Dlaczego audyt powinien być powiązany z przeglądem podatkowym

Liczne wyzwania

Audyt nadal pozostaje dużym wyzwaniem. Jednym z podstawowych powodów, dla których jest tak wymagający są właśnie skomplikowane regulacje podatkowe. Szeroko rozumiane prawo podatkowe w Polsce od wielu lat wywołuje wiele sporów i wątpliwości. Do tego przedsiębiorcy są zmuszeni do płacenia wielu różnych danin publicznych. Główne obszary, na które trzeba zwrócić uwagę przy badaniu sprawozdań finansowych, to już nie tylko VAT, CIT i PIT. Coraz większym problemem stają się podatek u źródła, podatek od nieruchomości, akcyza, a w ostatnich latach także dodatkowe nowe daniny, jak opłata cukrowa i podatek od wielkopowierzchniowych powierzchni handlowych.

Ponadto podatki to dziedzina wyjątkowo narażona na częste i niejasne zmiany przepisów, wprowadzane często w pośpiechu. To sprawia, że za nowymi przepisami bardzo trudno nadążyć nie tylko podmiotom audytowanym, ale także samym audytorom. Do tego wiedza podatkowa i księgowa są już tak obszerne, że audytorzy często potrzebują osobnych ekspertów, specjalistów w danej dziedzinie.

UWAGA!

Włączenie w badanie sprawozdań finansowych również zespołu specjalistów podatkowych to bardzo dobra praktyka.

To dobra praktyka także dla samych klientów, dla których kolejne obowiązki podatkowe i potencjalna odpowiedzialność – przede wszystkim karno-skarbowa – to ogromny stres. Do tego dochodzi jeszcze rewolucja technologiczna, bo choć daje pozytywne rezultaty z punktu widzenia przejrzystości rozliczeń i zapobiegania nadużyciom, to sama w sobie staje się wyzwaniem. Wymusza bowiem zapewnienie bezpieczeństwa technologicznego, aktualizacji programów i szkolenia ludzi. Przykładem może być choćby system do wystawiania e-faktur, który rewolucyjnie wpłynie na biznes spółek, ale w skrajnych przypadkach dotyczących problemów z wystawieniem faktur za pośrednictwem KSeF może doprowadzić do katastrofy spowodowanej pozbawieniem przedsiębiorcy środków ze sprzedaży.

Ważnym problemem, z jakim muszą liczyć się również audytorzy, są nadużycia. Nadal zdarzają się sytuacje, w których badane podmioty padają ofiarami nieuczciwych kontrahentów czy pracowników, wystawiając się przy tym na ryzyko podatkowe. A trzeba pamiętać, że odpowiedzialność za podatki osoby prawnej jest dwojakiej natury, i dotyczy również konkretnych ludzi, którzy sprawują w niej funkcje zarządcze, czy faktycznie odpowiadają za rozliczenia podatkowe. Wynik audytu jest więc ważny nie tylko dla samej firmy, ale również dla konkretnych, odpowiedzialnych osób. Z ich punktu widzenia badanie sprawozdania finansowego przez biegłego, w tym podatków, jest sposobem na zwiększenie ich osobistego bezpieczeństwa.

Stałe problemy Ceny transferowe

Na liście kluczowych problemów podatkowych, z jakimi stykają się audytorzy, od lat znajduje się kilka stałych pozycji. To przede wszystkim ceny transferowe, bo wszędzie tam, gdzie realizowane są duże transakcje z podmiotami powiązanymi, kilka punktów procentowych niezgody z organami podatkowymi może wywrócić cały biznes. I choć przepisy są w miarę stabilne od 25 lat, to trudno znaleźć audyt, przy którym ceny transferowe nie byłyby istotne. Problemy w tym obszarze wynikają nie tylko z faktu, że dokumentacja i procedury są bardzo wymagające. Wiele problemów to efekt struktury, w jakiej funkcjonują duże, wielonarodowe podmioty. Te zazwyczaj ustalają ceny transferowe dla wszystkich firm z grupy, na jednym wysokim szczeblu poza Polską. Tak jest taniej, efektywniej i wygodniej, ale nie zawsze bezpieczniej. Bo choć regulacje w zakresie cen transferowych są najczęściej oparte o te same wytyczne OECD, to każdy rynek ma swoją specyfikę. I tu audyt sprawozdań finansowych może stać się bardzo dobrą okazją, żeby polska firma „wymusiła” na swojej zagranicznej centrali dodatkowe dane czy dokumenty, które finalnie mogą stać się polisą w sporze z naszym fiskusem. Nikt nie chce przecież mieć problemu z audytorem i zatwierdzeniem rocznego sprawozdania. Światowe korporacje też nie. I tak prośba audytora może stać się dla działającej w Polsce firmy znakomitą okazją do uzupełnienia swojej dokumentacji na wypadek kontroli. To dodatkowa wartość dla audytowanej spółki, która może wnieść doświadczony zespół audytowy, w którego skład wchodzą eksperci podatkowi.

Podatek u źródła i MDR

Wysokie pozycje na liście głównych problemów podatkowych z jakimi spotykają się audytorzy zajmują również podatek u źródła i przepisy dotyczące raportowania schematów podatkowych, tzw. MDR. W przypadku podatku u źródła chodzi zazwyczaj o istotne kwoty – a zastosowanie obniżonej stawki czy zwolnienia z podatku jest warunkiem dobrej współpracy z kontrahentem, który musi choćby dostarczyć certyfikat swojej rezydencji podatkowej. Jeśli chodzi o przepisy MDR, to są one źródłem zarówno dużych emocji, jak i nieporozumień z zagraniczną centralą podmiotu badanego, gdyż Polska implementowała swoje przepisy w zakresie istotnie szerszym niż inne kraje unijne.

Podatek odroczony

Osobnym obszarem badania, o którym warto wspomnieć w kontekście trudności jest podatek odroczony. Kalkulacja podatku odroczonego wymaga bowiem kompleksowej wiedzy dotyczącej zarówno przepisów podatkowych w zakresie CIT, jak i regulacji rachunkowych. A staje się to jeszcze bardziej skomplikowane, gdy w grę wchodzi grupa kapitałowa, która działa w wielu krajach o różnych systemach podatkowych. Co również istotne, w ramach audytu podatku odroczonego dokonywane są analizy możliwości uzyskania przyszłych, a nie – jak to jest regułą przy ocenie audytora – przeszłych dochodów do opodatkowania. Dlatego analiza taka stanowi niepowtarzalną szansę dokonania krytycznej oceny odzyskiwalności aktywa podatkowego, zwłaszcza strat podatkowych z lat ubiegłych, które jako niewykorzystane mogą przepaść.

Dobry plan

Audyt powiązany z przeglądem podatkowym to bardzo dobry sposób na kompleksowe zabezpieczenie firmy przed różnymi ryzykami, zwłaszcza tymi dotyczącymi odpowiedzialności karno-skarbowej kadry zarządzającej. Przy czym nie chodzi o żadne optymalizacje podatkowe. Praca audytora przeprowadzona przy wsparciu eksperta podatkowego, to dla klienta realna wartość dodana. Nie sprowadza się bowiem tylko do „odhaczenia” na liście kolejnego, czasem uciążliwego obowiązku, ale ma być wsparciem i sposobem na odnalezienie tych obszarów, które trzeba poprawić lub lepiej zabezpieczyć. W konsekwencji pozwala dobrze przygotować się do ewentualnej kontroli ze strony fiskusa.

Jak się przygotować, żeby ten cel osiągnąć? Przede wszystkim – nie czekać na ostatnią chwilę, bo brak dobrego przygotowania powoduje, że badanie staje się traumatycznym przeżyciem dla wszystkich. Gdy bowiem okaże się, że na pewne zmiany jest już za późno, stres dopada i audytora i audytowanego. Czasami warto poprosić audytorów o pomoc dużo wcześniej. Dotyczy to zwłaszcza przedsiębiorców planujących wymagające inwestycje czy skomplikowane transakcje, które będą miały istotny wpływ na rozliczenia podatkowe. Dobrą praktyką jest wcześniejsza rozmowa z audytorem, który może wskazać słabe punkty planowanego przedsięwzięcia, czy obszary, warte wcześniejszego przemyślenia lub zabezpieczenia.

Dla usprawnienia procesu przygotowania się do audytu istotne znaczenie mają zwłaszcza dwie kwestie. Pierwsza to dobre przeanalizowanie tego, co w danym roku wydarzyło się w firmie. Chodzi przede wszystkim o nieszablonowe rozwiązania, złożone operacje czy transakcje. Te warto na bieżąco odpowiednio opisywać i dokumentować, zwłaszcza pod kątem tego jaki miały cel biznesowy i jakie przyniosły firmie korzyści. To pozwala uniknąć sytuacji, gdy z firmy odchodzi osoba, która miała o tym najlepszą wiedzę i nie ma już jej jak odtworzyć. Drugą dobrą praktyką jest stworzenie stale aktualizowanego miejsca, w którym przechowywane są najważniejsze dokumenty podatkowe. To przede wszystkim deklaracje, rejestry podatkowe, kalkulacja rocznego rozliczenia podatkowego, podatku odroczonego i efektywnej stopy podatkowej, ale także uzyskane interpretacje indywidualne czy dokumentacja cen transferowych. Taki „żyjący” folder różnych dokumentów, który jest na bieżąco uzupełniany przez cały rok, pozwoli uniknąć stresu i działania pod presją czasu.

Ostatnie dwie kwestie, na jakie warto zwrócić uwagę w kontekście przygotowań do audytu mają bardziej charakter personalny. Warto bowiem zadbać o odpowiednie relacje między zespołem audytowanego, a samymi audytorami. To pozwala na dobre i efektywne zaplanowanie pracy. Audytorzy będą mogli wyjaśnić czego i w jakim czasie oczekują, a pracownicy audytowanego będą wiedzieli, ile czasu powinni zarezerwować na czynności związane z audytem i co powinni sprawdzić. To pozwala ograniczyć stres i ryzyko paraliżu pracy osób, które na bieżącą muszą przecież wywiązywać się ze swoich codziennych obowiązków, zwłaszcza ustawowych terminów na złożenie deklaracji podatkowych.

Warto również przemyśleć wybór samego audytora. I nie chodzi tylko o cenę, tylko o wartość, jaką dobry audyt dostarczy badanemu podmiotowi. Pod tym kątem warto pytać potencjalnego audytora o skład specjalistów, w tym także podatkowych, którzy będą zaangażowani w przeprowadzenie badania. Niektóre podatki cechuje bowiem wąska specjalizacja i może okazać się ważne, czy w zespole są spece np. w zakresie akcyzy czy podatku cukrowego. O tym jak efektywny będzie audyt decyduje w dużej mierze to, jak dobrze przygotuje się do niego audytowany. A zespół audytorski dobrze dobrany do specyfiki firmy, to nie zło konieczne, ale pomocny przyjaciel.