Okiem eksperta EY: Przełomowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Nadchodzą rewolucyjne zmiany w podatku od nieruchomości

Podatek od nieruchomości. Na co wskazują dotychczasowe przepisy?

Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają zasadniczo budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Co więcej, stawka podatku od nieruchomości wynosi 2% od wartości początkowej takiej budowli. Jeżeli więc przedsiębiorca wykorzystuje w swojej działalności budowle, które z reguły mają wysoką wartość, to podatek od takiego obiektu generuje znaczące koszty w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. 

Definicja budowli ma zatem duży wpływ na wysokość płaconego przez przedsiębiorców podatku od nieruchomości.

Z art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy podatkowej – w dotychczasowym brzmieniu – wynika, że budowla to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem ani obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych w zakresie definicji budowli odsyła więc do przepisów ustawy Prawo budowlane, a zatem do ustawy niepodatkowej. 

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego a obecne przepisy Konstytucji

Wydając wyrok, TK zwrócił szczególną uwagę na dwa przepisy Konstytucji. Po pierwsze, zgodnie z art. 84 Konstytucji każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Po drugie, nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy (art. 217 Konstytucji).

Z obydwu przytoczonych przepisów Konstytucji wynika, jak ujął to TK, „podwyższony standard określoności prawa właściwy prawu daninowemu”. Oznacza to, że tak ważny element opodatkowania, czyli jego przedmiot, powinien być zdefiniowany przez ustawę podatkową, a nie przepisy niepodatkowe. Posłużenie się przez ustawodawcę w definicji budowli, zawartej w art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy podatkowej, ogólnym odesłaniem do „przepisów prawa budowlanego” uniemożliwia podatnikom ustalenie na podstawie samych przepisów ustawy podatkowej, czy należące do nich budowle są, czy nie są, objęte podatkiem od nieruchomości. Dlatego TK uznał przepis w taki sposób definiujący budowlę za niezgodny ze wskazanym podwyższonym standardem określoności prawa.

Niedopuszczalny brak precyzji

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że wymienione w art. 217 Konstytucji elementy konstrukcyjne podatku, a przede wszystkim przedmiot opodatkowania, musi określać ustawa. Regulacje tego dotyczące muszą być na tyle precyzyjne, aby podatnik wiedział, czy w jego przypadku ustawa przewiduje obowiązek podatkowy. Tymczasem obecnie obowiązujący przepis art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy podatkowej, określający budowle jako przedmiot podatku od nieruchomości, ich nie definiuje. Także z art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy podatkowej nie wynika, aby uregulowano w nim autonomiczną definicję legalną budowli na potrzeby podatkowe. Przepis ten odsyła zaś, aż dwukrotnie, do przepisów prawa budowlanego, a więc do przepisów niepodatkowych.

Zdaniem TK odesłanie do ogólnego pojęcia „przepisów prawa budowlanego” jako dziedziny prawa administracyjnego, a nie do samej ustawy Prawo budowlane, powoduje poważne konsekwencje. Określenie przedmiotu opodatkowania może bowiem nastąpić nie tylko w ustawie, lecz potencjalnie także w aktach rangi podustawowej, które również zaliczałyby się do prawa budowlanego. W związku z tym na gruncie obecnych przepisów nie można precyzyjnie ustalić, które obiekty należy uznać za budowle ani jakie akty prawne z dziedziny prawa budowlanego (również rozporządzenia) należy wziąć pod uwagę w trakcie interpretacji prawa w tym zakresie. Jak wynika natomiast z art. 217 Konstytucji, przedmiot opodatkowania jest określony przez ustawę, a nie przez rozporządzenie czy inny akt prawa niższego rzędu.

Możliwość wznowienia postępowania

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego może stanowić podstawę do wznowienia postępowań podatkowych dotyczących opodatkowania budowli negatywnie zakończonych dla podatników. Wznowienie postępowania z powodu niezgodności przepisu z Konstytucją może nastąpić tylko na żądanie strony, wniesione w ciągu miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK (art. 241 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej).

Jeżeli więc firma otrzymała niekorzystną dla siebie decyzję, która stała się ostateczna i którą wydano na podstawie zakwestionowanego przez TK przepisu definiującego budowlę dla celów podatku od nieruchomości, warto rozważyć wznowienie postępowania.

Wyrok opublikowano w Dzienniku Ustaw z dnia 10 lipca 2023 r. pod poz. 1313. Tym samym do dnia 10 sierpnia 2023 r. włącznie na pewno istnieje możliwość wznowienia niekorzystnie zakończonych postępowań podatkowych w tym zakresie.