In een aantal lijvige stukken hebben ambtenaren 169 beleidsopties (bouwstenen) aangeleverd om het belastingstelsel te verbeteren en te vereenvoudigen. Alles is keurig geschematiseerd opgenomen in een fichebundel. Voor alle ondernemers die hun onderneming drijven in een BV zijn de fiches 26 tot en met 30 van groot belang wanneer zij hun aandelen schenken of nalaten aan hun opvolgers. Als deze voorstellen aanvaard worden zal de belastingheffing bij schenking of vererving van een aanmerkelijk belang (ab) in een BV met een onderneming fors stijgen.
Het huidige belastingstelsel bevat bedrijfsopvolgingsregelingen voor schenking of vererving van ab-aandelen om te voorkomen dat de continuïteit van een onderneming wordt belemmerd omdat er belasting moet worden betaald (waarvoor de middelen aan de onderneming moeten worden onttrokken). De inkomstenbelasting kent de doorschuifregeling (DSR) waardoor de ab-claim wordt doorgeschoven naar de opvolger. Dit betekent uitstel van de heffing. De Successiewet heeft een bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) waardoor grosso modo een vrijstelling van 83% geldt bij schenking/vererving van ab-aandelen. Dat leidt, als aan de voorwaarden wordt voldaan, tot een definitief afstel van de heffing. Beide regelingen zijn uitsluitend van toepassing wanneer de BV een echte onderneming drijft.
Wat zijn de Beleidsopties?
De fiches 26 tot en met 30 bevatten voorstellen tot versobering – en dan zeg ik het vriendelijk - van deze regelingen. In de meest vérgaande beleidsoptie wordt de BOR over de going concernwaarde simpelweg afgeschaft. Dit zou per 2022 kunnen worden ingevoerd en er zullen meestal geen liquiditeitsproblemen ontstaan omdat er een beroep kan worden gedaan op de huidige betalingsregeling (10 jaar rentedragend uitstel van betaling) die desnoods kan worden versoepeld.
Een variant hierop is beperking van de BOR door een verlaging van de vrijstelling over de going concernwaarde naar 25%, afgetopt op € 5 miljoen ondernemingsvermogen.
Een andere beperking is om kleine ab-pakketten uit te sluiten van de BOR. Soort-of letteraandelen en belangen kleiner dan 5% zullen dan niet meer in aanmerking komen voor de BOR.
Ook stelt een beleidsoptie afschaffing voor van de DSR voor de inkomstenbelasting. Eventueel kan de bestaande betalingsregeling worden versoepeld.
Als kers op de vereenvoudigingstaart wordt een bijzondere groep ondernemers getroffen, namelijk de ondernemers die vastgoed verhuren. Die komen voor geen enkele bedrijfsopvolgingsregeling meer in aanmerking. Aan derden verhuurd vastgoed wordt bij wetsfictie aangemerkt als belegging. Implementatie van deze optie is naar verwachting mogelijk per 2022, wellicht eerder.
Motivering Bye Bye BOR
De motivering voor de bovenstaande beleidsopties is van diverse aard. Ik noem er een aantal:
- de huidige BOR is zeer complex en vergt een grote inzet van hooggekwalificeerd personeel van de Belastingdienst;
- er zijn veel discussies over het onderscheid tussen ondernemingsvermogen en beleggingsvermogen, met name over de kwalificatie van verhuurd vastgoed en liquide middelen (speelt ook voor DSR);
- het fiscale voordeel van de BOR is zeer scheef verdeeld en komt voor een groot deel terecht bij slechts 2% van alle verkrijgers van ondernemingsvermogens;
- de evaluatie van de BOR en DSR van SEO in 2014 spreekt van een cadeau-effect omdat de regelingen ook van toepassing kunnen zijn in gevallen zonder liquiditeitsproblemen;
- intern onderzoek van de Belastingdienst laat zien dat er in 2017 voldoende vrije middelen waren om ook zonder BOR de heffing te kunnen betalen;
- de huidige regeling leidt ertoe dat niet of nauwelijks belasting wordt betaald, ook in gevallen waarin geen sprake is van een gevaar voor de continuïteit van de onderneming
- de DSR vergoot de prikkel tot fiscaal gedreven winstuitstel;
- uitstel van de ab-claim zou niet groter mogen zijn dan nodig om de belemmering voor de continuïteit van de onderneming weg te nemen;
- de toegevoegde waarde van de DSR is twijfelachtig omdat bestaande betalingsfaciliteiten als het ware een financiering van overheidswege zijn en ook leiden tot uitstel van betaling;
- het uitsluiten van verhuurd vastgoed in beide regelingen voorkomt jarenlange discussies;
- financiering van de verschuldigde belasting is bij vastgoedportefeuilles in de regel geen probleem door de mogelijkheden tot onderpand/hypotheek, waardoor feitelijk geen sprake is van een liquiditeitsprobleem;
- vastgoed kan ook verkocht worden om belasting te betalen;
- het maatschappelijk belang van het bijeen houden van een vastgoedportefeuille is veelal beperkt.
Enkele kanttekeningen
Duidelijk is dat de totale heffing fors toe zal nemen als de beleidsopties werkelijkheid worden. Feitelijk blijft er van de huidige regelingen niets over voor ab-houders in grotere ondernemingen en al helemaal niets voor ab-houders van vastgoedverhurende BV’s. Een uitstelregeling neemt niet weg dat de heffing uiteindelijk betaald zal moeten worden. Als die middelen uit de BV moeten komen, kunnen ze dus niet aangewend worden voor investeringen/uitbreidingen et cetera.
Over de motivering van de voorgestelde beleidsopties valt ook nog het nodige te zeggen. De regeling is onbetwistbaar complex, maar discussies ontstaan natuurlijk ook omdat de Belastingdienst de meest beperkte interpretatie van de regelingen voorstaat. Het wegdefiniëren van vastgoed als beleggingsvermogen voorkomt zeker discussies, maar de opmerking over verkoop van panden doet mij denken aan de oude reclame "Anders verkoop je toch gewoon je boot?".
Als het kabinet de BOR vanwege het vermeende cadeau-effect zou willen aanpassen, zou ik overigens de voorkeur geven aan een BOR met een kleinere vrijstelling dan de huidige regeling en een ruimhartige regeling voor uitstel van betaling.
De beleidsopties zullen ongetwijfeld tot verhitte discussies in de politiek leiden, waarbij eenieder de punten eruit zal pikken die in zijn of haar ideologische straatje passen. Het kan nog wel een tijdje duren voordat (een deel van) deze voorstellen in de wet vertaald worden.
Voor ondernemers komt nu wel de vraag op of het zinvol is om hun ab-pakket al onder de huidige regeling te schenken. Anders is het wellicht Bye Bye BOR.
Door Sabine de Wijkerslooth-Lhoëst
