EY nederlandse gezondheidszorg

Nederlandse gezondheidszorg in crisis, einde van stelsel nabij?


Het is onvermijdelijk dat patiënten en cliënten de gevolgen gaan ondervinden van het vastlopende zorgsysteem.


In het kort:

  • De financiële resultaten en de druk op het personeel laten zien dat het zorgsysteem aan het vastlopen is.
  • We roepen de aankomende coalitiepartijen op om de omslag te maken naar een stelsel waarin collectieve en langetermijnbelangen voorop staan.
  • Een aantal voorstellen voor het regeerakkoord waarmee uitvoerbare en betaalbare zorg op de eerste plek gezet kan worden.

De donkere wolken die vorig jaar boven de gezondheidzorg hingen, zijn omgeslagen in noodweer. En op sommige plaatsen is de bliksem ook daadwerkelijk ingeslagen. Het aantal aanbieders in de rode cijfers is meer dan verdubbeld. Bankafspraken die niet worden nagekomen zijn meer regel dan uitzondering en de rating voor de Nederlandse gezondheidszorg is onder het niveau van kredietwaardigheid gezakt. De grootste impact zien we bij instellingen in de geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg, de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg. Deze instellingen hebben het zwaar te verduren gehad door de invoering van het zorgprestatiemodel en de vervallen compensatie voor leegstand.

In Nederland zijn we verwend met ons zorgsysteem, maar het systeem dreigt ten onder te gaan aan oplopende wachtlijsten, ziekteverzuim, verloop en inhuur van externen

Doordat steeds meer zorgaanbieders niet kunnen voldoen aan bankafspraken is het steeds moeilijker om nieuwe leningen aan te gaan. Hierdoor is er geen ruimte meer voor investeringen in nieuwbouw, verduurzaming en digitalisering, terwijl deze noodzakelijk zijn voor betere en efficiënte zorg en daarmee zwarte cijfers. Neem als voorbeeld de ouderenzorginstelling die voor corona een lening kreeg om te verbouwen, omdat het verpleeghuis oud was en mensen er nog met zijn tweeën in een kamer sliepen. Hierdoor draait de instelling verlies, waardoor de bank de geldkraan heeft dichtgedraaid. De ouderen wonen nu dus op een bouwplaats die voorlopig niet wordt afgemaakt.

Jarenlang heeft kwaliteit van zorg op de eerste plaats gestaan. Er is € 2 miljard extra in de ouderenzorg gestopt. Het gemiddelde cijfers is daardoor nu bijna een 8½. We moeten de vraag stellen of we ons dit nog kunnen veroorloven.

Wie de hoop koestert dat de storm vanzelf gaat liggen, komt bedrogen uit. De voorspellingen voor 2023 en 2024 zijn nog slechter. De compensatieregelingen zijn volledig opgedroogd en de zorgaanbieders worden geconfronteerd met nieuwe dure CAO’s, hoge rentelasten en NHC- en tariefkortingen. Het is onvermijdelijk dat patiënten en cliënten de gevolgen gaan ondervinden van het personeelstekort en de slechte financiële resultaten. We zien nu al dat zorg aan het verschralen is. Denk aan ziekenhuizen die operaties uitstellen omdat er onvoldoende operatieassistenten zijn of doordat de bedden bezet zijn door patiënten die wachten op een plek in een verpleeghuis, revalidatiecentrum of thuiszorg.

Om de druk op het personeel te verlichten en greep te krijgen op de uitgaven moeten er grenzen worden gesteld aan de zorg die we leveren.

Boodschap aan de coalitiepartijen: het moet anders!

De druk op het personeel en de financiële resultaten laten zien dat het zorgsysteem aan het vastlopen is. Het moet echt anders. De financiële gezondheid van zorgaanbieders moet niet het primaire doel zijn, maar wel uitvoerbare en betaalbare zorg waarbij gezondheid centraal staat. Hiervoor hebben we de politiek nodig. Er komen Tweede Kamerverkiezingen aan. Daarom een aantal voorstellen voor het regeerakkoord:

  1. Eenvoudiger stelsel

    Door de vele schotten wordt in het huidige stelsel de zorg niet altijd daar geleverd waar dat voor de patiënt het beste is. Daarnaast hebben we in Nederland 30.000 zorgaanbieders, 400 inkopers van zorg en 5 wetten van waaruit de zorg wordt betaald voor 17,5 miljoen mensen. De vraag is of we daadwerkelijk zo’n ingewikkeld systeem nodig hebben? Om de zorg uitvoerbaar te houden, moeten we naar een eenvoudiger stelsel met minder partijen, minder keuzevrijheid en minder administratieve lasten.

  2. Pak het belonen van volume aan

    Om greep te krijgen op de uitdijende uitgaven moeten grenzen worden gesteld aan de omvang van zorg en wat medisch mogelijk is. Er zijn voorbeelden dat niet noodzakelijk operaties worden uitgevoerd omdat extra productie tot extra inkomsten leidt voor het ziekenhuis en de specialisten. En ik begrijp heel goed waarom dat gebeurd als je kijkt naar de eisen die banken stellen aan de financiële resultaten. Het oude adagium binnen de geneeskunde, ‘bij twijfel niet doen’ heeft plaats gemaakt voor ‘bij twijfel doen’. In het collectieve belang moet de perverse prikkel die uitgaat van het belonen van behandelingen, worden aangepakt.

  3. Zet de zorgmedewerker op de eerste plek

    In de zorg wordt vaak om meer geld geroepen, maar dat is niet het enige dat speelt. Als het werk leuker wordt en er meer ruimte is voor aandacht en ontwikkeling, dan is geld vaak niet het belangrijkste. Medewerkers moeten het gevoel krijgen dat ze op nummer één staan. Dat laatste moet onder andere via een betere cao maar vooral door leuker werk en ervoor te zorgen dat (meer) werken ook daadwerkelijk loont. En je zal zien dat als de medewerkers het plezier terugkrijgen de cliënten en patiënten de zorg veel beter ervaren.

  4. Investeer in zorgtechnologie

    Omdat er straks te weinig personeel is, moet op grote schaal geïnvesteerd worden in technologische ondersteuning om goede zorg te blijven leveren. Maar ook om het werk leuker te maken. Dat dit nu nog op veel te kleine schaal gebeurd is omdat hier geen financiering voor is in het huidige stelsel. Behandelingen worden betaald maar niet de investeringen die ertoe kunnen leiden dat er in de toekomst minder behandelingen nodig zijn. Een typisch voorbeeld van korte termijn versus lange termijn. Misschien wel het kernprobleem van ons huidige stelsel.

  5. Investeer in bestaanszekerheid en gezondheid

    Veel mensen slikken medicijnen omdat ze een ongezonde leefstijl hanteren. We leven in een gedrogeerde maatschappij waarbij de pillendoosjes steeds groter worden en steeds meer medicijnresten in het rioolwater worden aangetroffen. De mensen krijgen het advies om meer te bewegen en gezonder te eten. Maar we moeten daarvoor ook randvoorwaarden creëren. Mensen kunnen pas hun leefstijl aanpassen als de (psychologische) basisbehoeften op orde zijn. Dit is een taak van de overheid: zorg voor bestaanszekerheid, bestrijdt armoede en sociale ongelijkheid en vergroot de kans dat mensen er een gezondere levensstijl op nahouden en de pillen in het potje kunnen blijven.

  6. Help de zorg een handje

    Door de druk op de zorg en toenemende vergijzing zal de roep om mantelzorg de komende jaren alleen maar toenemen. De vraag is of mensen daarop zitten te wachten? Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 3 Nederlands niet van plan is zijn of haar ouders in huis te nemen als ze die zorg nodig hebben. Opvallend, want in buurlanden, zoals Duitsland, is het veel gebruikelijker om voor je ouders te zorgen. De druk op de zorg is daar ook lager en daarmee ook de eenzaamheid onder ouderen. Het is een bekend probleem dat de huisarts druk is met mensen die behoefte hebben aan een luisterend oor waardoor mensen die echt zorg nodig hebben langer moeten wachten. Door de eenzaamheid aan te pakken, verlaag je ook de zorgvraag. Waarom gaat een student niet wonen bij een bejaarde. Lossen we twee problemen op: tekort op de woningmarkt en druk op de zorg.

Tijd voor de coalitiepartijen om in te grijpen

Het is duidelijk dat de Nederlandse zorgsector kampt met serieuze problemen. Te hoge kosten, te weinig investeringen, te veel nadruk op productie, en te weinig aandacht voor preventie en gezondheid leiden tot een vicieuze cirkel waarin patiënten, personeel en zorgaanbieders lijden. Het is daarom essentieel dat er verandering komt en dat het nieuwe kabinet haar verantwoordelijkheid neemt. Door te investeren in een eenvoudiger stelsel, het belonen van volume aan te pakken, de zorgmedewerker op de eerste plek te zetten, te investeren in zorgtechnologie, te werken aan bestaanszekerheid en gezondheid en de eenzaamheid aan te pakken, kan de zorgsector weer gezond worden en voorzien in goede en betaalbare zorg. Het is nu aan het nieuwe kabinet om daadwerkelijk in te grijpen en zo de zorg voor iedereen rechtvaardig en toegankelijk te houden.


Lees ook

Hoe integraal is het Integraal Zorgakkoord?

Het Integraal Zorgakkoord blijft steken in het napapegaaien van de aloude buzzwords.


    Samenvatting

    Ons zorgsysteem is in crisis. Het zorgsysteem is aan het vastlopen. Het moet echt anders. We moeten naar uitvoerbare en betaalbare zorg waarbij gezondheid centraal staat. Hiervoor hebben we de politiek nodig.


    Over dit artikel