Stadsleven en verkeer in Amsterdam

Hoe versnellen we in Nederland de energietransitie?


De energietransitie vraagt om strategische keuzes. Wat kunnen bedrijven en overheid doen?


In het kort:

  • Het EY Energiedebat richt zich op het versnellen van de energietransitie door samenwerking tussen industrie, politiek en wetenschap.
  • De inzet van geografische voordelen, zoals offshore windenergie, werd benadrukt als een troef in de Europese transitie.
  • Financiële prikkels en langetermijnbeleid zijn essentieel voor duurzame investeringen in innovatieve technologieën.

In september kwam een groep invloedrijke parlementariërs, politici en leiders uit de energie- en industriële sector samen in Den Haag voor het 10e EY Energiedebat. Onder leiding van Jan Peter Balkenende werd in een vertrouwelijke setting de energietransitie besproken, een kwestie die ons allen raakt en momenteel onder hoge druk staat. De sleutelfiguren binnen de energietransitie wisselden van gedachten over diverse dilemma’s.

Belasten we de zware industrie of beschermen we onze concurrentiepositie?

Een centraal thema was het investeringsklimaat: moeten we vooroplopen of volgen? De discussie richtte zich op de afweging tussen het meer belasten en niet langer subsidiëren van de zware industrie en het tegelijkertijd beschermen van de concurrentiepositie van deze industrie op de internationale markt. De consensus was dat de toekomst van onze industrie niet in zwart-wit termen te vatten is. “Strategische beslissingen over de ontwikkeling van bepaalde sectoren en het afbouwen van andere zijn nodig om een duurzame economie te bevorderen”, merkte een deelnemer aan tafel op. “Dit vereist een langetermijnvisie die innovatie en duurzaamheid omarmt, ondersteund door een betrouwbare overheid die de juiste financiële prikkels biedt.”

Soms is de volatiliteit van de politiek nog groter dan de energievraag.

Zet onze geografische troeven in

“We zijn oliedom als we onze geografische troeven niet benutten,” zei een deelnemer. Onze ligging aan de Noordzee is immers ideaal voor de ontwikkeling van offshore windenergie en met Rotterdam als grootste haven van Europa en de Rijncorridor als belangrijke logistieke ader kunnen we een cruciale rol spelen in de Europese energietransitie. “Laten we dus gebruikmaken van de unieke geografische positie van Nederland.”

 

Collectieve of individuele oplossingen voor netcongestie?

De capaciteitskaarten voor elektriciteit kleuren roder dan ooit tevoren. Het afstemmen van elektriciteitsverbruik en -productie is een enorme opgave, maar het echte probleem ligt dieper dan netcongestie. Het is immers de klimaatcrisis die ons dwingt om onze energievoorziening te herzien en de groeiende energievraag daarbij die leidt tot congestie. De keuze voor bijvoorbeeld waterstof en warmtenetten kan dan ook niet uitsluitend gemaakt worden om netwerkcongestie op te lossen. De insteek moet zijn: wat is de beste manier om CO2-uitstoot te beperken?

 

Structurele gedragsveranderingen bij consumenten en producenten zijn essentieel. Het integreren van meerdere oplossingen, zoals collectieve oplossingen gericht op het bepalen van de meest logische energiedragers per wijk, gebied of sector en maatwerk met nieuwe technologieën zoals waterstof, werd door sommige deelnemers gezien als dè basis voor een duurzame toekomst. “We hebben niet de luxe om te kiezen”,  werd opgemerkt.

 

Groenere top-20 of nieuwe technologieën start- en scale-ups?

Welke aanpak biedt de beste kans op een duurzame en rechtvaardige energietransitie, en hoe kunnen we zorgen dat de gekozen strategie inclusief en effectief is voor economie én milieu? Volgens de deelnemers moet het overheidsbeleid zich richten op investeringen in de toekomst, inclusief wetenschappelijk onderzoek dat zowel start-ups als grote bedrijven ten goede komt. “Het is niet of, of, maar en, en.”

 

Tegelijkertijd is het volgens sommige deelnemers belangrijk om realistisch te blijven over de huidige beperkingen en de waarde van gevestigde technologieën te erkennen.

 

"De gevestigde technologieën zijn de werkpaarden voor de komende jaren", zei een deelnemer. "Ze vormen de basis waarop we kunnen bouwen en waarvan we weten dat ze resultaten opleveren. Uiteraard zijn aanzienlijke investeringen in start-ups die nieuwe technologieën ontwikkelen noodzakelijk, maar het is waarschijnlijk dat deze pas over 15 tot 20 jaar een grote impact zullen hebben.”

 

De deelnemers waarschuwden echter ook voor het risico dat innovatieve, nieuwe technologieën onbenut blijven. “Hoewel fossiele brandstoffen nog steeds gangbaar zijn, is het cruciaal dat we vol inzetten op innovatie en nieuwe technologieën de ruimte geven die ze verdienen", zei een andere deelnemer. “En wat betreft die top 20 – ja, die hebben we nodig, maar we moeten alleen investeren in bedrijven die een duurzaam plan hebben dat bijdraagt aan de transitie tegen 2040.”

 

Een concrete oplossing die de deelnemers voorstelden, is het verminderen van het kredietrisico om zo langetermijncontracten aantrekkelijker te maken. Dit zou bedrijven meer zekerheid bieden en hen aanmoedigen om te investeren in duurzame technologieën.

Op dit moment houden we te veel opties open zonder concrete vooruitgang.

Financiële prikkels voor innovatie

Het stimuleren van innovatie door de juiste prikkels te bieden, vraagt om gedegen onderzoek en actieve betrokkenheid van internationale studenten en experts. Ondernemers zouden meer ruimte moeten krijgen om sterke businesscases te ontwikkelen zonder overmatig afhankelijk te zijn van subsidies. "Het is belangrijk om een level playing field te behouden en te zorgen dat focus op één gebied niet leidt tot problemen in een ander", zei een deelnemer.

Publieke of private eigendom van warmtenetten?

De verkoop en regulering van warmtenetten bracht de discussie op de noodzaak van duidelijkheid en draagvlak. Het grootste probleem is dat een gebrek aan duidelijkheid heeft geleid tot stilstand in de ontwikkeling van warmtenetten en businesscases. De deelnemers aan het debat waren het erover eens dat er snel beslissingen genomen moeten worden om duidelijkheid te scheppen voor alle betrokken partijen. De polarisatie van de discussie toont daarbij aan dat er zorgen zijn over de kosten en de schaalbaarheid van warmtenetten.

We hebben behoefte aan draagvlak

De discussie moet zich richten op het bieden van duidelijkheid en het creëren van draagvlak. Dit zijn complexe zaken die niet gereduceerd kunnen worden tot een simpele keuze tussen twee opties; publiek-private samenwerking is essentieel. Het toerekeningssysteem moet worden herzien, aldus de deelnemers en er dient een wet te komen die de kosten socialiseert. Dit om het vertrouwen in warmtenetten te herstellen en ze aantrekkelijk te maken voor consumenten.

 


Samenvatting

Het EY Energiedebat bracht toonaangevende politici en bedrijfsleiders samen om de versnelling van de Nederlandse energietransitie te bespreken. Door thema’s zoals netcongestie, investeringen, en ESG-beleid te belichten, werd duidelijk hoe een effectieve strategie kan worden gevormd. Of het nu gaat om het benutten van geografische voordelen of financiële prikkels, het debat maakte duidelijk dat samenwerken en duidelijk beleid cruciaal zijn om Nederland duurzaam en concurrerend te houden.


Over dit artikel

Lees ook

Hoe kan Nederland haar energiepotentieel benutten en doorlooptijden versnellen?

Topbestuurders uit de energiesector en parlementariërs spraken tijdens het EY Energiedebat geleid door Jan Peter Balkende met elkaar over energietransitie en duurzaamheid.