Sankcje gospodarcze - Frequenty Asked Questions

3. Narzędzia i źródła wiedzy

3.1. Dzień dobry, czy weryfikacja kontrahenta przy użyciu dostępnych na rynku narzędzi (np. Skaner iAML, Platforma Hyperflow) jest wystarczająca, czy powinna być uzupełniona o dodatkowe działania (jeśli tak - jakie)?

Nie wypowiadamy się o wystarczalności konkretnych narzędzi lub repozytoriów danych do weryfikacja kontrahenta.

3.2. Dzień dobry, nawiązując do informacji odnośnie rejestrów firm w Rosji i Białorusi - czy można prosić o wskazanie tych głównych stron, gdzie możemy znaleźć takie informacje ?

Linki do oficjalnych rejestrów państwowych są poniżej:

Rosja

http://egrul.nalog.ru/ 

Białoruś

http://egr.gov.by/egrn/index.jsp?content=Find 

W praktyce bez dostępu do wiarygodnych płatnych źródeł, specjalizujących się w firmach tych dwóch rynków, bardzo trudno jest ustalić niezbędny zakres danych o kontrahentach.

3.3. Banki od dłuższego czasu weryfikują swoich klientów pod kątem KYC/AML/UBO/sankcji i mają do tego dedykowane całe zespoły. Jak z tym tematem radzą sobie/mają poradzić mniejsze firmy? Czy są do tego jakieś dedykowane narzędzia?

Przestrzeganie sankcji jest wymogiem regulacyjnym. Zakres czynności, a w konsekwencji niezbędne zasoby ludzkie, techniczne, finansowe i inne są pochodną profilu ryzyka firmy i kontrahentów. Nie istnieją uniwersalne rozwiązania – w zależności od potrzeb, częstości sprawdzeni i zidentyfikowanych ryzyk, może być to proces w pełni wewnętrzny, może być realizowany w modelu hybrydowym gdzie bardziej złożone przypadki są analizowane przez zewnętrzne podmioty lub w całości przekazany w outsourcing.

3.4. Czy polecacie Państwo jakieś wyszukiwarki, które w miarę dokładnie pokażą, po wpisaniu kodu celnego, czy produkt jest objęty sankcjami?

Wg wyjaśnień Komisji Europejskiej, "Nomenklatura scalona (CN) jest ośmiocyfrowym systemem kodowania UE, obejmującym kody Zharmonizowanego Systemu (HS) z dalszymi podpodziałami w UE. Służy on wspólnej unijnej taryfie celnej [...]" (https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/pl/content/nomenklatura-scalona-0). INFORMACYJNY SYSTEM ZINTEGROWANEJ TARYFY CELNEJ (ISZTAR4) dostępny przez stronę https://ext-isztar4.mf.gov.pl/taryfa_celna/ umożliwia wyszukanie towaru m.in. wg kodu CN oraz zapoznanie się z ograniczeniami w zakresie importu i eksportu towaru, w tym w zakresie sankcji UE na Rosję i Białoruś.

3.5. Przy pomocy jakich narzędzi możemy zweryfikować UBO?

Celem weryfikacji kontrahenta jest zebranie wystarczającego zakresu danych, który umożliwia przeprowadzenie sprawdzenia sankcyjnego w obrębie podmiotu, struktury właścicielskiej i beneficjenta rzeczywistego (UBO). Rejestry handlowe (KRS, CEIDG), rejestr beneficjentów rzeczywistych i inne źródła (strony internetowe podmiotów, sprawozdania finansowe, Internet itp.) to są narzędzia, które powinny być w tym procesie wykorzystane.

3.6. Dzień dobry , na bazie jakich dokumentów bazują Państwo przy identyfikacji UBO, w szczególności pytam o Luksemburg, Cypr ? Rozumiem, ze dane z rejestru UBO nie są wystarczające ?

Jeśli w rejestrze danego kraju są ujawnione dane dotyczące beneficjentów rzeczywistych to zawsze warto do nich sięgnąć. Natomiast niekoniecznie będzie to wystarczające. Ustalenie struktury właścicielskiej i beneficjentów rzeczywistych może wymagać sięgnięcia dodatkowo do rejestrów handlowych, przeanalizowania informacji dostępnych o firmie na stronach internetowych kontrahenta, zapoznania się ze sprawozdaniem finansowym (może zawierać informacje o beneficjentach rzeczywistych), przeanalizowania innych informacji dostępnych o kontrahencie w otwartych źródłach (włączając w to informacje w innych językach) jak też konieczność zdania pytań bezpośrednio kontrahentowi.

W wyniku tych działań firma powinna być w stanie zebrać wystarczające informacje o kontrahentach, umożliwiające ocenę ryzyka współpracy i przeprowadzenie sprawdzenia sankcyjnego.

4. Sankcje towarowe

4.1.  Czy jest zbiorczy (roboczy) spis towarów/usług objętych sankcjami, które obowiązują z punktu widzenia polskich importerów/eksporterów (niezależnie od autora sankcji czy jest to UE, Polska, USA itd.). ?

Firmy działające i zarejestrowane na terytorium Polski lub UE są związane sankcjami nakładanymi przez Unię Europejską, Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) oraz Polskę. Sankcje nakładane przez inne kraje (USA, Wielka Brytania itp.) nie są prawnie wiążące, chyba że firma prowadzi też działalność poprzez filie zarejestrowane w innych krajach. W takiej sytuacji może być też związana sankcjami nakładanymi przez inne państwa. Również Rosja nałożyła sankcje gospodarcze, wymierzone w firmy i organizacje z UE.

Stąd też nie ma zbiorczego spisu towarów, ponieważ nie wszystkie sankcje są prawnie wiążące dla firm działających w Polsce, lub mogą być wręcz wzajemnie się wykluczające (vide UE versus Rosja).

4.2. Czy w imporcie towaru z Rosji Urząd Celny ma obowiązek weryfikowania kodów CN ( objętych sankcjami ) czy obowiązek ten spoczywa to tylko na importerze

Weryfikacja kodu CN (poprawności nadania względem specyfikacji towaru oraz występowania towarów na listach sankcyjny) pozwala na ograniczenie ryzyka, że towar będzie zakwalifikowany przez Urząd Celny jako objęty embargiem importowym. UC weryfikuje kody CN pod kątem list sankcyjnych i może również weryfikować zgodność towaru z nadanym kodem CN. W przypadku zidentyfikowania przez UC niezgodności towaru z kodem CN lub występowania kodu CN na listach sankcyjnych, towar może być zatrzymany przez UC oraz może być złożone zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa w związku z próbą ominięcia sankcji.

4.3. a farby? [w kontekście dual-use goods]

Towary objęte embargiem są identyfikowane na listach sankcyjnych poprzez kody CN, opis oraz w wybranych przypadkach wartość.

Zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM RADY (UE) NR 833/2014 towary, które są skalsyfikowane w ramach grupy (kodu) "CN 3207 10: Pigmenty, środki matujące i farby oraz podobne preparaty, gotowe" są objęte embargiem eksportowym do Rosji. To czy dany towar jest zgodny z tą klasyfikacją wymaga analizy specyfikacji produktowo-technicznej i weryfikacji, czy kwalifikuje się do tego czy innego kodu CN.

4.4. Czy można sprzedawać towary spożywcze do firm państwowych w Białorusi?

Co to zasady w przypadku Białorusi produkty spożywcze nie są objęte sankcjami, natomiast weryfikacja dopuszczalności handlu danym towarem jest możliwa m.in. z wykorzystaniem kodu CN poprzez sprawdzenie wprost w Rozporządzeniu lub w takich bazach jak ISZTAR i TARIC.

Treść Rozporządzenia Rady (WE) nr 765/2006 z dnia 18 maja 2006 r (z późniejszymi zmianami) również nie wyklucza sprzedaży do spółek białoruskiego skarbu państwa. Trzeba jednak zwrócić uwagę na podmioty wprost wymienione w rozporządzeniu jako objęte sankcjami.

4.5. Czy kupując towar objęty sankcjami ( a nie mamy takiej wiedzy i nie znamy jego pochodzenia)  w Polsce od podmiotu polskiego ponosimy jakąś odpowiedzialność

W przypadku sankcji gospodarczych, zgodnie w zaleceniami KE, powinno stosować się podejście oparte na ryzyku. W praktyce oznacza to m.in. zaaplikowanie adekwatnych kryteriów do oceny czy dany towar może być objęty sankcjami oraz czy możemy podejrzewać (lub mogliśmy wiedzieć) że pochodzi od podmiotu lub z terytorium objętego sankcjami. Takie podejście, wraz z udokumentowanymi działaniami, pozwala zarządzać ryzykiem sankcyjnym, a w konsekwencji potencjalną odpowiedzialnością karną i finansową.

5. Case studies

5.1. Pan Tomasz Dyrda  podkreślił, że powinniśmy przeprowadzić analizę struktury właścicielskiej, jednak mamy dość ograniczone możliwości, gdyż np. miałam przykład dostawcy który ma siedzibę w Czechach, beneficjentami są członkowie zarządu spółki czeskiej, udziałowcami spółki czeskiej są cztery spółki cypryjskie  a ich udziałowcami są spółki z siedzibą na Wyspach Dziewiczych. Dalej nie byłam w stanie sprawdzić, zatem nie mam pewności kto stoi za tą spółką, czy nasze organy mogą nas ukarać w przypadku gdybyśmy podjęli współpracą z tą spółką a osoba sankcyjna stałaby za tą spółką czeską?

Brak ustalenia beneficjenta rzeczywistego de facto uniemożliwia prawidłową weryfikację ryzyka sankcyjnego. Dodatkowo skomplikowane struktury właścicielskie, szczególnie z wykorzystaniem spółek z jurysdykcji umożliwiających nieujawnianie beneficjentów rzeczywistych, powinny być dodatkowym istotnym czynnikiem ryzyka przy ocenie współpracy z danym podmiotem. Możliwe jest podjęcie dodatkowych działań, takich jak wysłanie zapytania do kontrahenta o strukturę właścicielską i beneficjentów rzeczywistych, w zależności od otrzymanej odpowiedzi (lub jej braku), podjęcie dalszych działań i decyzji o nawiązaniu bądź kontynuacji współpracy z kontrahentem.

5.2. Dzień dobry, jakie działania należy podjąć w stosunku do podmiotu wpisanego na polska listę sankcyjną , z którą zawarta umowa o leasing pojazdu (podmiot Z LISTY SANKCYJNEJ  jest tylko korzystającym, właścicielem pojazdu jest firma leasingowa). Chodzi mi o to czy np. należy wypowiedzieć umowę i odebrać pojazd, czy po odebraniu pojazdu firma leasingowa może go sprzedać , oraz jeszcze kwestia płatności od tego klienta , czy można przyjmować takie środki

Zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM RADY (UE) NR 269/2014

„zasoby gospodarcze” oznaczają wszelkiego rodzaju rzeczowe aktywa trwałe i wartości niematerialne i prawne, ruchome i nieruchome, które nie są środkami finansowymi, ale mogą być użyte do uzyskania środków finansowych, towarów lub usług;

z kolei "USTAWA z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego" (tzw. polska ustawa sankcyjna) wskazuje, że

"[...]

Art. 6. 1. Osoba lub podmiot, które w stosunku do osoby lub podmiotu

wpisanych na listę:

1) nie dopełniają obowiązku zamrożenia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych lub zakazu udostępniania środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych, określonego w art. 2 ust. 1 lub 2 rozporządzenia 765/2006 lub art. 2 rozporządzenia 269/2014,

[...]

– podlegają karze pieniężnej."

Jeśli przedsiębiorca uzna że w świetle obowiązujących przepisów leasing jest udostępnieniem zasobów gospodarczych, to może to rodzić wszystkie związane z tym wymogi oraz konsekwencje, w przypadku niepodjęcia działań przez leasingodawcę.

5.3. Czy otrzymanie spłaty zadłużenia z ugody zawartej w 2019 roku, z rosyjskim Partnerem, który był dłużnikiem polskiej spółki,     jest czy nie jest naruszeniem sankcji ? Dodam , że spłata zadłużenia powinna nastąpić w latach 2022 -2025?

Co do zasady sankcje ekonomiczne działają na przyszłość i mają na celu utrudnienie (ograniczenie) możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, poprzez ograniczenie dostępu do towarów (import z perspektywy Rosji) oraz organicznie do rynków zbytu (eksport z perspektywy Rosji). Spłata zadłużenia przez rosyjskiego partnera może nie być objęta sankcjami, przy czym każda taka sytuacja wymaga indywidualnej analizy stanu faktycznego i prawnego przed wydaniem rekomendacji bądź opinii.

5.4. Czy długoletnia licencja na znaki towarowe wykorzystywana w Rosji do produkcji towarów będących środkami czystości , nie objętych sankcjami  przez podmioty również nie objęte sankcjami jest zgodna z prawem?

Licencja na znak towarowy również może podlegać ograniczeniom sankcyjnym, ponieważ może być zinterpretowana jako ekwiwalent udostępniania zasobów gospodarczych. Może to zależeć od podmiotu któremu udzielono licencji (zarówno z perspektywy firmy jak i beneficjenta rzeczywistego), daty udzielenia licencji oraz czego konkretnie licencja dotyczy. Tak jak w poprzednim przypadku, każda taka sytuacja wymaga indywidualnej analizy stanu faktycznego i prawnego przed wydaniem rekomendacji bądź opinii.

5.5. Czy żywność może zostać uznana za wyrób podwójnego zastosowania?

Sankcje (embargo) nałożone na Rosję i Białoruś dotyczą nie tylko towarów podwójnego zastosowania. Zgodnie z "ROZPORZĄDZENIEM RADY (UE) NR 833/2014 - ZAŁĄCZNIK XVIII" wybrane kategorie żywności też są objęte zakazem importu z Rosji.

5.6. Czy odkrywając taki schemat (slajd 7) (odbiorca - Turcja), przedsiębiorca powinien to gdzieś zgłosić?

Polska ustawa sankcyjna (USTAWA z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego) wskazuje, które organy państwa są odpowiedzialne za wprowadzanie i egzekwowanie przestrzegania sankcji na terytorium Polski. Opisany schemat może być zidentyfikowany przez różne instytucje (Urząd Celny, Krajową Administrację Skarbową, Inspekcję Handlową itp.) ze wszystkim konsekwencjami z tego wynikającymi, m.in. złożeniem zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez przedsiębiorcę czy też nałożeniem kary pieniężnej, która może sięgnąć nawet 20 mln. PLN.

5.7. Czy mają Panowie jakieś doświadczenia z sytuacją, gdy sankcje weszły na tyle niespodziewanie, że transakcja doszła do skutku, z powodu braku informacji obu stron transakcji? A na pewno nabywcy? Czy istnieje jakaś prawna możliwość anulowania takiej transakcji? Czy nabywca musi być czujny w każdej minucie transakcji?

W związku z tym że faktycznie sankcje gospodarcze mogą wejść w życie z dnia na dzień, przepisy sankcyjne przewidują odpowiednie uregulowania w tym zakresie – m.in. Artykuł 10 oraz Artykuł 11 Rozporządzenia Rady (UE) NR 833/2014 z dnia 31 lipca 2014 r., które określają odpowiedzialność za naruszenie sankcji (Art. 10) oraz odpowiedzialność za niedotrzymanie warunków lub odstąpienie od transakcji (Art. 11). Przy czym wypowiedzenie się o konkretnej transakcji każdorazowo wymaga ustalenia stanu faktycznego i odniesienia go do odpowiednich przepisów.

5.8. Jeżeli wobec klienta- podmiotu toczy się postępowanie wyjaśniające w sprawie wywozu towaru objętego sankcjami. Rachunek klienta jest zablokowany. To czy firma mająca zrealizować wywóz tego towaru może zwrócić środki na konto tego klienta ( np.: do zapłaty należności celnych), ponieważ są one mu potrzebne, a w momencie kiedy postępowanie się wyjaśni i zakończy- klient prześle nam środki powrotem. Czy taki ruch jest dopuszczalny?

Bez dodatkowych informacji o powodzie wszczęcia postępowania, jego statusie, zakresie blokady rachunków bankowych nie można odpowiedzieć „TAK” lub „NIE”. Patrząc z perspektywy praktycznych ograniczeń, w przypadku próby zwrotu środków na rachunek bankowy podmiotu, który ma ten rachunek zablokowany, przelew może nie być zrealizowany lub środki które trafią na rachunek mogą zostać zamrożone. Dodatkowo należy spojrzeć na ryzyko możliwości naruszenia zakazu udostępniania zasobów gospodarczych poprzez próbę wykonania takiej transakcji w świetle toczącego się postępowania.

Zamieszczone odpowiedzi na pytania, zadane w trakcie bezpłatnych webinariów, nie stanowią opinii ani porady prawnej i nie zabezpieczają przed ryzykiem naruszenia sankcji gospodarczych. Z uwagi na ciągłe zmiany w przepisach prawa, nie przedstawiamy żadnego oświadczenia o wystarczalności i kompletności prezentowanych informacji. 
Nie ponosimy odpowiedzialności za żadną stratę lub szkodę jakiegokolwiek rodzaju będącą rezultatem zastosowania się przez Państwa do odpowiedzi na powyższe pytania, a ich wykorzystanie nie powinno powstrzymywać Państwa od przeprowadzenia dalszych działań i analiz, w szczególności kiedy takie obowiązki są na Państwa nakładane na podstawie innych przepisów szczególnych (np. Ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu)