór pustych butelek i puszek. Zwiększenie tej powierzchni aż o 100% (w stosunku do poprzedniej wersji projektu ustawy) może znacząco wpłynąć na dostępność dla konsumentów punktów zwrotu opakowań, a co za tym idzie znacząco ograniczyć efektywność systemu kaucyjnego. Przeciętny Polak deklaruje motywację do przebycia średnio 273 metrów do najbliższego punktu odbioru butelek celem uzyskania zwrotu kaucji za trzy sztuki opakowań. Brak dostępności punktów obioru może zniechęcać klientów do uczestnictwa w systemie kaucyjnym. Na gruncie proponowanych rozwiązań pojawiają się postulaty wprowadzenia powszechnego systemu kaucyjnego (możliwości zwrotu opakowań w każdym punkcie sprzedaży).

System kaucyjny - jak wdrażają go inne kraje? 

Na obecnym etapie legislacyjnym wydaje się zasadnym aby w projekcie wprowadzono rozwiązania na wzór innych krajów. Na przykład w krajach bałtyckich na terenach wiejskich butelki zbierają już sklepy o powierzchni 60 mkw., a powierzchnia ta się zwiększa w większych aglomeracjach.

Każdy rynek ma jednak własną specyfikę i poziom dojrzałości, zarówno jeśli chodzi o możliwości finansowe i organizacyjne, jak i o zachowania konsumenckie. Polski system kaucyjny w założeniu nie będzie narzucał obowiązku stosowania automatów czy butelkomatów. Możemy jednak spodziewać się, że zmiana przepisów wpłynie na upowszechnienie automatów w największych placówkach handlowych. W mniejszych sklepach i miejscowościach standardem pozostanie zbiórka manualna. Wprowadzenie zmiany polegającej na ograniczeniu powierzchni ilość punktów zbiórki na terenach mniej zurbanizowanych może skutkować negatywną praktyką porzucania niepotrzebnych odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych. 

Projektowane przepisy nie wskazują, w jaki sposób zostanie zorganizowany sam system odbioru butelek. Bez wątpienia jest to kluczowa kwestia zarówno dla producentów, jak i dystrybutorów napojów w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym.  Same przepisy skłaniają do wprowadzenia modelu konkurencyjnego i dopuszczają udział w rynku różnych podmiotów, które mogłyby pełnić rolę tzw. podmiotów reprezentujących. Ograniczeniem w tej roli jest wymóg, aby podmioty te przyjmowały formę prawną spółki akcyjnej o kapitale zakładowym nie niższym niż 5 mln zł, co efektywnie może ograniczyć ilość podmiotów organizujących obieg zamknięty dla butelek po napojach.

Kaucja 

Zgodnie z projektem wysokość kaucji za opakowania na napoje wyniesie nie więcej niż 2 zł. Stawkę dla różnych rodzajów opakowań  wyznaczać będzie minister. Warto zauważyć, że z jednej strony kaucja musi być na tyle wysoka, aby motywować Polaków do zwracania odpadów w sklepach, a z drugiej nie powinna przewyższać kosztów wytworzenia nowego opakowania - na co wskazywałoby racjonalne podejście do sprawnie funkcjonującego systemu kaucyjnego.

System kaucyjny - wejście w życie przepisów

Wejście w życie systemu kaucyjnego w Polsce jest już niemal wiadome. W omawianym projekcie zmieniono sam termin wejścia w życie ustawy, aby nie przywiązywać się do okresów rocznych i nie przekładać noweli o kolejny rok. Ta ma obecnie wejść w życie w terminie 14 dni, a stawiane w niej wymogi dotyczące raportowania, czy uzyskiwania konkretnych poziomów zbiórki dotyczyć mają roku 2025.

Czas ten będzie można wykorzystać do zapoznania się z nowymi obowiązkami i do solidnego przygotowania się do uruchomienia systemu kaucyjnego od strony administracyjnej i logistycznej.

Inne powiązane zmiany, w tym konieczność zmian podatkowych

Równolegle do prac legislacyjnych nad systemem kaucyjnym trwają prace nad ustawą wprowadzającą rozwiązania przewidziane w tzw. dyrektywie SUP a także prace nad Rozszerzoną Odpowiedzialnością Producenta. Nadchodzące nowe obowiązki i opłaty nie powinny się kumulować, przepisy powinny zatem być redagowane ze szczególną ostrożnością. Warto także wspomnieć o ewentualnych zmianach podatkowych. W trakcie przygotowania nowych przepisów dotyczących kaucji rozważane jest objęcie kaucji podatkiem VAT (Ministerstwo Finansów zapowiada przygotowanie stosownej nowelizacji).

Polski system kaucyjny ma być systemem bezparagonowym, co także będzie wymagało zmiany obecnie obowiązujących przepisów dotyczących rozliczenia VAT od kaucji. Wszystko wskazuje, że nie będzie to proste zadanie, zważywszy chociażby na Dyrektywę VAT, która – choć dopuszcza pewną elastyczność – dąży do opodatkowania kaucji. Problem obrotu kwotą kaucji z pewnością nie będzie jedynym wyzwaniem legislacyjnym w najbliższym czasie.