Jaka powinna być skuteczna strategia opakowaniowa przedsiębiorstwa?

Zrównoważone opakowania a konsument

Rynek opakowań nastawiony jest przede wszystkim na wybory konsumentów.

Z badań przeprowadzonych na grupie europejskich konsumentów w czasie pandemii, dokonujących zakupów w sklepach odzieżowych online, wskazują, że 35% z nich nie dokonałoby zakupu, gdyby okazało się, że dana firma stosuje opakowania produktów, które nie są przyjazne środowisku. Ponadto ankietowani wskazali, że efektywne wykorzystanie materiałów (62%), zrównoważonych materiałów (61%) i dostrzeżenie referencji marki w zakresie zrównoważonego rozwoju (56%) przyczynia się do pozytywnego odbioru zakupionego towaru po otrzymaniu przesyłki. Z kolei 2/3 konsumentów (66%) uważa, że producenci są odpowiedzialni za zapewnienie ekologiczności ich opakowań [1]. Z kolei aż 70% konsumentów oczekuje materiałów pochodzących z recyklingu w opakowaniach produktów, które kupują [2].

Na rynku mamy do czynienia z różnymi modelami pakowania produktów. Niektóre z nich bazują na prostocie i wykorzystywaniu jednorodnych materiałów, inne przeciwnie – stosują zasadę, że im bardziej złożone opakowanie, tym lepiej. Wzrost świadomości ekologicznej konsumentów wymusza na przedsiębiorcach zmianę podejścia do projektowania opakowań produktów.

Oczywiście, w wielu przypadkach nie można zrezygnować w 100% z opakowań, gdyż spełniają one nie tylko funkcję informacyjną, przechowalniczą, ale także ochronną, w szczególności w odniesieniu do opakowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Patrząc szerzej na cały łańcuch dostaw, opakowania to nie tylko to, w co opakowany jest produkt finalny. Są one również związane z fizycznymi operacjami logistycznymi, operacjami handlowymi, finansowymi czy informacyjnymi ukierunkowanymi na analizę zgodności, wymagań czy audytów.

Warto przyjrzeć się rodzajom opakowań, które producenci wprowadzają na rynek. Mogą być one wykonane z materiałów jednorodnych lub łączących różne ich rodzaje, tzw. opakowania wielomateriałowe. To właśnie te ostatnie znajdują najszersze zastosowanie – są to opakowania kartonowe do żywności płynnej (mleko, soki, nektary itp.), inne z przewagą tworzywa sztucznego służą do pakowania pieczywa o przedłużonym terminie przydatności do spożycia, ale również słodkich i słonych przekąsek (np. chipsów). Ich zastąpienie ze względów technologicznych będzie niezwykle trudne, jednak przedsiębiorcy mierzą się z konsekwencjami ich stosowania, co zaobserwować można drastycznym wzrostem kosztów związanych z ich zagospodarowaniem.

Opakowania a recykling

Innym wyzwaniem stojącym przed producentami opakowań czy produktów w opakowaniach wprowadzanych na rynek jest możliwość zastosowania materiałów pochodzących z recyklingu. Opakowania z tworzyw sztucznych są bardzo zróżnicowane. Różnice te wynikają zarówno ze składu, okresu ich wykorzystywania, jak i możliwości ich dalszego odzysku lub przetworzenia. Jednak nawet najlepsza dostępna technologia nie wpłynie na zwiększenie dostępności surowca wtórnego. Ten zaś, nie będzie dobrej jakości bez sprawnie działającego systemu zarządzania odpadami. W Polsce taki system musi zostać zdefiniowany na nowo i jeszcze nie znamy szczegółów jego funkcjonowania.

Pewne jest jednak to, że niezależnie od przepisów należy prowadzić szeroko zakrojoną kampanię edukacyjną, aby zwiększyć świadomość ekologiczną m.in. dotyczącą selektywnej zbiórki odpadów i zachowań proekologicznych.

Producenci opakowań prześcigają się w deklaracjach na temat procentowego udziału surowców wtórnych w swoich opakowaniach, jednak problemy zaczynają się w momencie doboru surowca dobrej jakości do ich produkcji. W przypadku tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, firmy konkurują ze sobą o zakup dobrej jakości recyklatu. Problem stanowi również jego ograniczona ilość na rynku polskim.

Na rynku odpadów mamy do czynienia jeszcze z innym zjawiskiem, a mianowicie, nieopłacalnością stosowania surowców wtórnych. Wynika to z faktu, iż ceny surowców pierwotnych często są dużo niższe. Rynkiem rządzi ekonomia, a co za tym idzie stosowanie droższych surowców wtórnych jest zwyczajnie nieopłacalne. Odpowiedzią na obecny stan ma być sprawnie działający ROP (Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta), gdzie wprowadzający produkt w opakowaniu na rynek będzie zobowiązany do ponoszenia kosztów związanych z zagospodarowaniem odpadów.

Obecnie funkcjonujący rynek gospodarki odpadami wymaga zmian na wielu poziomach, niezależnie od frakcji materiałowej, z którą dany przedsiębiorca ma do czynienia (m.in. papier/tektura, tworzywa sztuczne, szkło, metal). Konieczne jest wprowadzenie usprawnień w poszczególnych ogniwach łańcucha wartości. Rozpatrując usprawnienie łańcucha wartości na przykładzie tworzyw sztucznych, należy zacząć od:

• zmiany podejścia do projektowania produktów i opakowań zgodnie z zasadami eko-designu,
• zwiększenie poziomu odzysku i recyklingu w krajowym systemie selektywnej zbiórki,
• a na sortowaniu i efektywnym recyklingu kończąc,
• wprowadzając zmiany w całym łańcuchu dostaw, a co za tym idzie, przyjrzenie się materiałom około produkcyjnym i wykorzystywanym w transporcie,

co pozwoli na usprawnienie gospodarki odpadami z tworzyw sztucznych, ukierunkowanej na pozyskanie i produkcję surowców wysokiej jakości. Zgodnie z założeniami UE do 2030 r. wszystkie opakowania z tworzyw sztucznych powinny nadawać się do odzysku lub ponownego wykorzystania. W związku z tym firmy już teraz powinny rozpocząć działania zmierzające do wpisania się w ten wymóg, pomimo braku krajowych przepisów.

Strategia opakowaniowa – wizerunek firmy

Proekologiczny wizerunek przedsiębiorstwa to nie tylko wyzwania organizacyjne oraz finansowe. To również szukanie przewag konkurencyjnych. Z jednej strony to kwestia podaży – wynikającej z potrzeby szukania oszczędności i optymalizacji procesów w łańcuchach dostaw przez samego producenta. Z drugiej jednak strony to kwestia popytu, ponieważ wzrost świadomości ekologicznej klientów, będzie wpływał na ich zachowania jako konsumentów, czyli poszukiwanie i nabywanie produktów, które są przyjazne dla środowiska na wszystkich etapach łańcucha dostaw (proces produkcji, magazynowania i dystrybucji).

Wychodzenie naprzeciw oczekiwaniom konsumentów sprowadza się do podążania i wpisywania się w 3 kluczowe obszary zrównoważonego rozwoju tj. gospodarczy, społeczny i środowiskowy. W wielu firmach zrównoważony rozwój staje się istotnym czynnikiem w podejmowaniu decyzji biznesowych. Przedsiębiorstwa prześcigają się w inicjatywach, które redukują wpływ ich działalności na środowisko. Działalność proekologiczna i zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju to nie tylko szlachetny gest, ale również dobry interes, w myśl przekazu „Going Green = Good Business”!

Podsumowanie

Skuteczna strategia opakowaniowa produktów w przedsiębiorstwie to obecnie nie tylko wymóg spełniania rygorystycznych i ambitnych celów unijnych, lecz również pozytywna zmiana wizerunku firmy. Dlatego temat ten powinien znaleźć się w głównej agendzie każdej organizacji, aby w strategiczny sposób zarządzać kluczowymi procesami łańcucha dostaw – sourcingiem i zakupami, produkcją i dystrybucją, co będzie miało swoje odzwierciedlenie w przekształcaniu obecnych modelów biznesowych. Przedsiębiorcy o zmianach powinni zacząć myśleć już teraz, by odpowiednio wcześniej przygotować się na nadchodzące zmiany legislacyjne i biznesowe.